Rokselana złocista

Rokselana złocista
	Rhinopithecus roxellana
	(Milne-Edwards, 1870)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Plemię	Presbytini
Rodzaj	rokselana
Gatunek	rokselana złocista
Synonimy
	Semnopithecus roxellana Milne-Edwards, 1870; Semnopithecus roxellanae: Milne-Edwards, 1872;
	Semnopithecus roxellana Milne-Edwards, 1870; Semnopithecus roxellanae: Milne-Edwards, 1872;
Podgatunki
	R. r. roxellana (Milne-Edwards, 1870); R. r. hubeiensis Y. Wang, Jiang & Li, 1998; R. r. qinlingensis Y. Wang, Jiang & Li, 1998;
	R. r. roxellana (Milne-Edwards, 1870); R. r. hubeiensis Y. Wang, Jiang & Li, 1998; R. r. qinlingensis Y. Wang, Jiang & Li, 1998;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0

Rokselana złocista^[6], rokselana^[7] (Rhinopithecus roxellana) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Nazewnictwo zwyczajowe

W polskiej literaturze zoologicznej gatunek R. roxellana był oznaczany nazwą „rokselana”^[7]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „rokselana złocista”, rezerwując nazwę „rokselana” dla rodzaju tych małp^[6].

Zasięg występowania

Rokselana złocista występuje w Chińskiej Republice Ludowej zamieszkując w zależności od podgatunku^[8]:

R. roxellana roxellana – rokselana złocista – zachodnio-środkowa Chińska Republika Ludowa (południowe Gansu, południowe Shaanxi i zachodni Syczuan).
R. roxellana hubeiensis – rokselana długoogonowa – zachodnio-środkowa Chińska Republika Ludowa (Shennongjia w zachodnim Hubei i północno-wschodni Syczuan).
R. roxellana qinlingensis – rokselana złotowłosa – zachodnio-środkowa Chińska Republika Ludowa (góry Qin Ling w południowym Shaanxi).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1870 roku francuski zoolog Alphonso Milne-Edwards nadając mu nazwę Semnopithecus roxellana^[2]. Holotyp pochodził z pobliża Moupin (30°26’N, 102°50’E), w Syczuanie, w Chinach^[9].

Podgatunki R. roxellana różnią się między sobą głównie długością ogona, ale także budową szkieletu i szerokością łuku zębowego^[8]^[5]. Genetycznie nie dzielą się na wzajemne monofiletyczne klady^[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[8].

Etymologia

Rhinopithecus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos”; πιθηκος pithēkos „małpa” ^[10].
roxellana: Roksolana (około 1505–1558), żona Sulejmana Wspaniałego, Rosjanka, według jej współczesnych była damą „wątpliwej reputacji” o długich złotych włosach i zadartym nosie, cechach wspólnych dla rokselany^[11].
hubeiensis: Hubei, Chińska Republika Ludowa^[4].
qinlingensis: góry Qin Ling, Syczuan, Chińska Republika Ludowa^[4].

Morfologia

Rokselany złociste w zoo w Szanghaju

Długość ciała (bez ogona) samic 47–74 cm, samców 56–83 cm, długość ogona samic 51–92 cm, samców 61–104 cm; masa ciała samic 6–10 kg [sporadycznie do 20 kg), samców 15–19 kg (sporadycznie do 39 kg)^[12]. Zwierzę zabarwione jest na brunatno-czerwono, gdy chodzi o grzbietową stronę ciała, brzuszna zaś przybiera odcienie żółci i złota^[13]. Twarz jest niebieskawa^[13]. Oprócz twarzy ciało tego ssaka pokrywa gruba okrywa włosowa, przy czym długość włosów może dochodzić nawet do kilkunastu cm^[13].

Ekologia

Siedlisko tego stworzenia to lasy, zarówno rododendronowe, szpilkowe, jak i bambus^[13].

Pokarm roślinny, w tym owoce, liście i pędy^[13].

Po 180-dniowej ciąży matka wydaje na świat pojedynczego noworodka^[13].

Status zagrożenia

Status zagrożenia według IUCN dla poszczególnych gatunków przedstawia poniższa tabelka:

Nazwa łacińska	Status zagrożenia
R. r. hubeiensis	VU^[14]
R. r. qinlingensis	NT^[15]
R. r. roxellana	EN^[16]

Przypisy

↑ Rhinopithecus roxellana, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b A. Milne-Edwards. Note sur quelques Mammifères du Thihet oriental. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 70, s. 341, 1870. (fr.).
↑ A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Cz. 1. Paris: G. Masson, 1872, s. 233. (fr.).
↑ ^a ^b ^c ^d Y.X. Wang, X.L. Jiang & D.W. Li: Classification and distribution of the extant subspecies of golden snub-nosed monkey (Rhinopithecus [Rhinopithecus] roxellana). W: N.G. Jablonski (red.): The Natural History of the Doucs and Snub-Nosed Monkeys. Singapore: World Scientific, 1998, s. 53–64. (ang.).
↑ ^a ^b Y. Long & M.Y.L.& M. Richardson Y. Long & M.Y.L.& M., Rhinopithecus roxellana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 32, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 254. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rhinopithecus roxellana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-11].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 607, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 351. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 728–729. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rokselana. [dostęp 2009-09-22].
↑ M. Li & X.-G.M.L.& X.G. Qi M. Li & X.-G.M.L.& X.G., Rhinopithecus roxellana ssp. hubeiensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ M. Li & X.-G.M.L.& X.G. Qi M. Li & X.-G.M.L.& X.G., Rhinopithecus roxellana ssp. qinlingensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ Y. Long & M.Y.L.& M. Richardson Y. Long & M.Y.L.& M., Rhinopithecus roxellana ssp. roxellana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[itis-1] Rhinopithecus roxellana, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Milne-Edwards-2] A. Milne-Edwards. Note sur quelques Mammifères du Thihet oriental. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 70, s. 341, 1870. (fr.).

[Milne-Edwards2-3] A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Cz. 1. Paris: G. Masson, 1872, s. 233. (fr.).

[Wang&inni-4] Y.X. Wang, X.L. Jiang & D.W. Li: Classification and distribution of the extant subspecies of golden snub-nosed monkey (Rhinopithecus [Rhinopithecus] roxellana). W: N.G. Jablonski (red.): The Natural History of the Doucs and Snub-Nosed Monkeys. Singapore: World Scientific, 1998, s. 53–64. (ang.).

[iucn-5] Y. Long & M.Y.L.& M. Richardson Y. Long & M.Y.L.& M., Rhinopithecus roxellana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 51. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-7] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 32, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 254. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rhinopithecus roxellana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-11].

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 607, 1904. (ang.).

[Beolens&inni-11] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 351. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[Zinner&inni-12] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 728–729. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wiem-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rokselana. [dostęp 2009-09-22].

[iucn1-14] M. Li & X.-G.M.L.& X.G. Qi M. Li & X.-G.M.L.& X.G., Rhinopithecus roxellana ssp. hubeiensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[iucn2-15] M. Li & X.-G.M.L.& X.G. Qi M. Li & X.-G.M.L.& X.G., Rhinopithecus roxellana ssp. qinlingensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[iucn3-16] Y. Long & M.Y.L.& M. Richardson Y. Long & M.Y.L.& M., Rhinopithecus roxellana ssp. roxellana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne