KTO Rosomak

Rosomak
Ilustracja
Transporter Rosomak na defiladzie z okazji Święta Wojska Polskiego w Warszawie
Dane podstawowe
Państwo

 Polska

Producent

Rosomak SA (dawniej Wojskowe Zakłady Mechaniczne) w Siemianowicach Śląskich

Typ pojazdu

transporter opancerzony

Trakcja

kołowa 8×8

Załoga

3 + 8

Historia
Prototypy

2001

Produkcja

od 2003

Egzemplarze

903 w różnych wersjach (do 2020)[1]

Dane techniczne
Silnik

jeden silnik wysokoprężny z turbodoładowaniem, 6-cylindrowy Scania D1 12 56A03PE
o mocy 360 kW (490 KM) przy 2100 obr./min.; M = 1,97 kNm

Poj. zb. paliwa

304 l

Pancerz

warstwowy

Długość

7,77 m

Szerokość

2,83 m

Wysokość

2,36 m / 2,99 m

Prześwit

0,43 m

Masa

bojowa: około 22 000 kg

Osiągi
Prędkość

100 km/h
w wodzie: 10 km/h do przodu, 3 km/h do tyłu

Zasięg

500-1000 km (w zależności od wersji)[2]

Pokonywanie przeszkód
Rowy (szer.)

2,10 m

Ściany (wys.)

0,50 m

Kąt podjazdu

60%

Dane operacyjne
Uzbrojenie
w zależności od wersji, najczęściej z automatyczną armatą 30 mm[3]
Użytkownicy
 Polska  Zjednoczone Emiraty Arabskie
KTO Rosomak M1M w Afganistanie
KTO Rosomak – ćwiczenia poligonowe
Pokonywanie przeszkody wodnej przez KTO Rosomak

Rosomak – kołowy transporter opancerzony (KTO), produkowany w wielu wersjach zabudowy i sukcesywnie modyfikowany w Polsce w oparciu o licencyjną wersję bazową pojazdu AMV XC-360P, konstrukcji fińskiej firmy Patria. Znajduje się na uzbrojeniu Sił Zbrojnych RP. W podstawowej wersji uzbrojony jest w armatę kalibru 30 mm w wieży Hitfist.

Historia

Skonstruowany pod kątem spełnienia polskich kryteriów, w tym wymogu pływalności, w fińskim przedsiębiorstwie Patria Vehicles Oy pod nazwą Patria AMV (Armoured Modular Vehicle). W grudniu 2002 roku konstrukcja została wybrana przez Polskę w przetargu na kołowe transportery opancerzone. Zakładano, że podstawowa wersja uzbrojona będzie w działko automatyczne, stanowiąc w istocie według porozumień międzynarodowych bojowy wóz piechoty[4]. Nowe transportery miały zastąpić wycofane ze służby wozy OT-64 SKOT oraz umożliwić wycofanie części BWP-1[5]. Nazwa Rosomak została wybrana w konkursie zorganizowanym przez miesięcznik „Nowa Technika Wojskowa”[6].

Umowę na dostawę w latach 2004-2013 transporterów Rosomak (odmiany transportera AMV XC-360P) podpisano 15 kwietnia 2003[5]. 600 z 690 zamówionych pojazdów wyprodukowano w Wojskowych Zakładach Mechanicznych w Siemianowicach Śląskich. Za dostawę 690 transporterów opancerzonych Rosomak, w latach 2005–2012, Ministerstwo Obrony Narodowej miało zapłacić prawie 5 miliardów złotych. Kwota ta obejmowała koszt 313 wież OTO Melara Hitfist-30P (30 mm)[7] z Włoch, za 308 milionów USD (w tym 241 wyprodukowanych w Polsce na licencji). Faktyczny koszt okazał się wyższy w związku z nieplanowanym wzmocnieniem pancerza i innymi modyfikacjami niezbędnymi głównie dla polskich kontyngentów wojskowych[8]. Wartość wieży Hiftist 30P dostarczanej przez Bumar wynosi 53% wartości wozu, a cena pojedynczego transportera wynosiła ok. 10 mln zł[9].

Decyzją szefa Sztabu Generalnego WP z 31 grudnia 2004 przyjęto transporter do uzbrojenia[10]. Pierwsze transportery Rosomak, wykonane w 2004 roku, zostały przekazane wojsku 8 stycznia 2005 (trzy w wersji bojowej z wieżą Hitfist-30P i 6 bazowych bez uzbrojenia)[11]. Oprócz tych, w 2005 roku dostarczono wojsku 82 Rosomaki, w tym 42 podwozia bazowych, a w 2006 roku 39 (same podwozia bazowe)[12]. Wzorcem stał się egzemplarz nr 41, na którym wprowadzono drobne poprawki wymagane przez wojsko[13]. Ostatecznie, na podstawie pierwszej umowy armia otrzymała łącznie 570 wozów, w tym 359 w wersji bojowej[5].

Początkowe plany zakładały zamówienie 690 pojazdów, w tym 313 transporterów opancerzonych Rosomak z wieżą Hitfist-30P (faktycznie bojowych wozów piechoty), 125 transporterów opancerzonych Rosomak-1 z karabinem maszynowym, 78 wozów dowodzenia, 41 ewakuacji medycznej, 34 pomocy technicznej, 32 rozpoznawcze (6×6), 23 artyleryjskie, 22 inżynieryjne, 17 rozpoznania chemicznego, 5 rozpoznania inżynieryjnego[12]. Przy tym, transporter Rosomak-1 i wersje specjalistyczne miały być uzbrojone w zdalnie sterowany moduł z karabinem maszynowym kalibru 12,7 mm (łącznie 249 pojazdów), natomiast 89 z 313 wież Hitfist-30P miało być zintegrowanych z wyrzutniami pocisków przeciwpancernych Spike-LR[12]. Przez dłuższy czas inne wersje nie były jeszcze gotowe i jedynym faktycznie produkowanym wariantem był bojowy wóz piechoty Rosomak z wieżą Hitfist-30P oraz nieuzbrojone podwozia bazowe, w większości magazynowane i oczekujące na wybór uzbrojenia i wyposażenia[12]. W połowie 2007 roku zapadły jednak decyzje zmieniające liczby i rodzaje zamawianych pojazdów[14]. Przede wszystkim zrezygnowano z transportera opancerzonego Rosomak-1, jak również ze zdalnie sterowanego modułu z karabinem maszynowym dla pozostałych wersji[12]. W zamian planowano zamówić 159 dalszych wozów z wieżą Hitfist-30P z wyrzutniami pocisków przeciwpancernych Spike-LR[12]. Do zamówienia wież Hitfist-30P zintegrowanych przez stronę włoską z wyrzutniami Spike-LR jednak ostatecznie nie doszło z uwagi na wysoki koszt[15]. i pojazdy wyposażano jedynie w zwykłe wieże[16]. Zrezygnowano też w 2007 roku z transporterów w układzie 6×6, decydując się oprzeć rozpoznawczego Rosomaka R-1/R-2 na konstrukcji ośmiokołowego bojowego wozu piechoty[12]. Zdecydowano wreszcie wykorzystać część bazowych podwozi do opracowania wariantu transportowego dla dwóch sekcji pocisków Spike (27) oraz wozu ewakuacji medycznej (33)[12]. Kilka dalszych podwozi przekazano do skonstruowania prototypów innych wariantów[17].

W efekcie, w 2008 roku dostarczono wojsku 27 transporterów Rosomak S dostosowanych w prosty sposób do transportu sekcji pocisków Spike, oraz pierwsze 6 wozów ewakuacji medycznej WEM, z podwyższoną nadbudówką w tylnej części[17]. Kolejne Rosomaki WEM, dostarczane od 2009 roku, różniły się docelową szerszą formą nadbudówki, zapewniającą więcej miejsca[17]. W 2007 roku, w związku z zaangażowaniem w misje pokojowe, część wozów bazowych użyto do powstania nieprzewidywanego wcześniej wariantu logistyczno-transportowego, wyposażonego w odkryte stanowisko strzeleckie z obrotnicą, osłonięte wokół. Pierwsza wersja przewidziana dla kontyngentu w Czadzie miała lżejszą obrotnicę OSS-M (Opancerzone Stanowisko Strzeleckie Małe) – powstało ich 6 w pierwszej połowie 2008 roku[17]. Druga wersja, przeznaczona do Afganistanu, miała lepiej chronioną cięższą obrotnicę OSS-D (oznaczenie producenta: M-3)[17]. Pierwsza partia 10 sztuk została skompletowana pod koniec 2008 roku, na kolejny rok przewidziano wykonanie dalszych 11[17]. Pojazdy te otrzymały również dodatkowy pancerz[17]. Oprócz przebudowanych, w 2008 roku wojsko odebrało 46 nowych bojowych Rosomaków[17].

W 2012 przedstawiono prototyp wersji z zabudowanym samobieżnym moździerzem Rak[18].

W lipcu 2013 firma Patria Land Service nieodpłatnie przedłużyła licencję o kolejnych 10 lat, uznając prawo także do dalszych polskich zmian konstrukcyjnych i eksportu oraz remontów przez 40 lat[19]. Od 2013 producent zaoferował lepsze opancerzenie dla Rosomaka, oparte o nanotechnologię[20]. W tym samym roku zakontraktowano dostawę kolejnych 307 transporterów[5]. Łącznie dostarczono w ramach tej umowy do 2020 roku 298 podwozi Rosomak[21].

W 2015 producent i strona fińska przedstawili dwa kolejne transportery: polski Rosomak M, o podwyższonej pływalności i fińsko-polski Rosomak XP, większy od poprzedników. Powstały z wykorzystaniem podzespołów i sumy doświadczeń, nabytych przy konstrukcji i użytkowaniu Rosomaka. Udoskonalone pancerze opracowano we współpracy z firmą IBD Deisenroth Egineering[22].

W tymże roku producent zaoferował wersję z zabudowaną automatyczną armatą 120 mm, przedstawianą jako wóz wsparcia ogniowego Wilk[23].

W 2007 roku WZM podpisały umowę na wykonanie w 2008 roku pięciu transporterów na eksport dla Patrii, która po ich przedłużeniu o 35 cm (do wersji AMV 8×8L) i wyposażeniu miała je dostarczyć dla Zjednoczonych Emiratów Arabskich[24]. Od 2016 realizowane są zamówienia eksportowe[25][26][27], a szkolenia kierowców prowadzone są także w symulatorach[28]. W kwietniu 2016 MON zadecydowało o rozpoczęciu zakupów opartych o Rosomaka wozów systemu Rak[29].

Od 2013 roku opracowywana była na zlecenie wojska przez konsorcjum HSW i WB Electronics wersja ze zdalnie sterowanym systemem wieżowym ZSSW-30, uzbrojonym w podwójną wyrzutnię PPK Spike LR, automatyczne działko Mk 44S kalibru 30 mm i karabin maszynowy UKM-2000C kalibru 7,62 mm[30]. Prototyp wieży zbudowano w 2015 roku; program odnotował opóźnienia z różnych przyczyn, lecz w 2020 roku wieża przeszła pomyślnie wojskowe badania kwalifikacyjne[30][31]. Wieża wyposażona jest w zautomatyzowany system kierowania ogniem firmy WB Electronics, polskie stabilizowane głowice optoelektroniczne GOD-1 (dowódcy) i GOC-1 (celowniczego) spółki PCO, z kamerami termowizyjnymi i telewizyjnymi i dalmierzem laserowym, oraz system samoobrony SSP-1 Obra z ośmioma wyrzutniami maskujących granatów multispektralnych[30]. Wieże te mogą też zamieniać starsze wieże Hitfist-30P, od których są nieco lżejsze[30]. Armata w wersji Mk 44S umożliwia stosowanie amunicji programowalnej[30][31]. 5 lipca 2022 roku Ministerstwo Obrony Narodowej podpisało z konsorcjum umowę o wartości ok. 1,7 mld złotych na dostawę 70 kołowych BWP Rosomak wyposażonych w wieże ZSSW-30[32]. Powstaną one z przebudowy pojazdów bazowych, a umowa będzie realizowana w latach 2024-2027[32]. Z uwagi jednak na pogorszenie charakterystyk podczas pływania i brak zlecenia dla producenta poprawy tego parametru, zdecydowano, że Rosomaki z wieżą ZSSW-30 nie będą pływające[32]. Wyposażone są w tej wersji w sześć siedzeń dla desantu, w tym dwa na prawej burcie[32].

W 2019 roku Wojsko Polskie zamówiło dwa pojazdy w wersji dowodzenia (dostarczone w 2020), a w 2020 roku osiem dalszych[21]. W 2020 roku również zlecono przebudowę 60 pojazdów bazowych na wersję Rosomak-S do transportu pocisków Spike[21].

Umowa licencyjna na produkcję wozów kończy się w 2023 roku i możliwość dalszej produkcji Rosomaków po tej dacie nie jest jasna (jak na 2022 rok)[32].

Konstrukcja

  • Przedział desantu KTO Rosomak, starszych wersji

    Przedział desantu KTO Rosomak, starszych wersji

  • Przedział ewakuacyjny wersji WEM

    Przedział ewakuacyjny wersji WEM

  • Stanowisko celowniczego

    Stanowisko celowniczego

  • Stanowisko kierowcy

    Stanowisko kierowcy

KTO Rosomak zbudowany jest w układzie 8×8 (z napędem na wszystkie koła). Bojowy Rosomak może przewozić 11 osób (kierowca, dowódca, działonowy i 8 żołnierzy desantu). Kadłub jest samonośny, skorupowy, spawany ze stali pancernej[33]. Pod kadłubem znajduje się wspornik zawieszenia w formie kratownicy, do której mocowane są elementy zawieszenia, usztywniający konstrukcję[33].

Na przełomie lat 2005 i 2006 dokonywano stopniowej (chociaż nie całkowitej) polonizacji produkcji Rosomaków. Pierwsze pojazdy były w większości wykonane w Finlandii i kompletowane w Polsce, a od wiosny 2005 roku ich kadłuby zaczęto spawać w WZM[10]. Pierwotnie zakładano, że tylko 40 pojazdów miało być produkcji fińskiej, ale proces polonizacji opóźnił się i w Finlandii wykonano 9 pojazdów w 2004 i 81 w 2005 roku[13]. 14 grudnia 2005 zaprezentowano pierwszy egzemplarz wyprodukowany w Polsce[34]. Początkowo w 2005 roku 21% wartości transportera pochodziło z polskich dostaw, w 2009 roku – 78%, a w 2011 roku – 94%[9]. Moduły podwozia (ramy z układem przeniesienia napędu) początkowo produkowane były w Finlandii, a od połowy 2006 roku w spółce Komas w Janowie Lubelskim (należącej do fińskiej Komas Oy), z użyciem importowanej stali i podzespołów[35]. Od 2009 roku stal pancerną dostarcza HSW-Huta Stali Jakościowych SA ze Stalowej Woli (wcześniejsze serie wozów były wykonane ze stali importowanej)[36]. Korpusy Rosomaków spawane są z blach Armstal 500 (30PM) o twardości 500HB (oprócz podłogi z blach Armstal 450), zewnętrzne elementy pancerza (w wersji pływającej) także wykonane są ze stali Armstal 500[36]. Opancerzenie dodatkowe zostało wykonane ze stali Armstal 550 o twardości ok. 580HB[36]. Wieże Hitfist 30P były początkowo sprowadzane kompletne z Włoch, od 2007 roku były montowane przez Bumar Łabędy, a w miarę postępującej polonizacji, od 2010 roku są tam produkowane (spawane z aluminium)[37].

W porównaniu z BTR-60 transporter jest wyższy o ponad 30 cm. Mimo to z racji wykorzystania w konfliktach asymetrycznych, gdzie strona ma przewagę w opancerzeniu, broni, artylerii i lotnictwie (np. inwazja Afganistanu w XXI wieku) większość strat zanotowano od fugasów oraz sabotażu, m.in. elektroniki[38][39][40][41].

Wieża Hitfist-30P zbudowana jest z pancernego aluminium oraz wyposażona w dodatkowy pancerz ceramiczny. Uzbrojeniem steruje system kierowania ogniem wyposażony w dzienno-nocny celownik DNRS-288, kamerę termowizyjną II generacji TILDE FC oraz dalmierz laserowy[42]. Od 2016 roku kamery termowizyjne mogą być zamieniane podczas remontów na polskie nowe kamery III generacji KLW-1R produkcji PCO[43]. Dodatkowe wyposażenie to zestaw czujników systemu SSP-1 Obra-3 oraz wyrzutnia granatów dymnych. Masa własna wieży to 2350 kg, zaś masa bojowa 2850 kg[42]. Obrót jest możliwy w pełnym zakresie 360 stopni, zaś kąty podniesienia uzbrojenia zawierają się pomiędzy -10 a +60 stopni. Zapas gotowej do użycia amunicji 30 mm to 220 pocisków, kolejne 250 pocisków znajduje się w dwóch magazynach pod wieżą[42].

W skład wyposażenia wchodzi system detekcji skażeń chemicznych i radioaktywnych firmy Pimco CHERDES I, a od 2009 roku CHERDES II[17].

Opancerzenie

Kontrowersje po wyborze transportera budziła kwestia jego opancerzenia. Debata polityczna i medialna na ten temat doprowadziła do zniszczenia jednego egzemplarza pojazdu podczas prób ostrzału w Polsce[33]. Opancerzenie pojazdu jest jednak typowe dla transporterów opancerzonych takiej kategorii wagowej, z wymogiem pływalności. Pancerz jest konstrukcji modułowej i może być wzmacniany. Warstwę zasadniczą samonośnego kadłuba wykonano z blachy stalowej o grubości 8 mm[33]. W odległości 35 mm od pancerza zasadniczego montowany jest pancerz zewnętrzny grubości 6 mm[44]. Można ją zastąpić – podobnie jak w fińskim pierwowzorze – ceramiką lub kompozytem, polepszając tym samym odporność balistyczną pancerza, ale rezygnując z pływalności. Poziom ochrony Rosomaka przed ostrzałem pociskami 14,5 mm od przodu i 7,62 mm z pozostałych kierunków jest typowy i nie odbiega od np. używanych przez armię amerykańską pojazdów Stryker czy innych podobnych pojazdów. Pojazd wersji podstawowej posiada ochronę balistyczną kadłuba w zakresie przednich 120 stopni na poziomie IV wg standardu NATO STANAG 4569 (przeciw amunicji kalibru 14,5 mm z odległości od 200 m), a w pozostałym zakresie na poziomie III (przeciw pociskom karabinowym 7,62 mm × 54 z odległości od 30 m lub wybuch pocisku kalibru 155 mm w odległości 60 m)[44]. Wieża Hitfist spawana jest z płyt aluminiowych o grubości od 17 do 25 mm i w przednim zakresie 120 stopni zabezpiecza przed pociskami kalibru 12,7 mm, a w pozostałym przeciw pociskom kalibru 7,62 mm[33]. Odporność przeciw ładunkom wybuchowym i minom wynosi do 6 kg materiału wybuchowego[33]. Wnętrze pojazdu wyłożone jest aramidową wykładziną przeciwodłamkową[44].

MON przyjął priorytet wymogu pływalności, nie dotyczyło to jedynie wersji kierowanej do Afganistanu[45]. Dla pojazdów przeznaczonych dla polskiego kontyngentu w Afganistanie zakupiono w połowie 2007 roku w izraelskiej firmie Rafael komplety pancerza dodatkowego montowanego na powierzchniach bocznych, tylnych i przedniej górnej płycie, zapewniającego odporność powyżej poziomu IV normy STANAG 4569[46]. Zamówiono 56 takich kompletów, z których pierwsze zostały zamontowane w warunkach polowych w Afganistanie przed końcem lipca tego roku[47]. Czas montażu kompletu przez przeszkoloną obsługę wynosi ok. 4 godzin[47]. Od 2010 roku Rosomaki otrzymują polski pancerz dodatkowy, produkowany w HSW-Hucie Stali Jakościowych, wraz z lekkimi ekranami przeciwkumulacyjnymi[36]. Przednia górna płyta kadłuba została osłonięta modułem kompozytowym grubości 130 mm, wykonanym z kilku płyt różnej grubości i twardości, przekładanych prawdopodobnie aramidem i innymi tworzywami, z lukami powietrza, zapewniającym osłonę przeciw głowicom kumulacyjnym ekwiwalentną do 330 mm pancerza (RHA), a z uwzględnieniem pochylenia – około 500 mm[44]. Powinien on zapewniać odporność także przeciw np. starszej amunicji kalibru 30 mm rosyjskich armat 2A42 (używanej np. w BMP-2)[44]. Burty otrzymały mocowane na bazowy pancerz kadłuba 8 mm moduły z dwóch warstw stali grubości 10 mm, rozdzielonych luką powietrza 75 mm, zapewniające osłonę według poziomu IV STANAG[44]. Wieża natomiast otrzymała moduły pancerza kompozytowego grubości 40 mm z płytek ceramicznych na podłożu aramidowym, również podnoszące osłonę do poziomu IV[33]. Masa bojowa dopancerzonego Rosomaka nie przekracza 26 ton[47]. W wersji M3, obrotnica OSS-D miała pancerz poziomu III[17]. Wraz z zastosowaniem nowoczesnych ekranów bocznych RPGNet z siatki z elementami metalowymi na przecięciu drutów, dodatkowy pancerz zapewniał bardzo wysoki poziom ochrony przeciw najpowszechniejszym granatnikom z głowicą kumulacyjną[48][a]. Ocenia się wręcz w literaturze, że Rosomak był najlepiej chronionym kołowym wozem bojowym na teatrze działań w Afganistanie do pojawienia się tam cięższych transporterów Boxer[33]. Wybuchy min z reguły prowadziły jedynie do zniszczenia elementów zawieszenia, nadających się do naprawy, natomiast utratę pojazdów i załóg powodowały głównie duże fugasy, przeciwko którym brak jest skutecznej osłony[48]. Ocenia się mimo to, że Rosomak stosunkowo dobrze prezentował się pod kątem ochrony załogi przy wybuchach fugasów[48]. Po powrocie z Afganistanu około 100 użytkowanych tam Rosomaków, przy remontach przeprowadzono demontaż dodatkowego opancerzenia, prócz 6 pojazdów rezerwowych dla kolejnych misji[49].

Wersje

Wozy Rosomak występują w Wojskach Lądowych w następujących wersjach:

  • wóz bojowy z wieżą Hitfist-30P (Rosomak) – kołowy bojowy wóz piechoty wyposażony w dwuosobową wieżę z armatą ATK Mk 44 na nabój 30 × 173 mm i karabinem maszynowym UKM-2000C, 6 granatników dymnych ZM Dezamet 902A kaliber 81 mm połączonych z systemem samoosłony SSP-1 OBRA-3 z wytwórni Bumar Żołnierz S.A. Zapas amunicji wynosi standardowo 80 nabojów przeciwpancernych podkalibrowych APFSDS-T i 120 wielofunkcyjnych odłamkowo-zapalająco-smugowych MP-T (można stosować same pociski wielofunkcyjne)[50]. Wozy tej wersji używane na misjach poza granicami kraju posiadały wzmocnione opancerzenie balistyczne (Rosomak-M1) oraz z osłoną przeciw pociskom kumulacyjnym (RPG-7 i podobnym) QinetiQ RPGNet (Rosomak-M1M).
  • transporter z obrotnicą (Rosomak-M2 i M3) – wyposażony w obrotnicę z uzbrojeniem strzeleckim (mogły to być 7,62-mm km UKM-2000, 12,7-mm wkm NSW lub 40-mm granatnik maszynowy Mk19). Ta patrolowa wersja Rosomaka używana była w Afganistanie i Czadzie; wozy używane w Afganistanie otrzymały również dodatkowe opancerzenie, podobne jak wozy z wieżą Hitfist-30P.
  • transporter wyrzutni ppk Spike (Rosomak-S) – pozbawiona uzbrojenia wersja bazowa transportera, w przedziale desantu wyposażona w fotele takie jak w wersji bojowej oraz stelaże do przewozu ppk Spike. Zaprezentowany w 2007 roku, przewozi dwie sekcje z etatową i dodatkową jednostką ognia (łącznie 8 pocisków)[51].
  • wóz ewakuacji medycznej (Rosomak-WEM) – do udzielania pierwszej pomocy medycznej, wliczając w to resuscytację i stabilizację czynności życiowych w rejonach zagrożenia, oraz ewakuacji najciężej rannych do strefy, gdzie możliwe jest lądowanie śmigłowców ratownictwa medycznego, które następnie transportują poszkodowanych do szpitali polowych. Przebudowany z wariantu bazowego, odróżnia się głównie podwyższoną nadbudówką w tylnej części (wysokość wnętrza do 190 cm) i rozkładanym masztem obserwacyjno-oświetleniowym[14]. Wysokość wynosi 3331 mm[14]. Przewozi trzech rannych na noszach i trzech siedzących, załogę stanowią cztery osoby[17]. Pierwsze 6 sztuk zostało przekazanych 9 stycznia 2008 roku[52]. Pojazdy te charakteryzowały się pozostawieniem płyty centralnej stropu i nieco węższą nadbudówką[14]. Dalsze pojazdy dostarczane od 2009 roku budowano w docelowej zmodyfikowanej wersji, z usuniętą płytą centralną stropu, co zwiększyło ilość miejsca, oraz nową nadbudówką, której ściany stanowią przedłużenie burt[17].
  • wóz rozpoznania technicznego (Rosomak-WRT)
  • wielosensorowy system rozpoznania i dozoru (Rosomak-WSRiD)
  • moździerz M120K Rak – samobieżne działo polowe kalibru 120mm zaprojektowane w Hucie Stalowej Woli zamontowane na podwoziu KTO Rosomak (wersja kołowa)[53]
  • wóz nauki jazdy (Rosomak-NJ)
  • wóz dowodzenia (Rosomak-WD) – pierwsze 7 przekazano do służby w 2018 roku[54]
  • artyleryjski wóz dowodzenia (Rosomak-AWD) – wóz dowodzenia kompanijnego modułu ogniowego M120K RAK[55]

inne planowane wersje które mogą trafić do wojska w przyszłości:

  • transporter opancerzony (Rosomak-1) ze zdalnie sterowanym modułem uzbrojenia z karabinem maszynowym kalibru 12,7 mm i pasywnym celownikiem dzienno-nocnym lub termowizyjnym[56]. Program wyboru stanowiska został uruchomiony dopiero w połowie 2005 roku[56]. W konkursie zwyciężyło izraelskie stanowisko Rafael RCWS-127, lecz po powtórzeniu ostatniego etapu wybrano polskie stanowisko Kobuz opracowane przez OBR SM, a po ponownym powtórzeniu w 2006 roku – włoskie OTO Melara Hitrole[57]. Ostatecznie w 2007 roku zrezygnowano z tej wersji[12].
  • wozy rozpoznania ogólnowojskowego: Rosomak-R1 w wersji dowódczo-rozpoznawczej (WDR) i rozpoznawczej Rosomak-R2 (WR) – początkowo dla pododdziałów rozpoznawczych zamówiono krótszą (o ok. 60 cm), sześciokołową wersję Rosomaka (AMV 6×6), która została po raz pierwszy zaprezentowana na MSPO we wrześniu 2005 roku[58], potem zmieniono decyzję i zdecydowano się jednak na ośmiokołowy pojazd rozpoznawczy[59]
  • wóz pomocy technicznej (Rosomak-WPT) – prototyp zbudowany w 2020 roku[21]
  • wóz rozpoznania skażeń (Rosomak-RSK)[59]
  • artyleryjski wóz rozpoznawczy (Rosomak-AWR) – część kompanijnego modułu ogniowego M120K Rak. Wyposażony w pokładowy zestaw obserwacyjno-rozpoznawczy z radarem pola walki SR Hawk (V)2 i głowicą optoelektroniczną FLIR Systems TacFLIR 280-HD na rozkładanym 4-metrowym maszcie, oraz wynośny zestaw obserwacyjno-rozpoznawczy[60]. Uzbrojony jest w zdalnie sterowane stanowisko z 7,62 mm UKM-2000C i posiada system samoobrony Obra-3C. Prototyp powstał w 2020 roku, a badania kwalifikacyjne zakończono w marcu 2021 roku[60]
  • Rosomak z wieżą bezzałogową ZSSW-30 uzbrojoną w armatę automatyczną ATK Mk44S kalibru 30 mm, karabin maszynowy UKM-2000C oraz podwójną wyrzutnię pocisków Spike LR. W lipcu 2022 roku podpisano umowę na dostarczenie 70 egzemplarzy w latach 2024-2027[32].
  • Wersje pojazdu KTO Rosomak
  • Rosomak z wieżą Hitfist-30P

    Rosomak z wieżą Hitfist-30P

  • KTO Rosomak WEM – wóz ewakuacji medycznej

    KTO Rosomak WEM – wóz ewakuacji medycznej

  • KTO Rosomak WRT – wóz rozpoznania technicznego

    KTO Rosomak WRT – wóz rozpoznania technicznego

  • Rosomak-M3 – wersja z obrotnicą

    Rosomak-M3 – wersja z obrotnicą

  • Rosomak WD – wóz dowodzenia

    Rosomak WD – wóz dowodzenia

  • Rosomak AWD – artyleryjski wóz dowodzenia

    Rosomak AWD – artyleryjski wóz dowodzenia

  • Moździerz M120K Rak na podwoziu KTO Rosomak

    Moździerz M120K Rak na podwoziu KTO Rosomak

  • Rosomak S – wersja do przewozu PPK Spike

Scipio

Scipio powstał w 2015, poprzez zamontowanie na platformie pojazdu KTO Rosomak 8×8 w wersji bazowej bezzałogowej wieży Turra 30 produkcji grupy słowackich firm DMD[61] i EVPU[62]. Wieża została pierwotnie opracowana dla modernizacji słowackich wozów BMP-1/BMP-2[63]. Według innych źródeł wieża powstała w celu spełnienia wymagań armii słowackiej na następcę transporterów OT-64 SKOT[64].

Wieża uzbrojona jest w działko 2A42 kalibru 30 mm konstrukcji rosyjskiej produkowane na Słowacji, 7,62-mm karabin maszynowy PKT i dwa przeciwpancerne pociski kierowane Konkurs/Fagot, w system obserwacyjno-celowniczy z kamerą telewizyjną i termowizyjną, laserowym dalmierzem, systemem stabilizacji i automatycznym śledzeniem znaczonego celu[63]. Masa wieży wynosi poniżej 1500 kg[64]. Według producenta wieży można ją dostosować do zamontowania w niej innych zestawów uzbrojenia lub wyposażenia, na przykład stosowanego w Polsce amerykańskiego działka Bushmaster II lub rakiety Spike LR[63].

Pierwsza publiczna prezentacja transportera Scipio odbyła się podczas MSPO w Kielcach, we wrześniu 2015[64].

Rosomak-M

Wersja transportera zaprezentowana we wrześniu 2015 podczas MSPO w Kielcach jako propozycja przedsiębiorstwa Rosomak S.A. W ramach modernizacji dokonano modyfikacji kadłuba polegającej na podniesieniu wyporności wozu w celu zapewnienia zdolności do pokonywania przeszkód wodnych pływaniem przy zwiększonej dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) (z 22,5 do 23,5 tony), przy czym wskazano, że kadłub transportera podawany będzie dalszej modernizacji w celu zapewnienia zdolności pływania przy DMC zwiększonym do 24 ton[64]. Ponadto, m.in. zintegrowano wieżę Rosomaka z dwoma wyrzutniami ppk Spike, zainstalowano system kierowania na polu walki (BMS), zmodyfikowano system kierowania ogniem poprzez zapewnienie zdolności „hunter-killer”, poprawiono system klimatyzacji/ogrzewania, zmieniono opancerzenie, zamontowano siedziska redukujące skutki wybuchu min lub IED (z ang. improvised explosive device - improwizowany ładunek wybuchowy, fugas.)[65].

Rosomak-XP

Wersja transportera zaprezentowana we wrześniu 2015 podczas MSPO w Kielcach jako propozycja przedsiębiorstw Patria i Rosomak S.A. W ramach modernizacji zwiększono DMC z 26 do około 30-32 ton[5]. Ponadto zamontowano, między innymi, nowy silnik o mocy 450 kW, nowy układ napędowy, nowe koła o rozmiarze 16.00R20, nową tylną rampę desantową, zwiększono również stopień ochrony balistycznej i przeciwminowej. W oparciu o polskie doświadczenia, fińskie przedsiębiorstwo przygotowało nową wersję pod nazwą AMV2 Havoc o dopuszczalnej masie całkowitej 32 ton, oferowaną USMC[65].

Rosomak MLU

Propozycja ze strony Rosomak SA modernizacji i polepszenia parametrów transportera. W 2022 roku zaprezentowano demonstrator, oznaczony Rosomak MLU (ang. Mid-Life Upgrade − modernizacja w połowie cyklu życia)[32]. Poziom MLU 1 obejmuje remont z wydłużeniem resursu z 30 do 40 lat i drobnymi ulepszeniami zwiększającymi funkcjonalność (np. oświetlenie LED)[32]. Poziom MLU 2 wprowadza przede wszystkim zwiększenie objętości kadłuba i nośności istniejących transporterów przez wydłużenie podwozia i kadłuba w środkowej części o 40 cm[32]. Umożliwia on wzrost dopuszczalnej masy całkowitej o dwie tony, do 28 t, a do pływania – do 25,5 t[32]. W wariancie tym zastosowano opancerzenie zewnętrzne o zmienionej konstrukcji, bez załamania płyt bocznych w dolnej części, zwiększające szerokość do 3 m[32]. Z tyłu zastosowano opuszczaną hydraulicznie rampę z pojedynczymi drzwiami zamiast dwuskrzydłowych drzwi[32]. Propozycja MLU 3 jest analogiczna do MLU 2, lecz zakłada produkcję pojazdów od razu w tym standardzie[32].

Wykorzystanie w Wojsku Polskim

Pierwsze transportery Rosomak zostały przekazane wojsku 8 stycznia 2005 roku – pierwszym użytkownikiem została 17 Brygada Zmechanizowana z Międzyrzecza[11]

Wozy KTO Rosomak są obecnie wykorzystywane w 4 brygadach i 1 pułku Wojsk Lądowych[5]:

(w 2018 roku przyjęto na wyposażenie brygady jedynie moździerze 120mm RAK, Wozy Ewakuacji Medycznej (WEM), oraz wozy dowodzenia KMO RAK - docelowo na stan jednostki maja zostać przyjęte również wersje z wieżą bezzałogową i armatą 30mm)

(w 2018 roku przyjęto na wyposażenie brygady jedynie moździerze 120mm RAK, Wozy Ewakuacji Medycznej (WEM), oraz wozy dowodzenia KMO RAK - docelowo na stan jednostki maja zostać przyjęte również wersje z wieżą bezzałogową i armatą 30mm)

  • Pułku Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Wielonarodowej Dywizji Północny-Wschód

(Jedynie wozy dowodzenia i wsparcia teleinformatycznego)

W 2006 roku transportery 17. BZ wzięły udział w ćwiczeniach Anakonda 2006, podczas których sprawdzono także możliwość desantowania morskiego w pobliżu brzegu[66]. Jesienią 2006 roku cztery transportery z wieżą, przemalowane na biało, zostały przygotowane do wysłania w ramach misji sił pokojowych ONZ (UNIFIL) do Libanu, lecz ich wysłanie tam wstrzymano[66].

W maju 2007 roku pierwsze 24 Rosomaki z wieżą Hitfist zostały wysłane do wsparcia Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Afganistanie i od połowy czerwca weszły do działań bojowych[16]. Był to jednocześnie debiut bojowy transporterów opancerzonych rodziny AMV[16]. Od końca lipca 2007 roku były wyposażone na miejscu w dodatkowe opancerzenie[16]. Pojazdy były wysoko oceniane przez żołnierzy i specjalistów, dysponując dużą siłą ognia (większą np. od amerykańskich bwp M2 Bradley)[16]. W ciągu pierwszego pół roku przejechały ponad 85 tysięcy km i kilka zostało uszkodzonych, w tym dwa poważnie na fugasach, lecz załogi nie odniosły poważniejszych obrażeń[16]. Późniejsze walki wiązały się także ze stosunkowo nielicznymi stratami w załogach, przede wszystkim w pojazdach zniszczonych od fugasów dużej mocy[67]. Na skutek intensywnych walk, liczba Rosomaków w Afganistanie wzrastała i w 2010 roku było ich 89, a największa liczba wynosiła 134 (ogółem wysłano 181 wozów)[33]. Według niepotwierdzonych szacunków, prawie każdy z pojazdów został przynajmniej raz porażony ogniem broni strzeleckiej lub przeciwpancernej, a ponad połowa wymagała napraw uszkodzeń[33]. Najczęściej były atakowane z granatników przeciwpancernych rodziny RPG-7 i wielkokalibrowej broni maszynowej (12,7 mm i 14,5 mm)[33]. Mimo to, straty bezpowrotne na miejscu wyniosły 8 Rosomaków M1M i 6 M3, a po badaniach uszkodzeń w Polsce ogółem ze stanu skreślono ponad 30 pojazdów[33]. Opancerzenie dodatkowe spełniło swoją funkcję wobec środków przeciwpancernych używanych w tym konflikcie i ocenia się, że użycie dopancerzonych Rosomaków pozwoliło na uratowanie zdrowia lub życia ponad stu żołnierzy[67].

9 stycznia 2008 roku wojsko przejęło pierwsze 6 Rosomaków-WEM[52].

W polskiej służbie przyjęto liczebność drużyny piechoty zmotoryzowanej przewożonej na Rosomakach na ośmiu lub dziewięciu żołnierzy, z tego załoga liczy trzech żołnierzy, którzy się nie spieszają (kierowca, działonowy, dowódca załogi)[68]. Pociągnęło to za sobą zmniejszenie przewożonej sekcji ogniowej drużyny do pięciu lub sześciu żołnierzy (krytykowane w prasie fachowej)[69]. W efekcie, w transporterach użytkowanych w Afganistanie wymontowywano dwa siedzenia dla desantu dla zwiększenia miejsca na wyposażenie[68]. Pluton zmotoryzowany składa się z czterech wozów, z których trzy przewożą po drużynie zmotoryzowanej, a czwarty sekcję wsparcia. Sekcja ogniowa drużyny zmotoryzowanej składa się z sześciu (lub pięciu) żołnierzy, w tym dowódcy drużyny, celowniczego karabinu maszynowego (UKM-2000P), celowniczego granatnika przeciwpancernego (RPG-7W) i strzelców[68][69]. Oprócz broni zespołowych, sekcja ogniowa posiada karabinki (Beryl), z tego jeden z granatnikiem Pallad; karabinek ma także dowódca załogi[69]. Oprócz nich, w transporterach zajmują miejsca dowódca plutonu i jego radiotelefonista (obaj z karabinkami), względnie według innej struktury, czterech żołnierzy dowództwa plutonu[68][69]. Sekcja wsparcia liczy również pięciu żołnierzy, uzbrojonych w moździerz 60 mm LM-60 i granatnik automatyczny 40 mm Mk 19, oprócz karabinków[69].

Użytkownicy

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Należy zaznaczyć, że w konflikcie tym talibowie używali na ogół mniej zaawansowanych granatników, często taniej produkcji licencyjnej z Chin lub Pakistanu, i Rosomaki nie stykały się z zagrożeniami w postaci ładunków formowanych wybuchowo (EFP), nowoczesnych przeciwpancernych pocisków kierowanych, czy armat przeciwpancernych (Wolski 2021 ↓, s. 26-27)

Przypisy

  1. ↑ Tomasz Dmitruk, Po epoce Rosomaka czas na Borsuka?, Dziennik Zbrojny, 23 marca 2020.
  2. ↑ Kołowe Transportery Opancerzone (pol.). Rosomak S.A.. [dostęp 2020-06-10].
  3. ↑ Rosomaki w polskiej armii
  4. ↑ Piotr Puchała. Wojska zmechanizowane a zmotoryzowane. „Przegląd Sił Zbrojnych”. Nr 1/2015, s. 67-68. Wojskowy Instytut Wydawniczy. 
  5. ↑ a b c d e f g Jakub Palowski, 15 lat Rosomaka – połowiczny sukces [OPINIA], Defence24.pl, 17 kwietnia 2018 [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18].
  6. ↑ Kiński 2005 ↓, s. 13.
  7. ↑ Hitfist® OWS. OTO Melara. [dostęp 2015-07-23].
  8. ↑ Izabela Leszczyńska, Rosomak to finansowa studnia bez dna, Dziennik.pl, 13 października 2007.
  9. ↑ a b Mariusz Cielma. Wojskowe Zakłady Mechaniczne w Siemianowicach Śląskich - 60 lat, jak jeden dzień. „Nowa Technika Wojskowa”. 7/2012, s. 37, lipiec 2012. Warszawa: Magnum-X. 
  10. ↑ a b Kiński 2005 ↓, s. 18.
  11. ↑ a b AK. Rosomaki dla Wojska Polskiego i XC-360 dla Armii Fińskiej. „Nowa Technika Wojskowa”. 2/2005, s. 8, luty 2005. 
  12. ↑ a b c d e f g h i Andrzej Kiński. Program KTO Rosomak - pod znakiem reformy. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 7/2007, s. 12-13, lipiec 2007. Magnum-X. 
  13. ↑ a b Kiński 2006a ↓, s. 11.
  14. ↑ a b c d Kiński 2008b ↓, s. 14-15.
  15. ↑ Spike na Hitfist dla Włoch. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. Nr 06/2009. s. 16. 
  16. ↑ a b c d e f Andrzej Kiński. Rosomak w 2007 roku - od nienawiści do pożądania. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 1/2008, s. 12-14, styczeń 2008. Magnum-X. 
  17. ↑ a b c d e f g h i j k l Andrzej Kiński. Mniej dziś – więcej jutro. Nowe perspektywy programu Rosomak. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2009, s. 13-16, czerwiec 2009. Magnum-X. 
  18. ↑ Moździerz samobieżny Rak kalibru 120-mm. defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-18)].
  19. ↑ MON podpisało umowę na zakup 307 Rosomaków.
  20. ↑ MSPO – nanoopancerzenie dla Rosomaka. defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-18)].
  21. ↑ a b c d Tomasz Dmitruk. Modernizacja techniczna Sił Zbrojnych RP w 2020 roku. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 3/2021, s. 10, marzec 2021. 
  22. ↑ MSPO 2015: Rosomak w dwóch nowych odsłonach - Defence24, www.defence24.pl [dostęp 2020-06-03].
  23. ↑ MSPO 2015: „Koncepcyjny” Rosomak z armatą 120 mm. defence24.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-10)].
  24. ↑ Kiński 2008b ↓, s. 16.
  25. ↑ PGZ prezentuje transporter Scipio. Wariant Rosomaka dla Słowacji, Defence24.pl, 25 czerwca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-06-27].
  26. ↑ Patria ujawnia zamówienie dla ZEA, transportery będą produkowane w Polsce. defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-30)].
  27. ↑ Pierwszy eksportowy Rosomak przekazany.... defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-02)].,
  28. ↑ Symulator dla kierowców Rosomaków ruszył w Poznaniu. defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-02)].
  29. ↑ Moździerze Rak dla Wojska Polskiego. MON podpisało kontrakt. defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-02)].
  30. ↑ a b c d e Mariusz Cielma. ZSSW-30. Pierwsza taka wieża, nie tylko dla NBPWP Borsuk. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 7/2021, s. 24-27, lipiec 2021. Magnum-X. 
  31. ↑ a b Testy wież Rosomaka z amunicją programowalną. defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)].
  32. ↑ a b c d e f g h i j k l m Andrzej Kiński. Jaki może być Rosomak ZSSW-30?. „Wojsko i Technika”. Nr 9/2022, s. 16-20, wrzesień 2022. Warszawa. 
  33. ↑ a b c d e f g h i j k l Wolski 2021 ↓, s. 24.
  34. ↑ Rosomaki z Siemianowic, „Nowa Technika Wojskowa”, 3, 2006, s. 10.
  35. ↑ Norbert Bączyk. Sto ram nośnych z Janowa Lubelskiego. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 2/2008, s. 18, luty 2008. Magnum-X. 
  36. ↑ a b c d Andrzej Kiński. Polska stal dla polskiego transportera. „Nowa Technika Wojskowa”. 5/2010, s. 39-41, maj 2010. Warszawa: Magnum-X. 
  37. ↑ Andrzej Kiński. Wieże z Łabęd do Rosomaków. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2010, s. 22, wrzesień 2010. Warszawa: Magnum-X. 
  38. ↑ „Rosomak kosztował 10 mln zł, wózek inwalidzki - ok. 10 tys. zł”. Ranni na misjach chcą pieniędzy od MON, www.tokfm.pl [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-28] (pol.).
  39. ↑ Kto uszkodził rosomaki. wyborcza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-20)].
  40. ↑ Metody oceny uszkodzeń bojowych KTO Rosomak. magnum-x.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].
  41. ↑ Marcin Górka, Za mało jazdy w Afganistanie, Wyborcza.pl, 6 lipca 2009 [zarchiwizowane z adresu 2010-08-17].
  42. ↑ a b c Paweł Malicki, KTO Rosomak, „Gdzie zaczyna się wojsko…”, 19 września 2010 [dostęp 2018-06-06].
  43. ↑ Andrzej Kiński. Nowe zastosowania kamer termowizyjnych PCO S.A. „Wojsko i Technika”. Nr 9/2016. II (13), s. 49, wrzesień 2016. Warszawa. 
  44. ↑ a b c d e f Wolski 2021 ↓, s. 25.
  45. ↑ Interpelacja poselska nr 58798, kierowana do MON
  46. ↑ Andrzej Kiński. Rosomak jednak odporny. „Nowa Technika Wojskowa”. 6/2007, s. 10-11, czerwiec 2007. Warszawa: Magnum-X. 
  47. ↑ a b c Andrzej Kiński. „Afgańskie” Rosomaki wreszcie dopancerzone. „Nowa Technika Wojskowa”. 8/2007, s. 11, sierpień 2007. Warszawa: Magnum-X. 
  48. ↑ a b c Wolski 2021 ↓, s. 26-27.
  49. ↑ Rosomaki z Afganistanu znów gotowe na misje. defence24.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-01)].
  50. ↑ Przemysław Kupidura. Amunicja z ZM Mesko w Afganistanie. „Nowa Technika Wojskowa”. 7/2010, s. 53, lipiec 2010. 
  51. ↑ Andrzej Kiński. XV MSPO - jubileusz zobowiązuje. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 10/2007, s. 13, październik 2007. Warszawa: Magnum X. 
  52. ↑ a b Kiński 2008b ↓, s. 18.
  53. ↑ Łukasz Pacholski-28 kwietnia 2020, Szczegóły zamówienia trzeciej partii moździerzy Rak, Radar, 28 kwietnia 2020 [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  54. ↑ Andrzej Kiński: Rosomaki dowodzenia przekazane wojsku. zbiam.pl, 10.2018.
  55. ↑ Wóz Dowodzenia kompanijnego modułu ogniowego 120 MM — Rosomak Spółka Akcyjna w Siemianowicach Śląskich, www.rosomaksa.pl [dostęp 2020-07-04] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-10].
  56. ↑ a b Kiński 2005 ↓, s. 14-18.
  57. ↑ Andrzej Kiński. Hitrole dla Rosomaka. Karuzela z „małymi” wieżami. „Nowa Technika Wojskowa”. 6/2006, s. 13, czerwie 2006. 
  58. ↑ Andrzej Kiński. AMV 6x6 na MSPO'2005. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 9/2005, s. 20, wrzesień 2005. 
  59. ↑ a b Zbiam, Rosomak S.A. w 2020 roku, Wydawnictwo militarne ZBIAM [dostęp 2020-07-09] (pol.).
  60. ↑ a b Andrzej Kiński. Rosomak AWR – ostatni element KMO Rak. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2021, s. 17-18, kwiecień 2021. Warszawa. 
  61. ↑ DMD GROUP, a.s, www.dmdgroup.eu [dostęp 2019-11-17].
  62. ↑ EVPÚ a.s. - Elektrotechnický výskumný a projektový ústav, EVPÚ a.s. - Elektrotechnický výskumný a projektový ústav [dostęp 2019-11-17] (słow.).
  63. ↑ a b c Juliusz Sabak, Rosomaki jadą na Słowację. Nowe otwarcie współpracy państw V4, Defence24.pl, 3 lipca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-07-05].
  64. ↑ a b c d Marek Dąbrowski, Polsko-słowacki transporter Scipio w Kielcach, Defence24.pl, 3 września 2015 [zarchiwizowane z adresu 2015-09-04].
  65. ↑ a b Marek Dąbrowski, MSPO 2015: Rosomak w dwóch nowych odsłonach, Defence24.pl, 6 września 2015.
  66. ↑ a b Andrzej Kiński. Rosomak - krok do przodu, dwa kroki w tył. „Nowa Technika Wojskowa”. 11/2006, s. 20, listopad 2006. Warszawa: Magnum-X. 
  67. ↑ a b Wolski 2021 ↓, s. 27.
  68. ↑ a b c d Michał Kuraczyk. Puste pole walki. „Przegląd Sił Zbrojnych”. Nr 4/2014, s. 106-107. Wojskowy Instytut Wydawniczy. 
  69. ↑ a b c d e Paweł Malicki. Modernizacja plutonu Rosomaków. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. Nr MSPO 1/2013, s. 54-56, 02-09-2013. Agencja Lotnicza Altair. 
  70. ↑ Rosomaki z Polski dla Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Zakończono dostawę 40 wozów. Forsal, 2016-06-21.

Bibliografia

  • Andrzej Kiński, KTO coraz bliżej, „Nowa Technika Wojskowa”, 6, 2004.
  • Andrzej Kiński. Co dalej z Rosomakiem?. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 9/2005, wrzesień 2005. Magnum-X. 
  • Andrzej Kiński. Pierwszy Rosomak „made in Poland”. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 1/2006, styczeń 2006. Magnum-X. 
  • Andrzej Kiński. Nowy Rosomak WEM. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 2/2008, luty 2008. Magnum-X. 
  • Grzegorz Hołdanowicz, Zwycięstwo Finów – nadzieja dla Siemianowic, „Raport wojsko technika obronność”, 1, 2003.
  • Andrzej Kiński, Nowe Rosomaki, „Nowa Technika Wojskowa”, 9, 2006.
  • Jarosław Wolski. Twardy pancerz. Afgańskie Rosomaki. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 8/2021, sierpień 2021. Warszawa: Magnum X. 

Linki zewnętrzne

Pojazdy używane przez Wojsko Polskie po II wojnie światowej
Czołgi
Działa pancerne i samobieżne
Bojowe wozy piechoty i
transportery opancerzone
Samochody pancerne
Pojazdy techniczne
Pojazdy saperskie
Ciągniki artyleryjskie
Samochody terenowe
Motocykle i quady
  • M-72
  • Yamaha FZ6
  • Yamaha XT 660
  • Honda TRX-300 FW
  • Honda TRX 400 4x4
  • Polaris Sportsman
  • Arctic Cat 400
Samochody ciężarowe
Samochody inne
Polskie konstrukcje prototypowe[A]

Polska

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw Produkcji polskiej.

Media użyte na tej stronie

Rosomak WRT IMGP3239.JPG
Autor: Michał Derela, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wóz rozpoznania technicznego Rosomak WRT
Kto rosomak.jpg
Autor: Jurij, Licencja: CC-BY-SA-3.0
KTO Rosomak, 15 sierpnia 2006 - pl. Piłsudskiego
KTO Rosomak near Ghazni in Afghanistan.JPG
A Polish army Rosomak vehicle maneuvers through an open area Jan. 7, 2011, in Ghazni, Afghanistan. (U.S. Army photo by Sgt. Justin Howe/Released)
Transporter Rosomak inside A 127.jpg
Autor: Ciacho5, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wewnątrz kołowego transportera opancerzonego Rosomak. Stanowisko kierowcy.
Wyzwanie '09 (13).jpg
Autor: Ministerstwo Obrony Narodowej, Licencja: Attribution
Wyzwanie '09 - ćwiczenia poligonowe 11DKPanc
Transporter Rosomak inside A 103.jpg
Autor: Ciacho5, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wewnątrz kołowego transportera opancerzonego Rosomak. Stanowisko celowniczego działa.
Przedział dla ewakuowanych.jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kołowy Transporter Opancerzony Rosomak wersji WEM (wóz ewakuacji medycznej)
KTO Rosomak przedzial desantu.jpg
Przedział desantu KTO Rososmak
Mozdzierz RAK.JPG
Autor: PW2, Licencja: CC BY-SA 3.0
Prototyp 120 mm moździerza RAK (SMK 120), wyprodukowany przez Centrum Produkcji Wojskowej Huty Stalowa Wola, na kołowym podwoziu KTO Rosomak w czasie targów MSPO 2011.
KTO Rosomak AWD.jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 4.0
KTO Rosomak AWD, artyleryjski wóz dowodzenia realizuje zadania z zakresu opracowania danych o warunkach strzelania oraz przygotowania i kierowania ogniem (Święto Wojska Polskiego 2018 w Gorzowie Wlkp.).
Polish army conducts live-fire training 180613-Z-CN767-067.jpg
A Polish army Kolowy Transporter Opancerzony Rosomak, or “KTO Wolverine”, waits for a live-fire training exercise to begin at Bemowo Piskie Training Area June 13, 2018. Saber Strike 18 is the eighth iteration of the long-standing U.S. Army Europe-led cooperative training exercise designed to enhance interoperability among allies and regional partners. (Michigan Army National Guard photo by Spc. Robert Douglas/ released.)
ROSOMAK-S (Wojsko otrzyma nowe Rosomaki i tysiące sztuk amunicji ).jpg
(c) Gov.pl, CC BY 3.0 pl
Kołowy Transporter Opancerzony Rosomak w wersji do przewożenia PPK Spike - Rosomak-S
Tag der polnischen Streikräfte (48616742787).jpg
Autor: Gerrit Burow from Berlin, Deutschland, Licencja: CC BY 2.0
Der Tag der polnischen Armee findet jährlich am 15.August statt. Der Tag der polnischen Armee wurde im Juli 1992 ins Leben gerufen und erinnert an die Schlacht bei Warschau vom 13. bis zum 15. August 1920. (WIKI)