Romanipen

Romanipen (rom. „romskość”) – ogół tradycji romskiej, niepisany kodeks postępowania oraz wzajemnych relacji w tradycyjnej społeczności romskiej, nieobejmujący stosunków z gadziami.

Składają się nań wszystkie zwyczajowe prawa, tabu oraz sankcje grożące za ich złamanie. Jeden z centralnych elementów systemu romanipen stanowi pojęcie skalania. Sankcją za przekroczenie zasad romanipen jest bowiem uznanie winnego za osobę „skalaną” czyli rytualnie nieczystą, co wiąże się z różnym stopniem i formą wykluczenia jej z życia społecznego. Pojęcie romanipen, interpretowane jako „cygańskość”, implikuje często manifestowanie swej identyfikacji z etnosem romskim, uznawanie go za wartość najwyższą, używanie języka romani, solidarność z członkami własnej zbiorowości (często interpretowaną jako pewnego rodzaju „podwójna moralność”, w myśl której wiele czynów potępianych wobec „swoich” jest aprobowanych w stosunku do Romów z innej grupy bądź gadziów) oraz celebrowanie tradycyjnych obrzędów i rytuałów.

Wśród rozmaitych grup romskich istnieją różne instytucje stojące na straży przestrzegania tradycji, opiniujące i wydające wyroki: dla tzw. Polskich Cyganów Nizinnych jest to osoba Szero Roma, dla Lowarów i Kełderaszy rada szanowanych członków społeczności zwana Kris. Dla wielu grup, np. Romów węgierskich i słowackich czy grupy Bergitka w Polsce brak takiej instytucji, zaś przestrzeganie tradycyjnych zwyczajów zależy od jednostki, bądź reguluje je szerszy konsensus społeczny.

Bibliografia

  • Jerzy Ficowski, Cyganie polscy, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953
  • Jerzy Ficowski, Cyganie na polskich drogach, Kraków, Wrocław, Wydaw. Literackie, 1986
  • Jerzy Ficowski, Demony cudzego strachu, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydaw., 1986
  • Jerzy Ficowski, Cyganie w Polsce. Dzieje i obyczaje, Warszawa, Interpress, 1989
  • Angus M. Fraser, Dzieje Cyganów, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2001
  • Andrzej Mirga, Lech Mróz, Cyganie. Odmienność i nietolerancja, Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN, 1994
  • Lech Mróz, Geneza Cyganów i ich kultury, Warszawa, Wydaw. Fundacji „Historia pro Futuro”, 1992
  • Lech Mróz, Dzieje Cyganów-Romów w Rzeczypospolitej XV-XVIII w., Warszawa, DiG, 2001

Linki zewnętrzne