Ropucha czerwona

Ropucha czerwona

Schismaderma carens
(Smith, 1848)
Okres istnienia: Rodzaj: eocen–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 56/0 56/0
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy bezogonowe
Podrząd	Neobatrachia
Rodzina	ropuchowate
Rodzaj	Schismaderma Smith, 1849[1]
Gatunek	ropucha czerwona
Synonimy
Bufo carens Smith, 1848 Schismaderma lateralis Smith, 1849
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Ropucha czerwona (Schismaderma carens) – gatunek afrykańskiego płaza o charakterystycznej barwie. Jego niewyjaśnione jeszcze relacje filogenetyczne z innymi przedstawicielami rodziny ropuchowatych stanowią przedmiot badań. Płaz ma szeroki zasięg występowania we wschodniej Afryce i łatwo przystosowuje się do warunków środowiska, dlatego też obecnie nie grozi mu wyginięcie.

Nazwa

Zarówno polska, jak i angielska^[3] nazwa tego płaza pochodzi od czerwonawej barwy jego grzbietu.

Ewolucja i taksonomia

W 1981 Grandison podzielił afrykańskie ropuchowate (oprócz rodzaju Bufo) na dwie grupy. Linia Nectophryne objęła następujące rodzaje: Capensibufo, Didynamipus, Laurentophryne, Nectophryne, Nectophrynoides, Werneria, Wolterstorffina, podczas gdy Schismaderma razem z rodzajami Mertensophryne i Stephopaedes uznano za bliżej spokrewnione z grupą Bufo vertebralis^[4].

Opublikowane również w 1981 badania nad pokrewieństwem w obrębie rodziny ropuchowatych obejmowały porównanie budowy albumin osoczowych 18 gatunków, w efekcie czego wydzielono spośród nich 5 grup. Bazując na różnicach składu białek, oszacowano czas rozejścia się poszczególnych linii. Zgodnie z wynikami linia rodzaju Schismaderma odłączyła się w eocenie^[5].

Dzięki tym badaniom stworzono m.in. poniższy kladogram (Linda R. Maxson, 1981), ukazujący stopień pokrewieństwa ropuchy czerwonej z przedstawicielkami blisko spokrewnionego rodzaju Bufo^[6], w którym jest nieraz umieszczana^[7]. Obecnie część z nich przeniesiono do innych rodzajów.

Kolejny, bardziej współczesny kladogram (Ines Van Bocxlaer, SD Biju, Simon P Loader & Franky Bossuyt, 2009^[8], tutaj znacznie uproszczony) widniejący poniżej ukazuje pozycję ropuchy czerwonej w całej rodzinie. Opiera się on na badanach obejmujących dane molekularne (z użyciem DNA zarówno jądrowego, jak i mitochondrialnego) i analizy biogeograficzne 86 taksonów płazów bezogonowych zarówno zaliczanych do rodziny ropuchowatych, jak i zewnętrznych wobec niej^[8].

Morfologia

Grzbiet zwierzęcia ubarwiony jest na czerwonawo, boki mogą być bledsze lub ciemniejsze. Spód ciała jest nakrapiany szarością^[3].

Ropucha czerwona osiąga jak na płaza średnie bądź duże rozmiary, samice przerastają samce. Te pierwsze osiągają 92 mm długości, podczas gdy te ostatnie – 88^[3][9].

W przeciwieństwie do wielu europejskich ropuchowatych o wydatnych gruczołach przyusznych, u tej przedstawicielki rodziny nie dostrzega się ich^[3][10], choć niektóre źródła odnotowują istnieje płaskich nieuwidaczniających się parotydów^[11]. Ani szczęki, ani podniebienie nie posiadają zębów^[11]. Bębenek zaokrąglonego kształtu osiąga rozmiary oka. Rozpoczyna się za nim pasmo gruczołów zmierzające w stronę tylnych kończyn. Zaznaczyć należy, że na grzbiecie ropuchy czerwonej występują one mniej licznie, niż w przypadku większości jej krewniaczek^[3][9]. Zauważa się na nim za to parę brązowych plamek. Kolejna ich para występuje w okolicy barków^[9]. Błona pławna sięga prawie czubków palców^[11].

Występowanie

Rodzaj, a zarazem gatunek cechuje się szerokim zasięgiem występowania. Na północy zahacza on o południową Kenię. Zajmuje większą część Tanzanii (oprócz przygranicznych regionów na północnym wschodzie, północy i zachodzie, a także południowym wschodzie). Podobnie obejmuje prawie całą Zambię (oprócz terenów wysuniętych najbardziej na północ i zachód). Nie pomija południowej części Demokratycznej Republiki Konga. Zahacza następnie o wschodnią Angolę, po czym jego granica dalej przebiega w Zambii, by dojść do Zimbabwe. W tym kraju ropuchy czerwonej nie spotyka się na zachodzie niedaleko granicy. Zasięg obejmuje dalej wschodnią Botswanę, północnowschodnią Republikę Południowej Afryki i większą część Suazi. Rozpościera się także w zachodnim Mozambiku^[2][2]. Obecność gatunku w Lesotho nie została potwierdzona^[2]. Ropuchy czerwone stwierdzano też w Malawi^[12], Zambii^[13] i Namibii^[14][10].

Zwierzę zasiedla tereny trawiaste i zadrzewione sawanny^[2]. Wymaga jednak obecności wody, by się rozmnożyć^[15].

Pożywienie i behawior

Schismaderma carens żywi się owadami^[16]. Zarówno polowania, jak i nawoływania odbywają się w nocy^[16].

Rozmnażanie

Wymaga środowiska wodnego. Samiec ma worki rezonansowe^[9], dzięki którym nawołuje swą partnerkę – będąc w wodzie wydaje z siebie długie, głośne okrzyki^[9]. Podczas kopulacji wchodzi on na samicę, obejmując ją przednimi łapami^[17]. Na trzech pierwszych palcach ma specjalne obrzęknięte struktury, czym różni się wtedy od płci przeciwnej^[9]. Na południu Afryki sezon rozrodczy przypada na październik, po ulewnych deszczach. Jeden lęg zawiera około 2500 jaj^[9]. W rozwoju występuje larwa zwana kijanką^[2], mająca dziwny podkowiastego^[3][18] kształtu welonowaty skórny twór na głowie^[10]. Nie występują u niej nozdrza^[18]. Ma za to narząd gębowy w kształcie wyraźnego krążka^[19]. Kijanki przebywają zwykle razem, będąc w ścisłym kontakcie fizycznym^[7]. Zalicza się je do nektonu^[20].

Drapieżnicy i pasożyty

Przeprowadzone badania nad drapieżnikami polującymi na ropuchę czerwoną dotyczyły między innymi warugi^[21]. Jest to ptak z rzędu pelikanowych żywiący się w dużej mierze płazami^[22]. Szczątki płaza znaleziono też w układzie pokarmowym węża Crotophopeltis hotamboeia^[23]. Kijankami ropuchy czerwonej żywią się w południowej Afryce żółwie, co odnotował w 1965 Wager^[24].

W pęcherzu moczowym płaza odkryto pasożyta, płazińca o nazwie Eupolystoma vanasi zaliczanego do rodziny Polystomatidae. W badaniach przeprowadzonych w RPA, w prowincjach Północnej i KwaZulu-Natal, wśród przebadanych 27 osobników 37% było nosicielami, przy czym liczba pasożytów osiągała średnio 37, maksymalnie 130 u jednego gospodarza. Nie można wykluczyć, że w cyklu rozwojowym robaka występuje wewnętrzne samozarażenie dorosłego płaza^[25].

Status i ochrona

Co prawda nie poznano obecnego trendu populacji, ale gatunek jest pospolity, chociaż trudno go spotkać poza czasem, gdy się rozmnaża^[2]. Z 12 spisów gatunków płazów zamieszkujących rezerwat East Usambara Forest obejmuje go tylko jeden^[26].

Z powodu dużych możliwości adaptacyjnych gatunkowi obecnie nic poważnie nie zagraża^[2]. Akcje w celu ratowania go nie są potrzebne^[10].

W kulturze

Zwierzę to nie boi się człowieka. Zanotowano nawet przypadek, gdy ukrywszy się w bucie turysty dotarło razem z nim do Europy^[27].

Ropucha czerwona stała się też bohaterką książki „Kribit The Red Toad From Maryland” autorstwa Lisy Ann Merriam^[28], jej nazwy używa też wiele firm.

Przypisy