Rolnictwo w Angoli

Sprzedawcy ananasów przy drodze z Huambo do Quibala

Rolnictwo w Angoli – dział gospodarki Angoli mający niewielki udział w PKB, jednakże kluczowy w zatrudnieniu mieszkańców. Rolnictwo w Angoli jest w dużej mierze uzależnione od pomocy zagranicznej.

Czynniki fizycznogeograficzne

Agroklimat

Okres wegetacyjny w Angoli trwa cały rok. Najchłodniejszym miesiącem jest lipiec, natomiast najcieplejszym jest styczeń. Roczna amplituda temperatur jest niewielka - zimą temperatura średnia wynosi od 16 do 24 °C, natomiast latem 20–26 °C^[1]. Temperatura minimalna nie spada poniżej 15 °C, podczas gdy maksymalna jest nie wyższa niż 35 °C^[2]. Wysoka temperatura w połączeniu z dużym nasłonecznieniem stwarza korzystne warunki do rozwoju biomasy.

Ze względu na Prąd Benguelski obszary położone niedaleko od wybrzeża są pozbawione opadów i przez to nieużyteczne rolniczo^[3].

Gleby

W Angoli występują gleby bogate w żelazo^[4].

Gleby czerwone są zazwyczaj kwaśne, ciężkie i mają niską bonitację. Humus jest niemalże w całości mineralizowany, stąd uprawa rolnicza wymaga intensywnego nawożenia^[5]. Najlepsze gleby ferralitowe mają 2–3% humusu. Gleby te podczas pory suchej tworzą twardą skorupę^[6]. Gleby czerwonobrunatne mają odczyn kwaśny, zbliżony do obojętnego, a lokalnie nawet lekko alkaliczny. Ich właściwości są zbliżone do czerwono-burych i burych. Gleby te nadają się pod uprawę roślin nawet po odpowiednim nawożeniu i – w razie potrzeby – irygacji^[7].

Hydrologia

W środkowej części kraju przebiega kontynentalny dział wód^[8]. Największymi rzekami Angoli są Kasai (dopływ Konga) oraz Zambezi. Obie te rzeki znajdują się we wschodniej części kraju^[9]. W zachodniej części kraju znajdują się rzeki przymorskie, z których największa jest Kwanza. W kraju nie ma dużych terenów zabagnionych^[8].

Czynniki pozaprzyrodnicze

Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego

Angola jest biednym krajem – w 2010 była na 148 miejscu według współczynnika rozwoju społecznego^[10]. W latach 1974–2002 w kraju trwała wojna domowa^[11]. Wydobycie i przetwarzanie ropy naftowej dające ponad 80% PKB powoduje, że kraj ten jednak szybko się rozwija. Rolnictwo daje 6,9% PKB jednakże zatrudnienie znajduje w nim 85% pracujących^[12]. Nadwyżka w zatrudnieniu w rolnictwie jest spowodowana m.in. zatrudnianiem byłych żołnierzy^[13].

Urbanizacja i uprzemysłowienie

Stopień urbanizacji liczony odsetkiem ludności miejskiej wynosi 59%, co jak na warunki afrykańskie jest wynikiem wysokim^[14]. Przyczyną tego stanu jest jednak zniszczenie wsi w wyniku działań wojennych oraz hiperurbanizacja, szczególnie Luandy^[15].

W czasach kolonialnych Angola była krajem o dużej roli przemysłu. Przemysł ten jednak opierał się głównie na produkcji produktów słabo przetworzonych np. cegieł, szkła, gumy, aluminium. Większość produktów była przewożona do metropolii. W Angoli było również rozwinięte górnictwo, szczególnie boksytów i diamentów. Gospodarka angolska była kontrolowana przez Portugalię^[16].

Po uzyskaniu niepodległości przemysł się załamał. W latach 90. XX wieku rząd angolski rozpoczął starania w przyciągnięciu inwestorów zagranicznych^[17].

Agropolityka

Angola do 1978 był kolonią portugalską.

We wczesnych latach 50. XX wieku w Angoli nastąpiła kolektywizacja rolnictwa wzorowana na izraelskich kibucach. Rolnicy oddolnie zrzeszali się w spółdzielnie zajmujące się handlem produktami rolnymi^[15]. Indywidualnie gospodarstwa są bardzo rozdrobione, średnia powierzchnia nieco powyżej 1,5 ha. Średnia powierzchnia gruntów w spółdzielni wynosi prawie 30 ha^[18].

Po wojnie domowej następuje rozwój rolnictwa wspierany przy pomocą zagraniczną. Głównymi celami rozwoju terenów wiejskich jest: zmniejszenie liczby ludności w przeludnionej Luandzie, znalezienie zajęcia dla byłych żołnierzy, zwiększenie produkcji żywności. Polityka pomocowa opiera się na dostarczaniu technologii oraz edukowaniu miejscowych rolników^[15]. Istotnym celem polityki rolnej Angoli jest odbudowa produkcji kawowca^[19].

Produkcja

Uprawa papai na polu Coopecunha w prowincji Huambo

Produkcja roślinna

W Angoli dominują gospodarstwa niewyspecjalizowane zajmujące się uprawą wielu różnych roślin^[20]. Grunty orne w sezonie 2007/2008 zajmowały powierzchnię 3 074 806 ha czyli około 2,5% powierzchni kraju. W sumie powierzchnia nadająca się pod uprawę wynosi niecałe 5%. Głównymi uprawami w Angoli są zboża: kukurydza zwyczajna, rosplenica perłowa, proso, ryż; rośliny okopowe: maniok jadalny, ziemniaki, bataty; owoce: banany, cytrusy, ananasy i awokado; a także fasola, orzeszki ziemne, soja i warzywa^[18].

Zboża

Zbożem uprawianym na największych powierzchniach jest kukurydza zwyczajna^[20], która w sezonie 2007/2008 zajmowała 883 943 ha^[18]. Klimat i gleby występujące w Angoli (poza pustyniami) są idealne do produkcji tego zboża. Kukurydza została przywieziona przez Portugalczyków na początku XVI wieku z Brazylii. Nie wiadomo czy bez pośrednio czy przez Portugalię. Z tego powodu w Angoli kukurydza jest nazwana zbożem (ziarnem) portugalskim. Ze względu na różnice warunkach przyrodniczych, głównie wilgotności, w Angoli występuje znaczna zmienność odmian kukurydzy^[21].

Pozostałe zboża zajmują 279 019 ha, lecz ze względu na bardzo niskie plony zbiory są niewielkie^[18].

Rośliny okopowe

Wśród roślin okopowych dominuje maniok jadalny, którego uprawy zajmowały 679 167 ha i ustępowały tylko kukurydzy^[18]. Ze względu na wysokie plony roślina ta ma bardzo duży udział w zbiorach. W 2010 zebrano 13,8587 mln ton, czyli prawie 3 razy więcej niż suma zbiorów pozostałych 20 najpopularniejszych upraw^[22]. Maniok jest rośliną, która dobrze znosi różne warunki klimatyczne i glebowe^[23]. Uprawa tej rośliny redukuje ubóstwo^[24], gdyż maniok jest intensywnie użytkowany w kuchni. Z jego bulw robi się mąkę, z której robione jest pieczywo, a liście są używane jak warzywo^[25]. Pozostałe rośliny okopowe mają niewielkie znaczenie^[18]. Zbiory ziemniaka wyniosły 841,279 tys. ton^[22].

Warzywa

Uprawa warzyw jest działalnością poboczną rolników angolskich. Przeważnie w gospodarstwie warzywa zajmują 5–10 arów i są przeznaczanie niemalże wyłącznie na potrzeby własne. Mało jest gospodarstw specjalizujących się w uprawie warzyw, jednakże charakteryzują się one wysokim stopniem mechanizacji^[20].

Używki

Najważniejszą rośliną eksportową jest kawowiec, na co duży wpływ miał bardzo korzystny dla tej rośliny klimat. W czasach kolonialnych Angola była czołowym producentem kawy, jeszcze na początku lat 70. XX wieku Angola (będąca portugalską kolonią) była czwartym producentem kawy na świecie^[19]. W latach 1948–1970 eksport kawy stanowił od 30 do 51% eksportu tej kolonii, zajmując zawsze pierwsze miejsce w strukturze^[26]. Kawowiec w czasach kolonialnych był uprawiany głównie na plantacjach wielkoobszarowych, których właścicielami byli Portugalczycy, po uzyskaniu niepodległości plantacje zostały znacjonalizowane^[19]. Podczas wojny domowej plantacje kawowca stanowiły ważne źródło dochodu^[27]. Po wojnie domowej produkcja kawy drastycznie spadła z poziomu około 40 tys. ton w latach 80. XX wieku do 3–5 tys. ton w latach 90. Najgorszym pod tym względem był rok 2004, kiedy to produkcja spadła poniżej tysiąca ton, w tym samym czasie ceny kawy na świecie były najniższe^[19].

Głównymi ośrodkami produkcji kawy jest prowincja Bié oraz północ kraju^[19].

Oprócz kawy na mniejszą skalę był uprawiany również tytoń^[26].

Rośliny przemysłowe

Wśród roślin przemysłowych największe znacznie ma palma oleista, bawełna, puchowiec pięciopręcikowy, kauczukowiec^[28].

Produkcja zwierzęca

Kluczowymi gałęziami w produkcji zwierzęcej są farmy mleczne i drobiarstwo^[20].

Głównymi zwierzętami hodowlanymi są bydło, trzoda chlewna, kozy, owce i drób^[18].

Technika rolna

Angolskie rolnictwo charakteryzuje się bardzo niskim stopniem mechanizacji rolnictwa. W 2009 w całym kraju było tylko 1940 sprawnych ciągników. Jeden traktor przypadał na około 1650 ha. Dodatkowo dominują maszyny niskiej mocy. Z tego względu duże znaczenie ma siła zwierząt pociągowych i mięśni ludzkich^[18].

Problemy rolnictwa

Głównym problemem rolnictwa w Angoli są skutki wojny domowej, która spowodowała: zniszczenie infrastruktury na wsi, dużą liczbę byłych żołnierzy oraz hiperurbanizację, szczególnie w Luandzie^[15]. Rolnictwo jest niewydolne i uzależnione od pomocy zagranicznej^[13]. Angola jest zmuszona importować żywność (ok. 50% potrzeb), mimo znacznego, niewykorzystanego, potencjału^[15]. Problemem jest rozdrobienie i brak wyspecjalizowania większości gospodarstw^[18].

Kolejnymi problemami rolnictwa angolskiego są złe warunki przyrodnicze. Większość kraju jest pustynią stąd powierzchnia nadające się pod uprawę wynosi mniej niż 5% terytorium kraju^[18].

Przypisy

Bibliografia

• Atlas Świata. Bielsko-Biała: Pascal, 2005, s. 241. ISBN 83-7304-381-0. (pol.).
• T. Bige, C. Lorenzoni. Characterization of maize (Zea mays L.) germplasm of Angola. „Maydica”. 52, s. 135–144, 2007. (ang.). 
• Patrick Chabal, Nuno Vidal: Angola: The Weight of History. Nowy Jork: Columbia University Press, 2008, s. 252.
• Jerzy Falkowski, Jerzy Kostrowicki: Geografia rolnictwa świata. Warszawa: PWN, 2001, s. 515. ISBN 83-01-13580-8. (pol.).
• Martin James: A Political History of the Civil War in Angola, 1974–1990. New Jersy: Transaction Publisher, 2011.
• Ayal Kimhi: Revitalizing and Modernizing Smallholder Agriculture for Food Security, Rural Development and Demobilization in a Post-War Country: The Case of the Aldeia Nova Project in Angola. Jerozolima: The Hebrew University of Jerusalem, 2009, s. 28.
• Danuta Martyn: Klimat kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1995, s. 359. ISBN 83-01-11845-8. (pol.).
• Elizabeth Yaa Parkes: Assessment of genetic diversity, combining ability, stability and farmer preference of cassava germplasm in Ghana. Bloemfontein: University of the Free State Bloemfontein, 2011, s. 204. (ang.).
• K. Rušarová, B. Havrland, J. Mazancová, H. Ciboch. Agricultural Technology Development Strategies in Angola –Prognosis For The Period 2010–2020. „Agricultura tropica et subtropica”. 4, s. 316–324, 2010. (ang.). 
• Stanisław Uziak, Zbigniew Klimowicz: Elementy geografii gleb i gleboznawstwa. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2002, s. 254. ISBN 83-227-1671-0. (pol.).
• M. Výborná, K. Srnec. It’s possible return to Angola in the international coffee market? Case Study: Angola, Province Bié. Are microcredits the right choice?. „Agricultura tropica et subtropica”. 4, s. 227–231, 2010. (ang.).