Roman Machnicki

Roman Ludwik Machnicki

major kawalerii
Data i miejsce urodzenia	24 lipca 1889 Radom
Data i miejsce śmierci	lipiec 1943 Warzyce
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	9 Pułk Ułanów Małopolskich
Stanowiska	zastępca dowódcy pułku
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Odznaczenia

Grupa Obrońców Zagłębia Naftowego w Borysławiu w listopadzie 1918. W środku siedzi Roman Machnicki

Tablica upamiętniająca w brzozowskiej kolegiacie

Roman Ludwik Machnicki (ur. 24 lipca 1889 w Radomiu, zm. w lipcu 1943 w Warzycach) – major kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, oficer Armii Krajowej, inżynier, przemysłowiec branży naftowej, burmistrz Borysławia, działacz społeczny.

Życiorys

Urodził się 24 lipca 1989 w Radomiu, w rodzinie Ewarysta i Franciszki z Hantzów^[1]. Uczył się w gimnazjum i Szkole Handlowej w rodzinnym Radomiu. Podczas rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim, od 1905 do 1907 należał do Organizacji Bojowej PPS. Został członkiem „uczniowskiej piątki bojowej”. Piątką kierował Wacław Zbrowski ps. „Braciszek”, a w jej skład wchodzili także: Jan Gruszczyński, Jerzy Pieczynis, Stefan Rodkiewicz, Stanisław Werner (wszyscy z „handlówki”) i Teodor Latomski^[2][3]. Od 1908 do 1912 odbył studia na Wydziale Chemiczno–Technicznym Szkoły Politechnicznej we Lwowie^[4]. Był członkiem Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego^[4].

Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich zostając żołnierzem jazdy w sierpniu 1914. Od 27 sierpnia 1914 był zastępcą dowódcy plutonu, a później został dowódcą plutonu w szwadronie por. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Był awansowany do stopni podporucznika kawalerii 9 października 1914^[5] i do stopnia porucznika 1 grudnia 1915. Od 1 stycznia 1916 był dowódcą szwadronu w 2 pułku ułanów. Po kryzysie przysięgowym, został aresztowany przez Austriaków w Borysławiu i był więziony przez cztery miesiące. Po odzyskaniu wolności w tym mieście był komendantem tamtejszej jednostki Polskiej Organizacji Wojskowej. U kresu wojny 1 listopada 1918 uczestniczył w rozbrajaniu borysławskiego garnizonu wojskowego i dowodził obroną miasta po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej. Z 9 na 10 listopada 1918 wraz z oddziałem wyszedł z Borysławia i przeszedł do Sanoka^[6]

Od maja 1919 do 18 marca 1921 pełnił stanowisko zastępcy dowódcy 9 pułku ułanów podczas wojny polsko-bolszewickiej. Został awansowany do stopnia majora kawalerii 15 lipca 1920. Po wojnie przeniesiony do rezerwy 18 marca 1921. Później zweryfikowany do stopnia majora rezerwy kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[7][8]. W 1923, 1924 pozostawał oficerem rezerwowym macierzystego 9 pułku ułanów^[9][10].

Po wojnie ukończył studia na Politechnice Lwowskiej^[4]. Jako inżynier podjął pracę w przedsiębiorstwach wydobycia kopalin ziemnych. Został zatrudniony w spółce akcyjnej „Gazolina” w Drohobyczu^[11], gdzie przez lata był dyrektorem technicznym^[4]. Po odejściu z „Gazoliny” prowadził wspólnie z inż. Pawłem Lenieckim działalność przedsiębiorczą w branży naftowej, ukierunkowaną na obrót szybami naftowymi, dzierżawę, a także odwierty i eksploatację^[4]. Był działaczem Związku Polskich Przemysłowców Naftowych, Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie, Związku Strzeleckiego. 18 listopada 1928 został wybrany delegatem do rady Powiatowej Kasy Chorych w Drohobyczu^[12]. Został wybrany na urząd burmistrza Borysławia^[4]. W czasie jego urzędowania dokonywano poprawy instrastruktury miasta, np. budowano chodniki dla pieszych, odnawiano budynki, stworzono ujęcie wody i wodociąg miejski^[4]. Został wówczas także przewodniczącym Gminy Chrześcijańskiej w Borysławiu^[4] W 1930 był założycielem Fundacji Chrześcijańskiej gminy miasta Borysławia i do sierpnia 1937 pełnił funkcję jej kuratora^[13][14]. Na skutek nieprzychylnych działań osób w Borysławiu i wynikłych intryg zrezygnował z działalności społecznej w Borysławiu, podobnie jak wcześniej w podobnych okolicznościach odszedł ze spółki „Gazolina”^[4]. Do 1939 zamieszkiwał w Borysławiu przy ulicy Juliusza Słowackiego i był wspólnikiem kopalni nafty, spółki^[15].

Po wybuchu II wojny światowej zmobilizowany brał udział w kampanii wrześniowej. Po nastaniu okupacji niemieckiej działał w Związku Walki Zbrojnej i w Armii Krajowej. Poniósł śmierć z rąk Niemców w lipcu 1943^[4] w Warzycach.

Roman Machnicki 24 września 1911 ożenił się z Antoniną z Sygietyńskich^[1] (1892–1960), z którą miał córkę Krystynę (1913–2002), zamężną z Wojciechem Fangorem^[16] i syna (1901–1940).

Upamiętnienie

Około 1915 portret Romana Machnickiego w mundurze oficera legionów wykonał malarz Jan Rembowski^[17].

Roman Machnicki został upamiętniony w Brzozowie: jego nazwisko zostało wymienione wśród upamiętnionych ofiar II wojny światowej, ustanowionej 10 października 1976 w kościele Przemienienia Pańskiego w Brzozowie oraz na tablicy pomnika na cmentarzu wojennym^[18].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 5393^[19]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami – 2 sierpnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[20]
• Krzyż Walecznych dwukrotnie^[1]
• Złoty Krzyż Zasługi^[1]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 „Polska Swemu Obrońcy”^[1]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[1]

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.
• Kazimierz Miński: Życiorysy nafciarzy. Kraków: Przemysł Naftowy, 1961, s. 277-278.
• Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.

Linki zewnętrzne

• Żołnierze Niepodległości : Machnicki Roman. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-09-24].
• Roman Machnicki. sejm-wielki.p. [dostęp 2016-02-09].
• Zdzisław Bitner, Ryszard Bratkowski: Żołnierze Legionów Polskich 1914–1917 czyli postacie na polskich znakach pocztowych 1918-2010. Roman Machnicki. spmm.pl, 2012. s. 16. [dostęp 2016-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].