Rogownica

Rogownica
	; Rogownica polna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	rogownica
	Nazwa systematyczna
	Cerastium L.; Sp. Pl. 437. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Cerastium arvense L.
Synonimy
	Centunculus Adans.; Doerriena Borkh.; Esmarchia Rchb.; Leucodonium Opiz; Myosotis Mill.; Prevotia Adans.;
	Centunculus Adans.; Doerriena Borkh.; Esmarchia Rchb.; Leucodonium Opiz; Myosotis Mill.; Prevotia Adans.;

Rogownica pięciopręcikowa

Rogownica szerokolistna

Rogownica (Cerastium L.) – rodzaj roślin należący do rodziny goździkowatych. Obejmuje ponad 200 gatunków^[4]. Są to rośliny zielne (jednoroczne i byliny) występujące głównie na obszarze klimatu umiarkowanego półkuli północnej. Rośliny te rosną w miejscach skalistych, na terenach górskich, na wydmach, w murawach i na świeżych łąkach^[5]. Niektóre gatunki uznawane za chwasty^[6].

Szereg roślin z tego rodzaju uprawianych jest jako rośliny ozdobne, zwłaszcza rogownica kutnerowata C. tomentosum^[7], poza tym rogownica Biebersteina C. biebersteinii^[8], banacka C. banaticum^[9].

Rozmieszczenie geograficzne

Rogownica banacka

Rogownica jednokwiatowa

Przedstawiciele rodzaju są szeroko rozprzestrzenieni, zwłaszcza na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego^[10]. Niektóre gatunki są niemal kosmopolityczne^[11]. Brak przedstawicieli rodzaju na nizinnych obszarach strefy równikowej (Amazonia, zachodnia i środkowa Afryka, zachodnia i środkowa część Półwyspu Indochińskiego, Borneo i Sumatra), brak ich też lub występują tylko rośliny introdukowane na Antylach, w Australii i Nowej Zelandii^[4]. W Europie obecnych jest 58 gatunków, w Ameryce Północnej (na północ od Meksyku) jest ich 27^[7], w Chinach rośnie 13 gatunków^[11].

W Polsce występuje w naturze 17 gatunków^[8]. W ujęciu bazy taksonomicznej Plants of the World online dwa z tych taksonów zaliczane są do odrębnego rodzaju Dichodon, a dwa mają zakwestionowaną rangę gatunkową^[4].

Lista zgodna z ujęciem taksonomicznym według Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski. Dla taksonów różniących się od ujęcia we współczesnych bazach taksonomicznych – alternatywna nazwa naukowa taksonu podana jest w drugiej pozycji^[4]^[12]:

rogownica alpejska Cerastium alpinum L.
rogownica drobna Cerastium pumilum Curtis s.s.
rogownica drobnokwiatowa Cerastium brachypetalum Desp. ex Pers.
rogownica jednokwiatowa Cerastium uniflorum Clairv.
rogownica lepka Cerastium dubium (Bastard) Guépin ≡ Dichodon viscidum (M.Bieb.) Holub
rogownica leśna Cerastium sylvaticum Waldst. & Kit.
rogownica murawowa Cerastium glutinosum F.W. Schultz ≡ Cerastium pumilum var. glutinosum (Wahlenb.) E.Rico
rogownica pięciopręcikowa Cerastium semidecandrum L.
rogownica polna Cerastium arvense L.
rogownica pospolita Cerastium holosteoides Fr. em. Hyl.
rogownica Raciborskiego Cerastium tatrae Borbás
rogownica skupiona Cerastium glomeratum Thuill.
rogownica szerokolistna Cerastium latifolium L.
rogownica trójszyjkowa Cerastium cerastoides (L.) Britton ≡ Dichodon cerastoides (L.) Rchb.
rogownica watowata Cerastium eriophorum Kit.
rogownica wielkoowockowa Cerastium macrocarpum Schur em. Gartner ≡ Cerastium holosteoides Fr. em. Hyl.
rogownica źródlana Cerastium fontanum Baumg.

Morfologia

Rogownica kutnerowata

Cerastium gibraltaricum

Pokrój: Rośliny zielne zwykle do 15 cm wysokości^[5], zwykle owłosione (nierzadko srebrzyście), także gruczołowato, rzadko nagie. Łodygi u nasady czasem nieco drewniejące, często skupione, tworzą różnej wielkości kępy^[11]. U bylin płożą się i zwykle korzenią w węzłach^[10].
Liście: Naprzeciwległe, jajowate, eliptyczne, lancetowate^[11] do równowąskich. Z 1 do 5 wiązkami przewodzącymi^[10].
Kwiaty: Skupione w szczytowy kwiatostan w formie luźnej lub gęstej wierzchotki, rzadko kwiaty są pojedyncze. Działki kielicha są wolne, w liczbie 5, rzadko 4. Płatki korony są zwykle białe, w liczbie 5, rzadko 4, a rzadko brak ich zupełnie. Na szczycie płatki są zwykle głęboko wcięte, rzadko całobrzegie. Pręciki w liczbie 10, rzadko 5 lub 3. Zalążnia górna, jednokomorowa, z licznymi zalążkami^[11]. Szyjek słupka jest 5 (u gatunków wyodrębnionych w rodzaj Dichodon, a dawniej tu zaliczanych są trzy szyjki)^[13].
Owoce: Cylindryczne, żółknące podczas dojrzewania torebki zawierające liczne nasiona^[11]. Często nieco wygięte^[10]. Zwykle schowane w trwałym kielichu^[11]. Otwierają się 10 ząbkami (u gatunków wyodrębnionych w rodzaj Dichodon, a dawniej tu zaliczanych ząbków jest 6)^[13]. Ząbki są zwykle nieco zagięte, czasem proste lub odgięte. Nasiona są kuliste lub nerkowate, bocznie nieco ścieśnione^[11], pomarańczowe do brązowych^[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), w którym klasyfikowany jest do podrodziny Alsinoideae i plemienia Alsineae^[12]. Rodzaj jest monofiletyczny, ale po korekcie polegającej na odłączeniu gatunków tworzących dawniej podrodzaj Dichodon, współcześnie wyodrębnianych w rodzaj Dichodon (Bartl. ex Rchb.) Rchb.^[14] Rodzaj Cerastium (w wąskim ujęciu, odpowiadającym tradycyjnie wyróżnianemu podrodzajowi Cerastium) okazał się siostrzany względem rodzaju menchia Moenchia, podczas gdy gatunki z rodzaju Dichodon są siostrzane względem rodzaju mokrzycznik Holosteum^[13]^[14]^[15].

Wykaz gatunków^[4]^[8]^[9]

Cerastium afromontanum T.C.E.Fr.
Cerastium akiyoshiense Kadota
Cerastium aleuticum Hultén
Cerastium alexeenkoanum Schischk.
Cerastium alpinum L. – rogownica alpejska
Cerastium alsinifolium Tausch
Cerastium amanum P.H.Davis
Cerastium andinum Benth.
Cerastium apuanum Parl.
Cerastium arabidis E.Mey. ex Fenzl
Cerastium araraticum Rupr.
Cerastium arcticum Lange
Cerastium argenteum M.Bieb.
Cerastium argentinum (Pax) F.N.Williams
Cerastium armeniacum Gren.
Cerastium arvense L. – rogownica polna
Cerastium atlanticum Durieu
Cerastium axillare Correll
Cerastium azerbaijanicum Poursakhi, Assadi & F.Ghahrem.
Cerastium azoricum Hochst. ex Seub.
Cerastium baischanense Y.C.Chu
Cerastium banaticum (Rochel) Heuff. – rogownica banacka
Cerastium barberi B.L.Rob.
Cerastium beeringianum Cham. & Schltdl.
Cerastium behmianum Muschl.
Cerastium bialynickii Tolm.
Cerastium biebersteinii DC. – rogownica Biebersteina
Cerastium × blyttii Baenitz
Cerastium boissierianum Greuter & Burdet
Cerastium borisii Zakirov
Cerastium brachypetalum Desp. ex Pers. – rogownica drobnokwiatowa
Cerastium brachypodum (Engelm. ex A.Gray) B.L.Rob. ex Britton
Cerastium brevicarpicum Rusby
Cerastium × brueggerianum Dalla Torre & Sarnth.
Cerastium bulgaricum Uechtr.
Cerastium cacananense Möschl
Cerastium candicans Wedd.
Cerastium candidissimum Correns
Cerastium capense Sond.
Cerastium capillatum I.V.Sokolova
Cerastium carinthiacum Vest
Cerastium caucasicum Fisch. ex Ser.
Cerastium chlorifolium Fisch. & C.A.Mey.
Cerastium comatum Desv.
Cerastium commersonianum Ser.
Cerastium consanguineum Wedd.
Cerastium crassipes Bartl.
Cerastium crassiusculum Klokov
Cerastium cuatrecasasii Sklenár
Cerastium cuchumatanense D.A.Good
Cerastium cylindricum Poursakhi & Assadi
Cerastium dagestanicum Schischk.
Cerastium danguyi J.F.Macbr.
Cerastium davuricum Fisch. ex Spreng.
Cerastium decalvans Schloss. & Vuk. – rogownica naga
Cerastium deschatresii Greuter, N.Böhling & Ralf Jahn
Cerastium dichotomum L.
Cerastium dicrotrichum Fenzl ex Rohrb.
Cerastium diffusum Pers.
Cerastium dinaricum Beck & Szyszyl.
Cerastium dominici Favarger
Cerastium elbrusense Boiss.
Cerastium elongatum Pursh
Cerastium emesenum Mouterde
Cerastium eriophorum Kit. ex Schult. – rogownica watowata
Cerastium falcatum (Gren.) Bunge ex Fenzl
Cerastium fastigiatum Greene
Cerastium filifolium Vest
Cerastium fischerianum Ser.
Cerastium floccosum Benth.
Cerastium fontanum Baumg. – rogownica źródlana
Cerastium fragillimum Boiss.
Cerastium furcatum Cham. & Schltdl.
Cerastium gibraltaricum Boiss.
Cerastium glabratum Hartm.
Cerastium glomeratum Thuill. – rogownica skupiona
Cerastium gnaphalodes Fenzl
Cerastium gracile Dufour
Cerastium grandiflorum Waldst. & Kit. – rogownica wielkokwiatowa
Cerastium guatemalense Standl.
Cerastium haussknechtii Boiss. & Hausskn.
Cerastium hemschinicum Schischk. – rogownica armeńska
Cerastium hieronymi Pax
Cerastium hintoniorum B.L.Turner
Cerastium holosteoides Fr. – rogownica pospolita
Cerastium humifusum Cambess.
Cerastium ibukiense (Ohwi) Kadota
Cerastium igoschiniae Pobed.
Cerastium illyricum Ard.
Cerastium imbricatum Kunth
Cerastium inflatum Gren.
Cerastium julicum Schellm.
Cerastium junceum Möschl
Cerastium juniperorum Standl. & Steyerm.
Cerastium kasbek Parrot
Cerastium krylovii Schischk. & Gorczak.
Cerastium kunthii Briq.
Cerastium lacaitae Barberis, Bechi & Miceli
Cerastium lanceolatum (Poir.) Volponi
Cerastium latifolium L. – rogownica szerokolistna
Cerastium lazicum Boiss.
Cerastium ligusticum Viv.
Cerastium limprichtii Pax & K.Hoffm.
Cerastium lineare All.
Cerastium lithospermifolium Fisch.
Cerastium longifolium Willd.
Cerastium macranthum Boiss.
Cerastium macrocalyx Buschm.
Cerastium madagascariense Pax
Cerastium madrense S.Watson
Cerastium malyi (T.Georgiev) Niketic
Cerastium maximum L.
Cerastium meridense Linden & Planch.
Cerastium meyerianum Rupr.
Cerastium microspermum C.A.Mey.
Cerastium moesiacum Friv.
Cerastium mollissimum Poir.
Cerastium morrisonense Hayata
Cerastium mucronatum Wedd.
Cerastium multiflorum C.A.Mey.
Cerastium nanum Muschl.
Cerastium nemorale M.Bieb.
Cerastium neoscardicum Niketic
Cerastium nigrescens (H.C.Watson) Edmondston ex H.C.Watson
Cerastium novoguinense Gilli
Cerastium nutans Raf.
Cerastium obovatum Larrañaga
Cerastium octandrum Hochst. ex A.Rich.
Cerastium odessanum Klokov
Cerastium oreades Schischk.
Cerastium orithales Schltdl.
Cerastium × oxoniense Druce
Cerastium papuanum Schltr. ex Mattf.
Cerastium parvipetalum Hosok.
Cerastium parvum (Pedersen) M.T.Sharples & E.A.Tripp
Cerastium pauciflorum Steven ex Ser.
Cerastium pedunculare Bory & Chaub.
Cerastium pedunculatum Gaudin
Cerastium perfoliatum L.
Cerastium peruvianum Muschl.
Cerastium pisidicum Ayasligil & Kit Tan
Cerastium polymorphum Rupr.
Cerastium ponticum Albov
Cerastium porphyrii Schischk.
Cerastium pospichalii Soldano & F.Conti
Cerastium × pseudalpinum Murr
Cerastium pumilum Curtis – rogownica drobna
Cerastium purpurascens Adams
Cerastium purpusii Greenm.
Cerastium pusillum Ser.
Cerastium qingliangfengicum H.W.Zhang & X.F.Jin
Cerastium ramigerum Bartl.
Cerastium ramosissimum Boiss.
Cerastium rectum Friv.
Cerastium regelii Ostenf.
Cerastium × richardsonii Druce
Cerastium rivulare Cambess.
Cerastium rivulariastrum Möschl & Pedersen
Cerastium ruderale M.Bieb.
Cerastium runemarkii Möschl & Rech.f.
Cerastium saccardoanum Diratz.
Cerastium scaposum Boiss. & Heldr.
Cerastium scaranii Ten.
Cerastium schizopetalum Maxim.
Cerastium schmalhausenii Pacz.
Cerastium selloi Schltdl. ex Rohrb.
Cerastium semidecandrum L. – rogownica pięciopręcikowa
Cerastium siculum Guss.
Cerastium sinaloense D.A.Good
Cerastium sinicum Nakai
Cerastium smolikanum Hartvig
Cerastium soleirolii Ser. ex Duby
Cerastium soratense Rohrb.
Cerastium sosnowskyi Schischk.
Cerastium spathulatum Pers.
Cerastium subciliatum Gartner
Cerastium subpilosum Hayata
Cerastium subspicatum Wedd.
Cerastium subtetrandrum (Lange) Murb. – rogownica czterokątna
Cerastium subtriflorum (Rchb.) Pancher
Cerastium sugawarae Koidz. & Ohwi
Cerastium supramontanum Arrigoni
Cerastium sventenii Jalas
Cerastium sylvaticum Waldst. & Kit. – rogownica leśna
Cerastium × symei Druce
Cerastium szechuense F.N.Williams
Cerastium szowitsii Boiss.
Cerastium takasagomontanum Masam.
Cerastium taschkendicum Adylov & Vved.
Cerastium tatrae Borbás – rogownica Raciborskiego
Cerastium terrae-novae Fernald & Wiegand
Cerastium texanum Britton
Cerastium theophrasti Merxm. & Strid
Cerastium thomasii Ten.
Cerastium thomsonii Hook.f.
Cerastium tianschanicum Schischk.
Cerastium tolucense D.A.Good
Cerastium tomentosum L. – rogownica kutnerowata
Cerastium transsilvanicum Schur – rogownica siedmiogrodzka
Cerastium trianae Briq.
Cerastium trichocalyx Muschl.
Cerastium × triculinum A.Nyár. & Prodan
Cerastium tucumanense Pax
Cerastium undulatifolium Sommier & Levier
Cerastium uniflorum Clairv. – rogownica jednokwiatowa
Cerastium utriense Barberis
Cerastium vagans Lowe
Cerastium velutinum Raf.
Cerastium venezuelanum Briq.
Cerastium verecundum Ravenna
Cerastium verticifolium R.L.Dang & X.M.Pi
Cerastium viride A.Heller
Cerastium viscatum (Montel.) Jalas
Cerastium vourinense Möschl & Rech.f.
Cerastium vulcanicum Schltdl.
Cerastium wilhelmianum Sklenár
Cerastium wilsonii Takeda
Cerastium zhiguliense Saksonov

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Cerastium Tourn. ex L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-24].
↑ ^a ^b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 80. ISBN 0-333-74890-5.
↑ Jerry Adler. Ekspansja superchwastów. „Świat Nauki”. nr 6 (238), s. 66-71, czerwiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
↑ ^a ^b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 181. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 52. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e John K. Morton: Cerastium Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lu Dequan; John K. Morton: Cerastium Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-24].
↑ ^a ^b Taxon: Cerastium. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2022-05-24].
↑ ^a ^b ^c Gang Yao. Dichodon parvipetalum, a new combination for the Chinese Caryophyllaceae. „PhytoKeys”. 69, s. 129–130, 2016. DOI: 10.3897/phytokeys.69.8494.
↑ ^a ^b Zahra Arabi, Farrokh Ghahremaninejad, Richard K. Rabeler, Irina Sokolova, Maximilian Weigend, Shahin Zarre. Intergeneric relationships within the tribe Alsineae (Caryophyllaceae) as inferred from nrDNA ITS and cpDNA rps16 sequences: A step toward a phylogenetically based generic system. „Taxon”, 2022.
↑ Xinci Cui, Yunyun Zhao, Chunhai Zhao, Jiaxi Liu. Pollen morphology of tribes Alsineae and Sperguleae (Caryophyllaceae) and its systematic significance. „Palynology”. 44, 4, 2020. DOI: 10.1080/01916122.2019.1661882.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-12] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-10].

[powo-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Cerastium Tourn. ex L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-24].

[philips-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 80. ISBN 0-333-74890-5.

[ŚN238-6] Jerry Adler. Ekspansja superchwastów. „Świat Nauki”. nr 6 (238), s. 66-71, czerwiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.

[mabb-7] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 181. ISBN 978-1-107-11502-6.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 54, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[gawrys-9] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 52. ISBN 978-83-925110-5-2.

[america-10] John K. Morton: Cerastium Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-10].

[china-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lu Dequan; John K. Morton: Cerastium Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-24].

[grin-12] Taxon: Cerastium. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2022-05-24].

[gang-13] Gang Yao. Dichodon parvipetalum, a new combination for the Chinese Caryophyllaceae. „PhytoKeys”. 69, s. 129–130, 2016. DOI: 10.3897/phytokeys.69.8494.

[arabi-14] Zahra Arabi, Farrokh Ghahremaninejad, Richard K. Rabeler, Irina Sokolova, Maximilian Weigend, Shahin Zarre. Intergeneric relationships within the tribe Alsineae (Caryophyllaceae) as inferred from nrDNA ITS and cpDNA rps16 sequences: A step toward a phylogenetically based generic system. „Taxon”, 2022.

[15] Xinci Cui, Yunyun Zhao, Chunhai Zhao, Jiaxi Liu. Pollen morphology of tribes Alsineae and Sperguleae (Caryophyllaceae) and its systematic significance. „Palynology”. 44, 4, 2020. DOI: 10.1080/01916122.2019.1661882.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Rogownica

Spis treści

Rozmieszczenie geograficzne

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie