Roman Wilhelmi

Roman Wilhelmi
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

6 czerwca 1936
Poznań, Polska

Data i miejsce śmierci

3 listopada 1991
Warszawa, Polska

Zawód

aktor teatralny i filmowy

Lata aktywności

1958–1991

Roman Zdzisław Wilhelmi (ur. 6 czerwca 1936 w Poznaniu, zm. 3 listopada 1991 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy. Jeden z najwybitniejszych polskich aktorów w historii[1][2][3].

Roman Wilhelmi i Leonard Pietraszak. Warszawa. Teatr Ateneum - sztuka "Tryptyk listopadowy" (1978)

Życiorys

Tablica upamiętniająca miejsce urodzin Wilhelmiego w Poznaniu Wildzie
Grób Romana Wilhelmiego na cmentarzu w Wilanowie

Urodził się 6 czerwca 1936 roku jako najstarszy syn Zdzisława i Stefanii Wilhelmich. Miał dwóch młodszych braci, Eugeniusza i Adama. W dzieciństwie został przeniesiony przez rodziców za niesforne zachowanie do szkoły podstawowej z internatem Kolegium Kujawskiego księży salezjanów w Aleksandrowie Kujawskim[4]. Właśnie tam wystąpił w swojej pierwszej sztuce i odkrył zamiłowanie do aktorstwa[4]. Po kilku latach wrócił do Poznania, gdzie ukończył liceum oraz średnią szkołę teatralną (szkołę instruktorów ruchu amatorskiego)[5]. Będąc piętnastolatkiem, wygrał konkurs recytatorski organizowany przez poznańskie radio[6].

Przed egzaminami na studia złamał rękę w łokciu, przez co nie mógł później jej w pełni wyprostować. Wydarzenie to poskutkowało koniecznością ukrywania tej niedoskonałości i poprzez to dobrym opanowaniem gestu[7]. Studiował w PWST w Warszawie, którą ukończył w roku 1958[8]. Na trzecim roku studiów występował już w Teatrze Polskim w roli pazia w sztuce Skowronek Jeana Anouilha[9]. Zaraz po studiach ożenił się i zaczął grać w Teatrze Ateneum, którym kierował Aleksander Bardini. Zamieszkał wówczas, z braku innych możliwości, w pracowni krawieckiej tego teatru. U Bardiniego Wilhelmi wcześniej grał z powodzeniem Stanleya Kowalskiego w Tramwaju zwanym pożądaniem. Była to jedna z ról, którą odgrywał w ramach warsztatów dyplomowych. Jego żona, Danuta, wprowadziła się do niego dopiero po dwóch latach (zamieszkiwali w maszynowni teatru)[10].

Przez pierwsze lata kariery otrzymywał jedynie niewielkie role. Pierwszą znacząca rolą w teatrze było zagranie Murzyna – Wioski w sztuce Murzyni według Jeana Geneta[11]. Pierwszą główną rolę w filmie odegrał w filmie Wiano w 1963 roku. Sam nie był zadowolony z odegrania tej roli, ponieważ była zbyt teatralna, niepasująca do realiów wsi[12]. Później występował w licznych pierwszoplanowych rolach filmowych (Czterej pancerni i pies, Zaklęte rewiry, Kariera Nikodema Dyzmy), często charyzmatycznych.

W serialu Czterej pancerni i pies kręconym w drugiej połowie lat 60. zagrał tylko w pierwszych ośmiu odcinkach, gdyż zgodnie ze scenariuszem jego postać zginęła. Ze względu na popularność serialu twórcy zamierzali wskrzesić odgrywaną postać Olgierda Jarosza, jednak Wilhelmi odmówił, ponieważ w tym czasie otrzymał atrakcyjną propozycję w NRD. Popularność serialu zarówno dla niego, jak i pozostałych aktorów grających pierwszoplanowe role, nie przełożyła się na szybką karierę aktorską. Byli jednak prezentowani swoim fanom w różnych częściach Polski, co wiązało się z częstymi libacjami alkoholowymi[13]. Na przełomie lat 60. i 70. nie dostawał w filmie żadnych ról poza serialami młodzieżowymi i dwiema niewielkimi rolami w filmach Stanisława Różewicza. Było to wynikiem założenia, że aktor grający popularną postać w Czterech pancernych nie mógł być kojarzony z negatywnymi bohaterami[14]. W tym czasie za to rozwijała się jego kariera teatralna. W roku 1967 zagrał znaczące role w sztukach: Zmierzch, Męczeństwo i śmierć Jean Paul Marata... oraz Niemcy, a w kolejnych latach były to role w Dozorcy, Sonacie Belzebuba oraz rola Peera Gynta, która okazała się przełomowa dla jego kariery na scenie[15].

Grane przez niego postacie były charakterystyczne, co w dużej mierze należy przypisywać jego osobowości. Prezentował aktorstwo w różnych gatunkach filmowych od debiutanckiego kina historycznego, przez dramat (Bez znieczulenia, 1979), akcję (Prywatne śledztwo), po komedię (Kariera Nikodema Dyzmy, Alternatywy 4).

Zmarł na raka wątroby[16]. Został pochowany na cmentarzu wilanowskim w Warszawie.

Życie prywatne

Pierwszy związek małżeński zawarł w 1958 roku z Danutą, późniejszą dziennikarką. Drugie małżeństwo zawarł z Mariką Kollar – węgierską tłumaczką, z tego związku pochodzi syn Rafał (ur. 1970)[17]. Po rozwodzie w 1976 roku[18] trudna sytuacja Mariki zmusiła ją do emigracji z synem do Austrii[19].

Filmografia

Filmy

Seriale

Etiudy filmowe

  • 1964: Prawo w naszych rękach

Teatr Telewizji

  • 1956: Skowronek – Brat
  • 1959: Księga apokryfów
  • 1960: Mario i czarodziej
  • 1962: Pierwsza koniugacja – Boruta
  • 1962: Cicha noc – Barney
  • 1963: Dzieje jednego pocisku – żołnierz
  • 1964: Irkucka historia – Chór
  • 1964: Don Juan czyli Kamienny gość
  • 1964: Arszenik i stare koronki – Jonatan
  • 1965: Skąpiec
  • 1965: Powrót
  • 1967: Układy. Rzecz z roku 1860 – Rene
  • 1967: Ostatnie rozmowy – podporucznik Breywoy
  • 1967: Klub kłamców – John
  • 1968: Wieczór poza domem
  • 1968: Szewska pasja Filipa Hotza – Wilfrid
  • 1968: Przeszło nie minęło – Gaspar
  • 1968: Ballady i romanse
  • 1969: Znaki wolności – Capignac
  • 1969: W małym domku – Jurkiewicz
  • 1969: Oddaj buty – Jawor
  • 1969: Igraszki z diabłem
  • 1970: Wakacje kata – Nurek
  • 1970: Czarująca szewcowa – don Drozdilio
  • 1971: Tren – Borys
  • 1971: Kurka wodna – drań
  • 1971: Czwarty manekin – zaopatrzeniowiec Kasprzyk
  • 1971: Czekając na Godota – Pozzo
  • 1972: Umarły zbiera oklaski – Darcy
  • 1972: Jak błyskawica – Mark Paxton
  • 1972: Idź z nami w tamte dni – sierżant Wania
  • 1973: Zamek w Szwecji – Sebastian
  • 1973: Wspólniczka – morderca
  • 1973: To niemożliwe kochanie – Chuck Dawson
  • 1973: Pomarańcze – Antoni Venaco
  • 1973: Pomarańcze – Jimmy
  • 1973: Kto winien? – prokurator
  • 1973: Bunkier – Hermann Fegelein
  • 1974: Żona z orchideami – inspektor Gray
  • 1974: Wieczór teatralny
  • 1974: Sława i chwała – Walery Royski
  • 1975: Żywa maska – Belcaredi
  • 1975: Henryk IV – Henryk Percy, zwany Hotspur
  • 1976: Upiór w kuchni – Mike Speely
  • 1976: Rozbitki – Strasz
  • 1976: Po upadku – mężczyzna w parku
  • 1976: Osaczony – Buddy Suraci
  • 1976: Dzika kaczka – Hjalmar
  • 1976: Dwie rundy – Paweł
  • 1977: Przecież ty nie żyjesz – George
  • 1977: Lęki poranne – Alf
  • 1978: Osobne stoliki – Maleck
  • 1978: Most – prokurator Razmadze
  • 1978: Historia z naszych dni – Sandor
  • 1979: Czarownice z Salem – John Proctor
  • 1979: Archipelag Lenoir – Ferdynand Boresku
  • 1980: Ziemia tragiczna – Spence Douthit
  • 1980: Proces – Józef K.
  • 1980: Panna Julia – Jean-służący
  • 1980: Bella – Ryan
  • 1981: Kat czeka niecierpliwie – Slim
  • 1985: Szewcy – prokurator Scurvy
  • 1986: Paskudna historia – Iwan Ilicz
  • 1986: Notatki z podziemia – Iwan Ilicz
  • 1988: Kłopot z Jubilatem – profesor Własow
  • 1990: Sammy – Sammy
  • 1990: Niezłomny z NazaretuHerod Antypas
  • 1990: Na pełnym morzu – Gruby
  • 1990: Kolacja na cztery ręceGeorg Friedrich Händel
  • 1990: Gorący wiatr – Filip Marlowe
  • 1990: Dwoje na huśtawce – Jerry
  • 1991: Król umiera, czyli ceremonie – król

Polski dubbing

Filmy

Seriale

Nagrody

FPFF

Festiwal Teatrów Telewizyjnych w Olsztynie

Kaliskie Spotkania Teatralne

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie

  • 1981: Medal za najlepszą rolę męską oraz nagroda dziennikarzy radzieckich z APN „Nowosti” za rolę w filmie pt. Ćma

Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Imafic '81” w Madrycie

Festiwal Filmów Fantastycznych Triest

Szczeciński Tydzień Teatralny

Upamiętnienie

Przypisy

  1. Roman Wilhelmi: to nie ja wybrałem aktorstwo, to aktorstwo wybrało mnie - Wiadomości - polskieradio24.pl, www.polskieradio24.pl [dostęp 2019-07-17].
  2. Roman Wilhelmi - 55 l. - geniusz, który przegrał z nałogiem - blog Marek Różycki jr, www.salon24.pl [dostęp 2019-07-17] (pol.).
  3. Roman Wilhelmi: Mężczyźni z kompleksami - Film w INTERIA.PL, film.interia.pl [dostęp 2019-07-17] (pol.).
  4. a b Grzegorz Kłos, Mały łobuz - Roman Wilhelmi: Do końca nie przyjmował do wiadomości, że jest śmiertelnie chory, film.wp.pl, 24 listopada 2015 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  5. Rychcik 2016 ↓, s. 23.
  6. Rychcik 2016 ↓, s. 26.
  7. Rychcik 2016 ↓, s. 28.
  8. Rychcik 2016 ↓, s. 35.
  9. Rychcik 2016 ↓, s. 31.
  10. Rychcik 2016 ↓, s. 34-36.
  11. Rychcik 2016 ↓, s. 40-45.
  12. Rychcik 2016 ↓, s. 49-50.
  13. Rychcik 2016 ↓, s. 52-53.
  14. Rychcik 2016 ↓, s. 59.
  15. Rychcik 2016 ↓, s. 63.
  16. Nieznane zdjęcia Romana Wilhelmiego. se.pl, 03-11-2010.
  17. Syn znad Dunaju. „Rzeczpospolita”. [dostęp 2020-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-04)]. (pol.).
  18. Tygodnik Życie na gorąco nr 42, 16 października 2014, s. 35
  19. Nie mam żalu do ojca – wyznaje Rafał Wilhelmi. Plejada.pl. [dostęp 2020-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-04)]. (pol.).
  20. Zbigniew Dolny: Rok 1961. Polski-dubbing.pl, 2008-03-13. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  21. Zbigniew Dolny: cd. Rok 1962.. Polski-dubbing.pl, 2010-01-15. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  22. Zbigniew Dolny: rok 1963. Polski-dubbing.pl, 2008-03-13. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  23. Zbigniew Dolny: CIĄG DALSZY FILMÓW DUBBINGOWANYCH W R.1964. Polski-dubbing.pl, 2009-05-17. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  24. a b c Zbigniew Dolny: Ciąg dalszy rok 1965. Polski-dubbing.pl, 2013-06-17. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  25. Zbigniew Dolny: Rok 1966. Polski-dubbing.pl, 2008-12-29. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  26. a b Zbigniew Dolny: Rok 1967. Polski-dubbing.pl, 2008-04-10. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  27. Zbigniew Dolny: Ciąg dalszy rok 1966. Polski-dubbing.pl, 2008-12-29. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  28. a b c d Zbigniew Dolny: Rok 1968. Polski-dubbing.pl, 2008-04-20. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  29. a b Zbigniew Dolny: Rok 1969. Polski-dubbing.pl, 2008-04-26. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  30. a b c d Zbigniew Dolny: Rok 1970. Polski-dubbing.pl, 2008-04-27. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  31. a b c d Zbigniew Dolny: Rok 1971. Polski-dubbing.pl, 2008-06-21. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  32. Zbigniew Dolny: Re: Rok 1971. Polski-dubbing.pl, 2013-09-06. [dostęp 2022-01-09]. (pol.).
  33. a b c Zbigniew Dolny: ROK 1972 cd. Polski-dubbing.pl, 2008-11-03. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  34. Zbigniew Dolny: Rok 1959. Polski-dubbing.pl, 2008-11-05. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  35. Zbigniew Dolny: Rok 1982. Polski-dubbing.pl, 2009-06-10. [dostęp 2021-05-23]. (pol.).
  36. Odsłonięcie tablicy R. Wilhelmiego. scenanapietrze.pl, 2008-11-03. [dostęp 2012-11-03]. (pol.).
  37. Skwer ma już imię. scenanapietrze.pl, 2011-06-13. [dostęp 2012-11-03]. (pol.).
  38. w 1936 ulica nazywała się Strumykowa nr 11
  39. Wilda pamięta o Wilhelmim w: epoznan.pl z 2 grudnia 2012
  40. Uchwała nr XLIV/1362/2021 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 18 lutego 2021 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 1696 [on-line]. 2 marca 2021. [dostęp 2021-04-27].

Bibliografia

  • Marcin Rychcik, I tak będę wielki, Agencja RYTM 2004 ISBN 83-7399-039-9
  • Marcin Rychcik: Roman Wilhelmi. Biografia. Warszawa: Axis Mundi, 2016. ISBN 978-83-64980-18-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Pomnik Romana Wilhelmiego, Poznań.jpg
Autor: Zuth, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnik Romana Wilhelmiego, Poznań, skwer im. Romana Wilhelmiego, detal pomnika.
Roman Wilhelmi i Leonard Pietraszak. Warszawa. Teatr Ateneum - sztuka "Tryptyk listopadowy".jpg
Roman Wilhelmi i Leonard Pietraszak. Warszawa. Teatr Ateneum - sztuka "Tryptyk listopadowy"
Roman Wilhelmi.jpg
Roman Wilhelmi
Roman Wilhelmi Grave.jpg
Autor: Cezary p, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Romana Wilhelmiego na Cmentarzu w Wilanowie
Poznań 9A4-98.jpg
Autor: Roweromaniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Poznań-Wilda, ul. Sikorskiego 1, tablica upamietniająca Romana Wilhelmiego