Roman Kramsztyk

Roman Kramsztyk
Ilustracja
Fotografia z 1932 r.
Data i miejsce urodzenia

18 sierpnia 1885
Warszawa

Data i miejsce śmierci

6 sierpnia 1942
Warszawa

Dziedzina sztuki

malarstwo, grafika

Roman Kramsztyk (ur. 18 sierpnia 1885 w Warszawie, zm. 6 sierpnia 1942 w Warszawie) – polski malarz żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Syn Juliana Kramsztyka, wnuk Izaaka. Urodził się w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Przyjął chrzest w obrządku katolickim przed 1922 gdyż 21 maja 1922 roku jako katolik poślubił w kościele ewangelicko-reformowanym w Warszawie Bronisławę z Markusów 1 voto Heymanową, siostrę malarza Louis Marcoussisa[1][2].

Studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Józefa Mehoffera, w Warszawie w prywatnej szkole Adolfa Edwarda Hersteina oraz od roku 1904 w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium u Johanna Caspara Hertericha. Lata 1910–1914 spędził w Paryżu, w czasie I wojny światowej przebywał w Polsce, a w 1922 osiadł w Paryżu na stałe. Corocznie jednak przyjeżdżał do Polski, gdzie w 1939 zaskoczył go wybuch II wojny światowej. Choć nie znał jidysz i judaizm był mu obcy zdecydował się pozostać w getcie. Jego ocalone rysunki z getta są świadectwem nędzy, głodu i śmierci Żydów w czasie Holocaustu. Zginął zastrzelony na ulicy w czasie akcji deportacyjnej w getcie latem 1942 roku.

Był przedstawicielem nurtu klasycyzującego w polskim malarstwie (w 1922 roku współzałożyciel Stowarzyszenia Rytm), można też dostrzec u niego silne wpływy Cézanne’a w technice i kompozycji. Wystawiał prace w Krakowie, Warszawie, Lwowie, Barcelonie, Paryżu i Brukseli. Uczestniczył w Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu w 1937 i Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 roku. Malował portrety, sceny figuralne, martwe natury, akty, znany był z zamiłowania do pastelu i sangwiny. Gdy w ostatnich latach życia utrwalał w tej technice wstrząsające sceny zagłady getta przekazał swoje ówczesne rysunki Marii Konowej (Kowalskiej), która ukrywała się po stronie aryjskiej. Po wojnie Maria Kowalska wyjechała do Brazylii, tam też w grudniu 1946 r. zorganizowała wystawę rysunków Romana Kramsztyka z warszawskiego getta (São Paulo, XII 1946). Los większości rysunków jest nieznany, najsłynniejszy z nich – Rodzina żydowska w getcie – znajduje się w Archiwum Ringelbluma.

Zawsze uważał się za Polaka. Do wybuchu II wojny światowej motywy żydowskie nie pojawiły się w jego twórczości. Tym niemniej prasa endecka w recenzjach z wystaw wypominała mu jego żydowskie pochodzenie.

Jest bohaterem poematu Jacka Kaczmarskiego Kredka Kramsztyka[3], utwór ten, do własnej muzyki, wykonywał Przemysław Gintrowski. Jego bratem był Jerzy Kramsztyk (1888-1942/3) – ekonomista i menedżer, również zamordowany w getcie warszawskim.

Wybrane dzieła

Przypisy

  1. ↑ https://poczekalnia.genealodzy.pl/pliki/AP-Warszawa/USCWarszawa_JeszczeNieWAPW/0182_EwReformowane/EwRef_1922MZ/M/040-041.jpg
  2. ↑ Roman KRAMSZTYK (KRAMSTYK) - Altius, www.altius.com.pl [dostęp 2022-05-29].
  3. ↑ Jacek Kaczmarski, Kredka Kramsztyka, [w:] Ale źródło wciąż bije, Warszawa 2002, s. 76.

Linki zewnętrzne

Artyści związani z École de Paris

Media użyte na tej stronie