Roman Górecki

Roman Górecki

Roman Górecki 1927
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1889 Stara Sól, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	9 sierpnia 1946 Iscoyd Park, Wielka Brytania
Przebieg służby
Lata służby	1914–1928
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 Pułk Piechoty 6 Pułk Piechoty Komenda Legionów Polskich Ministerstwo Spraw Wojskowych Korpus Kontrolerów
Stanowiska	oficer rachunkowy pułku zastępca szefa intendentury LP komendant Polowej Szkoły Oficerów Administracyjnych szef intendentury korpusu zastępca szefa departamentu p.o. szefa Wojskowej Kontroli Generalnej szef Korpusu Kontrolerów zastępca szefa Administracji Armii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka
Późniejsza praca	prezes Banku Gospodarstwa Krajowego minister przemysłu i handlu prezes Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny prezes Ligi Piłki Nożnej prezes Polskiego Touring Klubu prezes Rady Głównej Ligi Morskiej i Rzecznej
Odznaczenia

Roman Górecki

Data i miejsce urodzenia	27 sierpnia 1889 Stara Sól
Data śmierci	9 sierpnia 1946
Minister przemysłu i handlu
Okres	od 13 października 1935 do 15 maja 1936
Poprzednik	Henryk Floyar-Rajchman
Następca	Antoni Roman

Roman Górecki (ur. 27 sierpnia 1889 w Starej Soli, zm. 9 sierpnia 1946 w Iscoyd Park (Whitchurch), hrabstwo Shropshire) – polski doktor nauk prawnych, oficer Legionów Polskich, generał brygady Wojska Polskiego, bankowiec, prezes Banku Gospodarstwa Krajowego, minister przemysłu i handlu II RP, prezes Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, prezes WKS „Legia” Warszawa i pierwszy prezes Ligi Piłki Nożnej, prezes Polskiego Touring Klubu, prezes Rady Głównej Ligi Morskiej i Rzecznej, wolnomularz^[1], członek władz Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich^[2], Przewodniczący Głównej Komisji Rewizyjnej Związku Legionistów Polskich od 1936 roku^[3], członek Prezydium Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1939 roku^[4].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Jego stryjem był Apolinary Górecki, nauczyciel w Zborowie^[5]. W czasie nauki w gimnazjum w Tarnowie Roman Górecki został członkiem Organizacji Młodzieży Narodowej. W 1908 przeniósł się do Lwowa i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Został członkiem „Zarzewia” i PTG „Sokół” oraz instruktorem Polskich Drużyn Strzeleckich. W 1910 ukończył kurs podoficerski, a dwa lata później kurs oficerski PDS. W 1914 uzyskał na Uniwersytecie Lwowskim tytuł doktora praw i rozpoczął praktykę sądową.

I wojna światowa

W momencie wybuchu wojny przebywał na kuracji w Szczawnicy w związku z reumatoidalnym zapaleniem stawów.

W sierpniu 1914 na czele zorganizowanego przez siebie plutonu strzelców wstąpił do Legionów Polskich. Do października tego roku pełnił służbę frontową w 1 pułku Legionów. Ze względu na stan zdrowia przeniesiony został do służby administracyjnej. Pełnił służbę w batalionie uzupełnień, a następnie na stanowisku komendanta i wykładowcy Szkoły Podoficerów Rachunkowych oraz od lipca 1915 oficera rachunkowego 6 pułku piechoty Legionów i komendanta Polowej Szkoły Oficerów Administracyjnych. W 1916 został II zastępcą szefa Intendentury Komendy Legionów. We wrześniu 1917 przeniesiony został do Komendy Polskiego Korpusu Posiłkowego. W lutym 1918 został awansowany do stopnia kapitana i mianowany szefem Intendentury Polskiego Korpusu Posiłkowego.

W międzyczasie odbył staż w Intendenturze IV Korpusu (niemieckiego) w Magdeburgu i ukończył Kurs Intendentów przy Ministerstwie Wojny w Wiedniu. 12 lutego 1918 żołnierze II Brygady Legionów dowiedzieli się o pokoju brzeskim. Dzień później podczas odprawy w komendzie korpusu wygłosił stanowcze przemówienie, w którym wezwał do wypowiedzenia posłuszeństwa Naczelnej Komendzie cesarskiej i królewskiej armii. W nocy z 14 na 15 lutego wziął udział w naradzie dowódców 2 i 3 pułku piechoty Legionów, artylerii, wojsk technicznych i komendy korpusu, na której podjęto decyzję o przebiciu się przez linię frontu i dołączeniu do II Korpusu Polskiego. 15 lutego aresztował dowódcę korpusu, generała Zygmunta Zielińskiego, który był przeciwny wypowiedzeniu posłuszeństwa Austriakom. W nocy z 15 na 16 lutego linię frontu przekroczyły tylko dwa pułki piechoty. 2 pułk piechoty przebił się bojem pod Rarańczą. Pozostałe oddziały korpusu zostały otoczone i rozbrojone, a następnie umieszczone w obozach w Huszt, Stebliwce(ukr.) (węg. Száldobos), Sokirnicy(ukr.) (węg. Szeklence), Dułowie(ukr.) (węg. Dulfalva), Taraczkös na Zakarpaciu i Talaborfalva na terenie komitatu Marmaros-Sziget.

Aresztowanie i proces

Razem ze 174 oficerami został osadzony w więzieniu w Marmaros-Sziget. Jako inicjator protestu Brygady został głównym podejrzanym w procesie o zdradę stanu (dosł. o zbrodnię przeciw mocy wojennej państwa w czasach wojennych w porozumieniu z nieprzyjacielem w myśl art. 328a wojskowego kodeksu karnego^[6]). Początkowo miał być sądzony w trybie doraźnym co groziło wymierzeniem kary śmierci. Ostatecznie sprawę rozpatrywał sąd wojenny w trybie zwykłym. Wraz z nim sądzony był Włodzimierz Zagórski, ksiądz Józef Panaś i rotmistrz żandarmerii Norbert Okołowicz oraz 88 oficerów, 240 podoficerów i 3 sanitariuszki. 28 maja otrzymał akt oskarżenia. 9 czerwca rozpoczął się właściwy proces. Trwał kilka tygodni po czym został przerwany. Do jego wznowienia nie doszło z uwagi na sytuację militarną i polityczną oraz protesty parlamentarnego Koła Polskiego w Wiedniu. Po kapitulacji Bułgarii (29 września) cesarz Karol I wydał oświadczenie o umorzeniu postępowania. 10 października zwolniony z więzienia. Wraz z innymi więźniami skierowany do służby w Wojsku Polskim. Jako kapitan intendent Polskiego Korpusu Posiłkowego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze majora intendenta^[7].

Służba w Wojsku Polskim

Po przybyciu do Warszawy został przyjęty do Wojska Polskiego, w którym kolejno zajmował stanowiska:

• szefa Sekcji Gospodarczej Królewsko-Polskiej Komisji Wojskowej przy Prezydencie Rady Ministrów (październik – listopad 1918),
• szefa Sekcji Gospodarczej Ministerstwa Spraw Wojskowych (listopad – grudzień 1918),
• szefa Sekcji Budżetowej Departamentu IV Gospodarczego MSWojsk. (1918 – 1919)
• zastępcy szefa Departamentu Gospodarczego MSWojsk. (1919 – 1920)

10 marca 1920, w związku z reorganizacją ministerstwa, został mianowany pomocnikiem szefa Oddziału IV Zaopatrzenia i Komunikacji Sztabu Generalnego (był wówczas majorem intendentem)^[8]. 1 czerwca 1921 minister spraw wojskowych, w wykonaniu art. 19 dekretu Naczelnego Wodza z 11 kwietnia „O zadaniach i organizacji Kontroli Administracji Wojskowej”, mianował go pułkownikiem Korpusu Kontrolerów Wojskowych^[9]. Od 20 grudnia 1921 do 12 kwietnia 1922 pełnił obowiązki szefa Wojskowej Kontroli Generalnej. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów^[10]. 31 marca 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, generała dywizji Władysława Sikorskiego mianował go generałem brygady ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 15. lokatą w korpusie generałów^[11]. 2 maja 1924 Prezydent RP mianował go szefem Korpusu Kontrolerów^[12]. 23 lipca 1926 Prezydent RP Ignacy Mościcki zwolnił go ze stanowiska szefa Korpusu Kontrolerów i mianował zastępcą I Wiceministra Spraw Wojskowych – szefa Administracji Armii^[13]. Z dniem 14 lipca 1927 został zwolniony ze stanowiska^[14], a z dniem 15 stycznia 1928 przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy z prawem noszenia munduru^[15].

W listopadzie 1924 był jednym z oficerów, którzy podali się do dymisji w ramach tzw. strajku generałów^[16][17].

31 maja 1926 w Warszawie, bezpośrednio po tym jak Zgromadzenie Narodowe wybrało Józefa Piłsudskiego Prezydentem RP zebrał grupę oficerów, z którymi udał się pod pomnik księcia Józefa Poniatowskiego na placu Saskim. Tam, jak relacjonuje Marian Romeyko „stanąwszy na baczność przed pomnikiem, złożył o tym „meldunek” księciu Józefowi ... Incydent ten był szeroko komentowany w kołach oficerskich, i nie tylko oficerskich. Zapewniano przy tym, że Poniatowski, wysłuchawszy, ani drgnął, natomiast koń Marka Aureliusza z rzymskiego Kapitolu, pomny dawnych dziejów, rżał radośnie, patrząc Góreckiemu w oczy.”

Działalność państwowa i społeczna

W latach 1927–1935 i 1936–1939 był prezesem Banku Gospodarstwa Krajowego, w latach 1927–1933 również prezesem The British and Polish Trade Bank w Gdańsku. Od 13 października 1935 do 15 maja 1936 pełnił funkcję ministra przemysłu i handlu w rządzie Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego. W latach 1928–1939 był organizatorem i prezesem Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, a także założycielem polskiej sekcji Międzynarodowej Federacji Byłych Kombatantów (FIDAC), od 1932 był wiceprezesem, a w latach 1937–1938 prezesem tej organizacji. Ponadto w 1926 został prezesem WKS „Legia” Warszawa^[18]. Stworzył faktyczne podstawy działalności klubu, zorganizował jego finansowanie i przeprowadził budowę stadionu „Legii”. Był także jednym z organizatorów i pierwszym prezesem Ligi Piłki Nożnej (jako p.o. prezesa od 6 stycznia 1927, jako prezes od 1 marca 1927, do 8 stycznia 1928). W 1928 został wybrany prezesem Polskiego Touring Klubu. Na tym stanowisku podejmował działania zmierzające do scalenia istniejących towarzystw turystycznych oraz promował i podkreślał znaczenie turystyki w życiu gospodarczym kraju. W latach 1929–1930 był prezesem Rady Głównej Ligi Morskiej i Rzecznej.

Po kampanii wrześniowej przez Rumunię i Francję ewakuował się do Anglii. W Glasgow prowadził wykłady z bankowości dla polskich studentów. Zmarł 9 sierpnia 1946 w 4 Szpitalu Wojennym w Iscoyd Park. Został pochowany na cmentarzu miejskim w Whitchurch w Wielkiej Brytanii^[19].

3 lipca 1922 roku w Warszawie zawarł związek małżeński z Haliną Romanówną^[20].

Awanse

• chorąży intendent – 5 maja 1915^[21]
• podporucznik intendent – 7 lipca 1915^[21]
• porucznik intendent – 15 grudnia 1915^[21]
• kapitan intendent – luty 1918
• major intendent – wrzesień 1918
• pułkownik intendent – wrzesień 1920 (awansowany z pominięciem stopnia podpułkownika)
• pułkownik Korpusu Kontrolerów Wojskowych – 1 czerwca 1921, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 4. lokatą w korpusie oficerów kontrolerów
• generał brygady – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 15. lokatą w korpusie generałów

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[22]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938)^[22][23]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[22]
• Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)^[24]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[25]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[22]
• Złoty Krzyż Zasługi (7 lipca 1931)^[26]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[22]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[22]
• Krzyż Siedemdziesięciolecia Powstania Styczniowego^[27]
• Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia^[28]
• Krzyż Legionowy^[29]
• Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)^[22]

• Kawaler Orderu Legii Honorowej (1921, Francja)^[22][30]
• Komandor Orderu Leopolda (Belgia)^[22]
• Krzyż Wielki Orderu Korony (Belgia)^[22]
• Wielki Oficer Orderu Korony Rumunii (Rumunia)^[22]
• Wielki Oficer Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)^[22]
• Wielki Oficer Orderu Korony Włoch (Włochy)^[22]
• Wielki Oficer Orderu Alawitów (Maroko)^[22]
• Krzyż Wielki Orderu Oranje-Nassau (Holandia)^[22]
• Medal Zwycięstwa (Francja)^[22][22]

Publikacje

• Rola BGK w życiu gospodarczym Polski, Warszawa 1928.
• Gospodarczy dorobek Polski w latach 1918–1939, Londyn 1946.
• Z moich wspomnień we Wspomnienia legionowe, tom I, s. 172.

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991, s. 97.
• PiotrP. Stawecki PiotrP., Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Bellona, 1994, s. 125, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159 .
• Zdzisław Nicman – Jeden z twórców Polski Niepodległej, Polska Zbrojna Nr 166 z 1996.
• Tadeusz Böhm – Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939, Wyd. Bellona, Warszawa 1994, s. 46, 128–129, ISBN 83-11-08368-1.
• Tadeusz Białas – Liga Morska i Kolonialna 1930–1939, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1983, s. 26–27, 34, ISBN 83-215-3257-8.
• Wacław Lipiński – Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1990, Wyd. I, s. 208–213, 217, 221–222, ISBN 83-85218-00-9.
• Mieczysław Wrzosek – Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1990, s. 351–360, ISBN 83-214-0724-2.
• AndrzejA. Garlicki AndrzejA., Józef Piłsudski 1867–1935, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1988, s. 387, ISBN 83-07-01715-7, OCLC 835004697 .
• Andrzej Gowarzewski i inni 90 lat PZPN, wyd. GiA, Katowice 2010, s. 41, 45, ISBN 978-83-88232-35-0.

Linki zewnętrzne

• Janusz Umiński, Polski Touring Klub a Polskie Towarzystwo Krajoznawcze
• Grzegorz Karpiński, Rafał Ślaski, Stadion Wojska Polskiego
• Roman Górecki – dzieła w bibliotece Polona