Roman Pollak

Roman Pollak
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

31 lipca 1886
Jeleśnia

Data i miejsce śmierci

23 lutego 1972
Poznań

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historyk literatury
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1917

Profesura

1933

Doktor honoris causa
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – 1969
Nauczyciel akademicki
uczelnia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Okres zatrudn.

od 1919 do 1966

Rektor
Uczelnia

Uniwersytet Ziem Zachodnich

Okres spraw.

1943–1945

Poprzednik

Ludwik Jaxa-Bykowski

Następca

Stefan Tytus Dąbrowski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Niepodległości Złoty Wawrzyn Akademicki Komandor Orderu Korony Włoch

Roman Pollak (ur. 31 lipca 1886 w Jeleśni, zm. 23 lutego 1972 w Poznaniu) – polski historyk literatury, profesor UAM w Poznaniu, badacz literatury staropolskiej, w szczególności polskiego baroku, wraz z jego powiązaniami europejskimi, głównie włoskimi. Najbardziej znany jako badacz dzieła Piotra Kochanowskiego i Torquata Tassa, określany przez Jerzego Starnawskiego jako „historyk literatury konsekwentnie zajmujący się dobą staropolską”.

Pollak był również członkiem założycielem Klubu Sportowego Cracovii w czerwcu 1906, a do 1907 także jego piłkarzem.

Życiorys

Syn Teodora i Eufemii ze Szczurkiewiczów. W 1905 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem w C. K. Gimnazjum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze (w jego klasie byli m.in. Mieczysław Małek, Stanisław Porembalski, Bronisław Wiktor)[1][2]. Studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1905–1910), gdzie uczęszczał na zajęcia prowadzone m.in. przez Ignacego Chrzanowskiego, Jana Łosia, Kazimierza Morawskiego, Stanisława Windakiewicza, Wilhelma Bruchnalskiego czy Stanisława Tarnowskiego. Po złożeniu egzaminu nauczycielskiego w 1910 uczył w prywatnym gimnazjum polskim w Orłowej na Śląsku Cieszyńskim.

Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do armii Austro-Węgier znalazł się na froncie włoskim, wskutek choroby przeniesiony na tyły ukończył tam rozprawę Ze studiów nad „Gofredem” Tassa – Kochanowskiego (...) Część batalistyczna. Była to jego praca doktorska, obroniona w 1917 roku (druk: „Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU” 1920). Dr Roman Pollak awansowany na stopień porucznika z 1 pułku Strzelców Podhalańskich w marcu 1919 roku powołany został do tworzącego się uniwersytetu w Poznaniu, z którym odtąd związał się na całe życie. Uczył m.in. w Gimnazjum Marii Magdaleny, zaś słuchaczkami jego wykładów z historii literatury na uniwersytecie były m.in. Natalia Tułasiewicz i Stanisława Przybyszewska.

W październiku 1922 roku uzyskał w Krakowie veniam legendi na podstawie monografii „Goffred” Tassa – Kochanowskiego (druk: „Prace Komisji Filologicznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”). Od roku 1923 jako docent literatury i języka polskiego wykładał we Włoszech, na Uniwersytecie Rzymskim (do 1929 roku), ponadto do 1933 roku rokrocznie wykładał, wizytował i egzaminował we włoskich ośrodkach polonijnych z ramienia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W 1928 roku mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 1933 – zwyczajnym.

We wrześniu 1939 roku zmuszony opuścić Poznań, przeniósł się do Warszawy. Tam zainicjował utworzenie Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (od października 1940), pełnił w nim obowiązki Dziekana Wydziału Humanistycznego (1941), prorektora (1942) i rektora (1943–1945), którą to funkcję sprawował również na Kursach Akademickich w Częstochowie (do 1946). Niezależnie od tych obowiązków organizacyjnych wykładał historię literatury polskiej i kierował studiami polonistycznymi. W czerwcu 1943 r. Pollak został wybrany na rektora UZZ. Ponownie godność rektora została mu powierzona w maju 1944 roku. Na okres jego kadencji przypadł największy terror okupanta. W tych trudnych latach Pollak okazał się prawdziwie wielkim rektorem. Zapewne nie bez wpływu na to była jego żołnierska przeszłość oraz doświadczenie wojenne. Wytrwałą pracą organizacyjną doprowadził do największego w jego krótkich dziejach rozwoju Uniwersytetu (który osiągnął liczbę ponad dwu tysięcy studentów i prawie trzystu wykładowców na Wydziałach: Humanistycznym, Prawnym Teologicznym, Lekarskim, Farmaceutycznym, Rolniczym, Ekonomicznym, i zalążkowym Matematyczno-Przyrodniczym oraz w Instytucie Morskim), a zwłaszcza jego ośrodków zamiejscowych (filii) w Kielcach, Częstochowie, Krakowie, Radomsku, Ostrowcu Świętokrzyskim i Milanówku. Pollak jako rektor sumiennie je wizytował. Pod jego kierownictwem UZZ osiągnął poziom organizacyjny pozwalający na nadawanie stopni magisterskich (od roku 1944), a nawet na przeprowadzenie przewodów doktorskich i habilitacyjnych.[3]

W galerii Rektorów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (dawniej: Uniwersytetu Poznańskiego) jest jedynym „Rektorem bez togi”, jego portret z lat pełnienia tej godności w czasach wojny pozbawiony jest z przyczyn wiadomych gronostajów i splendoru.

Po wojnie, w wyzwolonym Poznaniu, kierował odbudową studium filologii polskiej, katedrą literatury staropolskiej i od 1953 roku do przejścia na emeryturę zespołem katedr historycznoliterackich. Działał długie lata w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk (gdzie m.in. przewodniczył Komisji Filologicznej), był członkiem – korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności (1935), członkiem Rad Naukowych: Instytutu Badań Literackich PAN, Biblioteki Kórnickiej, Instytutu Zachodniego; komitetów redakcyjnych m.in. „Pamiętnika Literackiego” (1946–1967).

Dorobek naukowy

Debiutował naukowo w 1910 roku referatem przygotowanym na seminarium Stanisława Windakiewicza „Wojna chocimska” Potockiego a „Gofred” Tassa w przekładzie Kochanowskiego drukowaną w „Bibliotece Warszawskiej” 1910, t. 3.

Jedną z trwałych fascynacji Pollaka było dzieło Tassa, któremu poświęcił rozprawy doktorską i habilitacyjną. Był edytorem i autorem wstępów do wydań w serii „Biblioteki Narodowej” dzieł: Gofred abo Jerusalem wyzwolona, Torquato Tasso; Orland szalony, Lodovico Ariosto; Pamiętniki, Jan Chryzostom Pasek (1955, 1963, 1968, 1971); Dworzanin polski, Łukasz Górnicki (1928, 1954, 1961) czy Opis obyczajów, Jędrzej Kitowicz (1951, 1970). Nadto wydał teksty staropolskie: Walentego Roździeńskiego Officina ferraria (1933, 1936, 1948, 1962), dialog Polak w Śląsko (1935), Marcina Borzymowskiego Morską nawigacyję do Lubeki (1938, 1951, 1972), Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata (1957), fraszki Adama Korczyńskiego (1950, 1952, Pollak sporządził odpisy tekstów, które spłonęły w 1944 roku), pamiętnik Salomei Pilsztynowej (1957), utwory: Samuela Twardowskiego (1926, 1955), Jana Smolika (1935), Stanisława Herakliusza Lubomirskiego (1929, 1935, 1953) i wielu anonimów.

Przedruki wybranych przez Romana Pollaka najcelniejszych prac historycznoliterackich znalazły się w dwóch tomach książkowych: Wśród literatów staropolskich (1966) i Od renesansu do baroku(1969).

Przez 15 lat (od 1950 do 1965) kierował pracą zespołu nad trzema tomami staropolskimi Bibliografii literatury polskiej „Nowy Korbut”(1962–1965), redagował również tomy Miscellanów staropolskich z serii „Archiwum Literackiego”. Zmuszony do przejścia na emeryturę (1960) nie zaprzestał prac badawczych, które do dziś są pomnikowym wkładem w historię literatury staropolskiej.

Śmierć

Zmarł 23 lutego 1972 w Poznaniu, został pochowany na Cmentarzu komunalnym Junikowo (pole 15-2-25)[4].

Ordery i odznaczenia

Nagrody i wyróżnienia

  • księga pamiątkowa Munera litteraria (1962),
  • nagroda zespołowa im. A. Brücknera Wydziału I PAN (1965),
  • doktorat honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w 50-lecie uczelni (1969).

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano salę C2 w Collegium Novum, a po przeniesieniu w 2007 Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM do nowej siedziby, sali wykładowej nr 220 w Collegium Maius w Poznaniu. Przy salach znajdują się tablice pamiątkowe[8].

Przypisy

  1. Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Gimnazyum Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze za rok szkolny 1905. Sambor: 1905, s. XL VIII, L.
  2. Kronika. „Gazeta Lwowska”. Nr 165, s. 4, 22 lipca 1905. 
  3. Grzegorz Łukomski, Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich 1940–1945, 2018 [dostęp 2018-12-12].
  4. Poznan.pl - Plan Poznania - Cmentarze, www.poznan.pl [dostęp 2020-06-15].
  5. a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 585. [dostęp 2020-06-15].
  6. M.P. z 1939 r. nr 29, poz. 50 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  7. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za wybitną twórczość naukową związaną z literaturą piękną”.
  8. Roman Pollak, najsłynniejszy Pasiak w Poznaniu. [dostęp 2016-06-05].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Roman Polak.jpg
Autor: RAPCIO18, Licencja: CC BY-SA 3.0
Roman Pollak
POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Commendatore OCI Kingdom BAR.svg
ribbon of the medal of commander of the Order of the Crown of Italy, during the Kingdom of Italy.