Roman Wojtusiak

Roman Wojtusiak
Data i miejsce urodzenia

28 grudnia 1906
Kraków

Data i miejsce śmierci

5 grudnia 1987
Kraków

profesor doktor habilitowany nauk przyrodniczych
Specjalność: entomologia
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1930 – entomologia
Uniwersytet Jagielloński

Habilitacja

1951
Uniwersytet Jagielloński

Profesura

1954 (ndzw.) 1960 (zw.)

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Oświęcimski Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
POL Odznaka Zasluzony Pracownik Morza 1997
Karta rejestracyjna Romana Wojtusiaka jako więźnia nazistowskiego obozu koncentracyjnego Dachau

Roman Józef Wojtusiak (ur. 28 grudnia 1906 w Krakowie, zm. 5 grudnia 1987 tamże) – polski zoolog i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalista w zakresie ekologii sensorycznej, psychologii i behawioralnej zwierząt. Autor prac naukowych dotyczących orientacji przestrzennej owadów, nietoperzy i ptaków, prekursor badań zoopsychologicznych, inicjator polskich badań biologii morza.

Życiorys

Syn Romana, urzędnika kolejowego, i jego żony Karoliny z domu Najbor. W latach 1925–1929 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w zakresie zoologii i geografii. Od 1926 był asystentem, a następnie starszym asystentem prof. Tadeusza Garbowskiego. W 1928 otrzymał stypendium i prowadził badania w Morskiej Stacji Biologicznej w Roscoff we Francji, w 1929 uczestniczył w Morskim Kursie Naukowym Biologicznym w Wielkiej Wsi. Również w 1929 złożył egzamin ze Studium Pedagogicznego, a w 1933 na nauczyciela szkół średnich, po którym odbył staż nauczycielski w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. W 1930 zwiedził Instytut Oceanograficzny w Splicie, następnie uzyskał doktorat z zoologii. W 1932 będąc stypendystą Funduszu Kultury Narodowej odbył roczne studia naukowe na uniwersytecie w Getyndze u prof. Alfreda Kühna, w Wiedniu u Hansa Leo Przibrama oraz w Monachium u Karla von Frischa. W 1933 zaprojektował plan badań orientacji ptaków, który prowadził w późniejszych latach. W 1935 został mianowany najmłodszym na UJ docentem na podstawie pracy habilitacyjnej. Przebywał w Stacji Morskiej w Helgolandzie i w Warnie, od 1936 był adiunktem oraz kierował zakładem Psychogenetyki. W 1939 został aresztowany przez hitlerowców w ramach Sonderakton Krakau i wywieziony do Wrocławia, a następnie do obozów koncentracyjnych w Dachau i Sachsenhausen. Jego żona Halina Wojtusiakova z domu Franckiewicz napisał do Karla von Frischa i Alfreda Kühna list z prośbą o interwencję. Podczas pobytu Kühna w Getyndze, Roman Wojtusiak spotkał swojego studenta Waltera Greite, który później został oficerem SS w Ahnenerbe. Greite pomógł uwolnić Romana Wojtusiaka, co miało miejsce 8 września 1940 r., a nastąpiło dzięki wstawiennictwu Karla von Frischa. Po powrocie do Krakowa od 1941 pracował jako kustosz Muzeum Przyrodniczego w Krakowie. Uczestniczył w tajnym nauczaniu, od 1943 do 1945 wykładał na tajnych kompletach akademickich zoologię ogólną i systematyczną oraz zoogeografię, ratował zbiory naukowe i biblioteczne[1]. Po zakończeniu działań wojennych w styczniu 1945 powrócił na stanowisko adiunkta, od 1946 ponownie został docentem i mianowany kierownikiem Zakładu Psychogenetycznego. W tym samym roku odbył 3-tygodniową podróż naukową z ramienia British Council po Wielkiej Brytanii, odwiedził zakłady naukowe w Londynie, Cambridge, Oksfordzie, Tring oraz Stację Morską w Plymouth. Jako delegat władz polskich i reprezentant Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie przejął zbiory Muzeum Wojska Polskiego II Armii z Bliskiego Wschodu. W 1948 został mianowany tytularnym profesorem zoologii UJ, w 1954 profesorem nadzwyczajnym, w tym czasie zakład przemianowano na Katedrę Zoopsychologii i Etologii Zwierząt. W 1952 przebywał jako delegat Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego w Albanii, a następnie z ramienia PAU w Bułgarii. W 1958 jako stypendysta Fundacji Rockefellera odbył podróż naukową po Stanach Zjednoczonych. W 1960 Roman Wojtusiak został profesorem zwyczajnym, w 1975 katedrę, którą kierował, ponownie przemianowano na Zakład Zoopsychologii i Etologii Zwierząt. W 1976 przeszedł na emeryturę, w 1981 odbyła się uroczystość odnowienia doktoratu w 50-lecia jego uzyskania[2].

Pochowany na Cmentarzu Rakowickim[3].

Praca naukowa

Wkład w naukę zoologii Romana Wojtusiaka był zróżnicowany i obejmował studia z zakresu oceanografii, ochrony środowiska, etologii i entomologii. Opracował konstrukcję hełmu do nurkowania, który miał mu pomóc w badaniach organizmów podwodnych żyjących w Zatoce Gdańskiej[4][5]. Należał do grupy założycieli Tatrzańskiego Parku Narodowego. Był promotorem wielu prac naukowych, publikował książki i ok. 120 artykułów i komunikatów oraz 250 artykułów popularnonaukowych w czasopismach. Jego imieniem nazwano rodzaj Romanaria oraz podgatunek ćmy Zygaena filipendulae wojtusiaki. Jego syn Janusz Wojtusiak został również zoologiem.

Członkostwo

  • wiceprzewodniczący Komisji Profilaktyki Zdrowia Psychicznego PAN,
  • przewodniczy Sekcji Biometeorologicznej PAU,
  • Rada naukowa Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni,
  • Rada Naukowa Zakładu Zoologii Systematycznej i Doświadczalnej PAN w Krakowie,
  • Rada Naukowa Instytutu Biologii Doświadczalne im. M. Nenckiego PAN w Warszawie,
  • Rada Naukowa Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Krakowie,
  • Rada Naukowa Komisji Ochrony Zwierząt Państwowej Rady Ochrony Zwierząt,
  • Rada Naukowa Pienińskiego Parku Narodowego i Tatrzańskiego Parku Narodowego,
  • wiceprzewodniczący Komitetu Wojewódzkiego Ochrony Przyrody w Krakowie,
  • członek Komisji Biologicznej PAN w Krakowie,
  • członek Komisji Słownika Biologicznego PAN,
  • członek Komisji Zastępczości Narządów Zmysłowych PAN,
  • członek Sekcji Polskiej Międzynarodowej Unii Biologicznej,
  • członek New York Academy of Science,
  • członek prezydium komitetu Obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego,
  • członek prezydium Komitetu Jubileuszu 600-lecia UJ;
  • członek Polskiego Towarzystwa Zoologicznego,
  • członek Polskiego Towarzystwa Entomologicznego,
  • członek Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.

Odznaczenia

Przypisy

  1. Wojtusiak Roman, Małopolska w II Wojnie Światowej
  2. Roman Wojtusiak, Polskie Towarzystwo Etologiczne
  3. Prof. Roman Wojtusiak, In memoriam, Uniwersytet Jagielloński
  4. Roman Wojtusiak Shallow water helmets, Shallow water Diving Helmets Main Page
  5. Bursa, A.; Wojtusiak, H.; Wojtusiak, R.J. (1948). "Investigations of the bottom fauna and flora in the Gulf of Gdansk made by using a diving helmet. II". Bull. Acad. Pol. Sci. Lettr., CI. Sci. Math. Nat., Ser. B (II). 1947: s. 213–239

Media użyte na tej stronie

Roman Wojtusiak Dachau Arolsen Archives.jpg
Autor: Arolsen Archives, Licencja: CC BY-SA 4.0
Registration card of Roman Wojtusiak as a prisoner at Dachau Nazi Concentration Camp. Arolsen Archives' DocID: 10783398
POL Krzyż Oświęcimski BAR.svg
Baretka: Krzyż Oświęcimski
POL Odznaka tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej BAR.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka odznaki tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej