Roman Rostworowski

Roman Rostworowski (ur. 18 czerwca 1885 w Garbaczu, zm. 9 stycznia 1954 w Rejowcu) – ziemianin, sadownik, poeta zainteresowany kulturą hinduską.

Rodzina i Młodość

Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej. Był jedynym synem Stefana Rostworowskiego i Józefy z hr. Lubienieckich (wdowy po Ksawerym Jagnińskim, z którym miała czworo dzieci). Był bratankiem Michała, Stanisława, Tadeusza i Karola Rostworowskich oraz najbliższym kuzynem Ludwika Hieronima Morstina, Marii Morstin-Górskiej, generała Stanisława Rostworowskiego oraz Marii z Lubienieckich Dobrzańskiej, matki "Hubala". W wieku trzech lat stracił ojca, a czternastu matkę. Wychowywał się w dobrach Garbacz na Kielecczyźnie, które należały do jego matki, a następnie do brata przyrodniego, Konstantego Jagnińskiego. W wyniku działów rodzinnych otrzymał majątek Zajączkowice. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W tym okresie poznał swoją przyszłą żonę, Teresę Przewłocką, córkę Konstantego i Eleonory z hr. Plater-Zyberków, bogatych ziemian z Lubelszczyzny, tymczasowo zamieszkałych w Krakowie. Ślub odbył się w r. 1913 w kościele Zmartwychwstańców, udzielającym był stryj Romana, jezuita Jan Rostworowski. Z tego małżeństwa (które zostało unieważnione w r. 1927) na świat przyszło troje dzieci:

• Konstanty (1918-1987), pamiętnikarz
• Maria Eleonora (1919-1997), później żona Aleksandra Orzeszko (wnuka Florentego Orzeszko), zamieszkała w Gdańsku.
• Stefan Józef (1921-2000), artysta malarz, zamieszkały w Krakowie.

Właściciel Józefowa

Pałac Romana Rostworowskiego w Józefowie nad Wisłą.

W wyniku I wojny światowej, Zajączkowice zostały całkowicie zniszczone. Rostworowski przeprowadził się więc z rodziną do Józefowa nad Wisłą, który został mu podarowany przez teścia. Po czynnym udziale w wojnie polsko-bolszewickiej jako ochotnik, poświęcił się tutaj rozwojowi rzadkiej jeszcze wówczas produkcji sadowniczej, prowadząc fabrykę przetworów owocowych. "Gospodarstwo Sadowe Józefów nad Wisłą Romana Rostworowskiego" należało w latach 20. XX w. do największych i najbardziej prężnie rozwijających się w Polsce. Zdobywało złote medale na wystawach ogrodniczych, jak również eksportowało owoce (głównie jabłka) za granicę - do Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Wielki Kryzys przyniósł jednak znaczny spadek zysków, co zmusiło Rostworowskiego do szukania nabywcy dla sadów józefowskich. Do II wojny światowej nie udało mu się jednak ich sprzedać.

Orientalne fascynacje

Rostworowski był również znany ze swojego zainteresowania hinduizmem i kulturą Dalekiego Wschodu. Efektem tych fascynacji była poezja, którą opublikowano już po jego śmierci, w r. 2005. Należał do Polskiego Towarzystwa Teozoficznego, którego członkowie bywali gośćmi w Józefowie. Tutaj odwiedził go również pochodzący z Delhi maharadża Bej Behari Mathur. W parku przy pałacu józefowskim Rostworowski postawił (niezachowane) podobizny Buddy i Ramakryszny oraz (zachowany) posąg Chrystusa. Rostworowski mógł być jednym z pierwowzorów postaci jogina hrabiego Dzieduszyckiego z powieści Błękitna krew z r. 1954 pióra Magdaleny Samozwaniec.

Po wojnie

Po wojnie i nacjonalizacji dóbr józefowskich, Rostworowski mieszkał w różnych częściach Polski, wciąż zajmując się twórczością literacką - wstąpił wówczas do Związku Zawodowego Literatów Polskich. Pod koniec życia pozostawał początkowo pod opieką córki i zięcia, po czym w wyniku konfliktu rodzinnego zajął się nim nieślubny syn Zdzisław. Został pochowany w Rejowcu, skąd jego szczątki przewieziono później do Surhowa, gdzie mieszkał ten ostatni.

Bibliografia

• S. J. Rostworowski, 'Sylwetka Romana Rostworowskiego', w: R. Rostworowski, Poezje hinduskie i inne, Warszawa 2005, s. 121-141.
• biogram Romana Rostworowskiego w słowniku biograficznym Ziemianie polscy XX wieku, t. 6, Warszawa 2002.