Rolandův kámen

Rolandův kámen

Formacja skalna Rolandův kámen z widocznym krzyżem na szczycie
Państwo	Czechy
Kraj	morawsko-śląski
Położenie	Karlova Studánka
Pasmo	Wysoki Jesionik (cz. Hrubý Jeseník) (Sudety)
Wysokość	936 m n.p.m.
Wybitność	22 m
Położenie na mapie Sudetów Rolandův kámen
50°04′52,7″N 17°18′24,8″E/50,081306 17,306889

Rolandův kámen (popularna nazwa cz. Křížek^[1], historyczna nazwa niem. Hin und Wieder Stein^[2] lub Hinnewiederstein^[3]) – formacja skalna o wysokości 936 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 937 m n.p.m.^[4][1][5], 936,4 m n.p.m.^[6] lub 910 m n.p.m.) w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Śląsku, w obrębie miejscowości Karlova Studánka, oddalona o około 5,4 km na wschód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)^[7][8][9].

Historia

Rolandův kámen (1926 rok)

W XIX wieku, kiedy w lesie, na stokach góry Lyra pojawili się licznie turyści, zwrócono uwagę na odosobnione, kilkudziesięciometrowe skalisko^[10]. W 1833 roku poprowadzono na jego szczyt wykute w skale schody z barierkami, a sam szczyt zmodyfikowano, aby umieścić na nim ławki do podziwiania z punktu widokowego krajobrazów pobliskich szczytów^[11]. Wichury z lat 1919, 1920 i 1921 odsłoniły skalisko, które dopiero po wielu latach znów się zadrzewiło. W 1924 roku na polecenie biskupa Brna Norberta Kleina postawiono na szczycie, w wyżłobionym w skale gnieździe około 8 m wysokości, modrzewiowy krzyż, wykonany w pobliskiej miejscowości Ludvíkov przez leśniczego Drechslera, poświęcając go 14 września^[4]. Obraz ukrzyżowanego Chrystusa wykonał opawski artysta Konrád Assmann^[11]. Odtąd miejsce to nazywano popularnie Křížek. Stało się ono miejscem pielgrzymkowym o nazwie Hin und Wieder Stein. Czeska nazwa Rolandův kámen pochodzi z legendy o prawdopodobnej śmierci w tym miejscu pruskiego żołnierza^[11].

Z tablicy informacyjnej ZASTAVENÍ 9 - Rolandův kámen na Skalnatém vrchu postawionej przed skaliskiem można przeczytać o dwóch legendach związanych z formacją Rolandův kámen. W pierwszej skalisko jest pozostawionym przez krążącego po Jesionikach (cz. Jeseníky) diabła okruchem skały po nieudanej próbie zniszczenia przez niego kościoła w miejscowości Karlova Studánka^[11]. W drugiej zaś opowiada o nieszczęśliwej miłości do mężczyzny pewnej zakonnicy z tej miejscowości, posługującej chorym, która postanowiła skoczyć ze szczytu po złamaniu w tej sytuacji ślubów zakonnych. Postawiony krzyż z pierwszej legendy wygonił diabła, a w drugiej upamiętnia miejsce śmierci zakonnicy.

Charakterystyka

Lokalizacja

Formacja skalna Rolandův kámen położona jest w środkowo-wschodnim rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika, leżąca w części Wysokiego Jesionika, w środkowo-zachodnim obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Orlíka (cz. Medvědská hornatina), usytuowana w odległości około 1 km na północ od centrum miejscowości Karlova Studánka i jest z daleka słabo rozpoznawalna^[7]. Znajduje się bowiem na zalesionym stoku góry Lyra^[12]. W pobliżu formacji skalnej, w odległości około 300 m na południe znajduje się szczyt Skalnatý vrch, a w odległości około 190 m na północny wschód również podobne, nieco niższe skalisko^[7][12].

Szczyt

Wejście na skalisko Rolandův kámen

Krzyż na szczycie skaliska Rolandův kámen

Około 26 m wysokości skalisko jest częściowo zadrzewione, pokryte mchem^[10], będące w rzucie poziomym nieregularnym wielokątem o przybliżonych wymiarach długość × szerokość = (67 × 62) m, zajmujące powierzchnię około 2655 m²^[13]. Stoki skaliska z uwagi na nachylenie są urwiskami^[14]. Na szczyt prowadzi wąskie, okrężne i niebezpieczne przejście zabezpieczone barierkami. Przed wejściem ustawiona jest tablica, ostrzegająca o wejściu na własną odpowiedzialność. Na szczycie, przy krzyżu (obecnie o wysokości około 4,5 m, bez ukrzyżowanego Chrystusa) rozpościerają się malownicze widoki na pobliskie szczyty: Ovčí vrch (1)^[a], Hřeben, Hradečná, Temná, stok Vysoká hole i Ostrý vrch^[10]. Na tle tego ostatniego widać szczyt wieży na górze Pradziad^[10]. Przy krzyżu Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) zamontował żółtą skrzynkę z zeszytem do którego można się wpisać. Formacja skalna znajduje się w zalesionym borze świerkowym^[13][12]. Na szczycie nie ma punktu geodezyjnego^[13]. Państwowy urząd geodezyjny o nazwie (cz. Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) w Pradze podaje jako najwyższy punkt formacji skalnej – szczyt – o wysokości 936,3 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°04′52,7″N 17°18′24,8″E/50,081306 17,306889)^[13].

Dojście do formacji skalnej o długości około 280 m prowadzi z bocznej drogi o nazwie Rolandova cesta, biegnącej z szosy nr 450 pomiędzy miejscowością Karlova Studánka i osadą Vidly^[7]. Warto dodać, że na szczyt prowadzi 28 tras wspinaczkowych^[15][10].

Geologia

Pod względem geologicznym formacja skalna Rolandův kámen należy do jednostki określanej jako kopuła Desny^[16] i zbudowana jest ze skał metamorficznych – gnejsów i łupków łyszczykowych^[1][17][14]. Ukształtowana na skraju tzw. terasy krioplanacyjnej, w mroźnym klimacie peryglacjalnym^[17]. Na skalisku widoczna jest również niezwykła deformacja warstw skalnych, spowodowana procesami górotwórczymi^[17].

Ochrona przyrody

Skalisko znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt^[7].

Blisko formacji skalnej przebiega 26,5 km długości ścieżka dydaktyczna o nazwie (cz. Naučná stezka Muzeum Wide Web) na trasie^[7]:

Malá Morávka – Karlovice (z 17 stanowiskami obserwacyjnymi na trasie)^[18][19]

Turystyka

Rolandův kámen to bardzo popularne miejsce wśród turystów i pielgrzymów. Do bazy turystycznej w miejscowości Karlova Studánka z hotelami i pensjonatami^[20] jest od szczytu około 800 m w kierunku południowym^[7]. Do miejscowości Ludvíkov z bazą pensjonatów^[21] jest od szczytu około 2,8 km w kierunku północno-wschodnim, a do osady Vidly z hotelem górskim Vidly^[22] jest od szczytu około 3,7 km w kierunku północno-zachodnim^[7]. Ponadto około 6 km w kierunku północno-wschodnim jest do miejscowości Vrbno pod Pradědem z bazą hoteli i pensjonatów^[23][7]. Natomiast do hoteli i schronisk rozsianych wokół góry Pradziad jest od szczytu około 5,5 km w kierunku zachodnim^[7].

Szlaki turystyczne, rowerowe i trasy narciarskie

Klub Czeskich Turystów wytyczył do formacji skalnej jeden tzw. szlak spacerowy na trasie^[24][7]:

Karlova Studánka – Skalnáty vrch – Rolandův kámen – Karlova Studánka

Drogą nr 450 Bruntál – Bělá pod Pradědem przebiega jedyny pobliski szlak rowerowy na trasie^[7]:

(nr 6029) Valšov – Bruntál – Rudná pod Pradědem – Suchá Rudná – Hvězda – Karlova Studánka – przełęcz Kóta – Vidly – Vrbno pod Pradědem^[25]

W okresie ośnieżenia blisko formacji skalnej wyznaczono jedyną trasę narciarstwa biegowego^[26]:

Karlova Studánka – Skalnatý vrch – góra Lyra – góra Žárový vrch – góra Plošina – góra Zámecká hora – Vrbno pod Pradědem

Ponadto w odległości około 300 m na południowy wschód od szczytu, na stoku Skalnatý vrch znajduje się trasa narciarstwa zjazdowego^[26]:

łatwa, o długości około 540 m z wyciągiem orczykowym^[27].

Zobacz też

• Szczyty Wysokiego Jesionika

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Banaszkiewicz, Jerzy Parzewski: Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019. ISBN 978-83-7605-941-9. OCLC 1150586280. (pol. • cz.).
• Waldemar Brygier, Adam Gałęcki, Rafał Jońca, Monika Sibielec, Dariusz Wojciechowski: Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000. Wyd. 4. Wrocław: Studio Plan, 2017. ISBN 978-83-65689-75-7. OCLC 1036547484. (pol. • cz.).
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky jih. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000. Wyd. 1. Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010, seria: Eurocart. ISBN 978-80-87380-18-5. OCLC 865043859. (cz.).
• Zbigniew Cymerman. Spory o podział geologiczny Sudetów. (PDF). „Przegląd Geologiczny”. 46 nr 6, s. 530–536, 1998. ISSN 0033-2151. OCLC 995455330. 
• Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [on-line]. ags.cuzk.cz. (cz.).
• Historie jesenické přírody. (PDF). jeseniky.ochranaprirody.cz. (cz.).
• Hrubý Jeseník (mapa) (JPEG). dudisoft.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (cz.).
• Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000. Zádveřice: SHOCart, 2018. ISBN 978-80-7224-736-3. OCLC 1103831608. (cz.).
• Lenka Skuhravá, Kateřina Kočí: Karlova Studánka. (PDF). Wyd. 1. Karlova Studánka: Obec Karlova Studánka, 2012. ISBN 978-80-260-3245-8. OCLC 829661053. (cz.).
• Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000. pl.mapy.cz.

Linki zewnętrzne

• Rolandův kámen (910 m n.m., Hrubý Jeseník). vrcholovka.cz. [dostęp 2022-02-01]. (cz.).
• Richard Harris: Rolandův kámen (937 m n. m.) Jeseníky. (film z wejścia na Rolandův kámen). youtube.com, 2019-08-14. [dostęp 2020-12-13].
• Jesenické návraty - Rolandův kámen (film). youtube.com, 2021-11-12. [dostęp 2022-06-17].