Rosolistnikowate

Rosolistnikowate

Rosolistnik portugalski
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	rosolistnikowate
Nazwa systematyczna
Drosophyllaceae Chrtek, Slavíkovà & Studnicka Preslia 61: 122. 10 Apr 1989
Zasięg

Kwiat

Lepkie gruczołki na liściach

Rośliny w naturze – w górach Sierra Morena w Hiszpanii

Rosolistnikowate (Drosophyllaceae) – monotypowa rodzina roślin spokrewniona z kilkoma innymi i tworząca wraz z nimi spokrewnioną grupę roślin owadożernych w rzędzie goździkowców (Caryophyllales). W niektórych ujęciach cały ten klad wyodrębniany jest w randze rzędu rosiczkowców (Droserales) lub dzbanecznikowców (Nepenthales). Do rodziny rosolistnikowatych zalicza się jeden rodzaj – rosolistnik z jednym gatunkiem – rosolistnikiem portugalskim (Drosophyllum lusitanicum (L.) Link Neues J. Bot. 1(2):53. 1806). Zasięg tej rośliny obejmuje Portugalię, południową Hiszpanię i północne Maroko. W odróżnieniu od innych roślin owadożernych rosolistnik rośnie w miejscach suchych, choć pozostających pod wpływem klimatu oceanicznego^[3]. Występuje na zboczach wzgórz i gór w odległości co najwyżej kilku kilometrów od brzegów morskich, co wynika z uzależnienia od wilgoci pozyskiwanej podczas suchego lata z mgieł porannych^[4]. Rodzina wyróżniana jest od końca lat 80. XX wieku, wcześniej rosolistnik włączany był do rodziny rosiczkowatych.

Morfologia

Pokrój

Półkrzew osiągający zwykle do 0,5 m wysokości, wyjątkowo do 1,6 m^[4][5].

Łodyga

Drewniejąca, o średnicy 5-15 mm, zwykle pokłada się u starszych roślin^[4], niezbyt silnie rozgałęziona^[5].

Liście

Pułapkowe, liczne (do 100), szydlaste, wzniesione niemal pionowo, na przekroju trójkątne, o długości 10–30 cm i średnicy 2,5 mm. Wyrastają w gęstych skupieniach. Ponieważ merystem wierzchołkowy liści pozostaje długo aktywny – są one pastorałowato zagięte na końcach podobnie jak u paproci, z tym, że liście zawijają się na zewnątrz, a nie stroną wewnętrzną. Z wiekiem liście prostują się i opadają, najstarsze leżą na ziemi. Na krawędziach i stronie dolnej liści znajduje się 6 rzędów gruczołków na długich trzonkach, poza tym występują gruczołki siedzące. Gruczołki na trzonkach wydzielają lepkie krople śluzu służące do unieruchamiania ofiar (owadów). Gruczoły siedzące wydzielają enzymy trawiące białko^[3].

Kwiaty

Stosunkowo okazałe, o średnicy do 4 cm, krótkotrwałe. Zebrane są w szczytowy kwiatostan liczący do 15 kwiatów. Rozwinięte są przez jeden dzień po czym zasychają i pozostają na owocu. Jasnożółtych płatków korony i działek kielicha jest 5, słupek zrośnięty z 5 owocolistków, pręcików 10^[2].

Owoce

Torebki zawierające nasiona o średnicy 2,5 mm.

Biologia

Gruczoły produkujące wydzieliny mają duże zapotrzebowanie na wodę i dlatego do każdego z nich prowadzi wiązka cewek rozgałęziających się w wielokomórkowej główce. Lepka wydzielina wysokich gruczołów jest słabo kwaśna i w niewielkim, ale jednak pewnym stopniu rozpuszcza ciało owada. Wydzielina ze śladami rozpuszczonych białek przeniesiona przez szamocącego się owada na krótki gruczołek powoduje jego pobudzenie, szybko przenoszone na przyległe gruczołki. Następuje intensywne wydzielenie soków trawiących owada. Produkty trawienia wchłaniane są przez oba rodzaje gruczołów^[6].

Ekologia

W odróżnieniu od większości innych roślin owadożernych, rosolistnik rośnie na suchym, zasadowym podłożu. Najwięcej wilgoci otrzymuje podczas mokrej, śródziemnomorskiej zimy. W trakcie suchego i upalnego lata roślina korzysta z nocnych mgieł dostarczających wilgoć. Rośnie na ubogich glebach kamienistych lub piaszczystych, umożliwiających swobodny odpływ wody^[7]. Źle znosi konkurencję innych roślin i w przypadku trudności z dostępem do światła ustępuje ze stanowisk. Zagraża temu gatunkowi też presja urbanizacyjna na obszarach nadmorskich^[8].

Systematyka

Rosolistnikowate spokrewnione są z kilkoma rodzinami innych roślin owadożernych, w obrębie rzędu goździkowców (Caryophyllales) w ujęciu Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany systemu APG IV (2016). W niektórych systemach klasyfikacyjnych ta grupa rodzin tworzy rząd rosiczkowców (Droserales) (system Reveala z lat 1994-1999) lub dzbanecznikowców (Nepenthales) (system Reveala i Thorna z 2007)^[9]. W dawniejszych systemach rosolistnik włączany był do rodziny rosiczkowatych, co miało miejsce np. jeszcze w systemie Reveala z lat 1994-1999. W systemie tego autora z 2007 r. rosolistnikowate są już wyróżnione^[9].

Pozycja systematyczna w kladzie polygonids w obrębie rzędu goździkowców według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Zastosowanie

W Portugalii roślina hodowana jest w domach w celu pozbywania się z nich much. Wykorzystywana jest wysoka skuteczność rosolistnika w wychwytywaniu owadów (dziennie chwyta ich do 233)^[3]. W roli muchołapek wiesza się też w domach same liście tej rośliny^[6].

Uprawa

Roślin nie można pozyskiwać ze stanowisk naturalnych, ponieważ naruszenie ich korzeni zwykle zabija roślinę.

Rozmnażanie

Tylko poprzez wysiew nasion. Przed wysianiem należy poddać je skaryfikacji – przetrzeć je lekko drobnoziarnistym papierem ściernym, a następnie namoczyć. Dopiero po takich zabiegach nasiona wysiewa się na podłoże utrzymywane w wilgoci przez pierwsze dwa tygodnie.

Wymagania

Przepuszczalne, obojętne podłoże i pełne nasłonecznienie.

Pielęgnacja

Między kolejnymi podlewaniami należy robić odstępy umożliwiające wyschnięcie podłoża^[7]. Nadmierna wilgoć zwiększa podatność rośliny na zapadanie na choroby grzybowe^[10].

Przypisy