Rosyjski Czerwony Krzyż

Rosyjski Czerwony Krzyż
Российский Красный Крест
Ilustracja
Państwo Rosja
SiedzibaMoskwa
Data założenia15 maja 1867
Rodzaj stowarzyszeniastowarzyszenie
StatusOPP
Profil działalnościpomoc humanitarna
PrezesRaisa Łukutcowa (Лукутцова Раиса Тимофеевна)
PowiązaniaMiędzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża,
Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
brak współrzędnych
Strona internetowa

Rosyjski Czerwony Krzyż (ros. Российский Красный Крест) – najstarsza rosyjska organizacja humanitarna, będąca członkiem Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Zajmuje się m.in. udzielaniem pomocy humanitarnej w czasie klęsk i wojen, pomocą socjalną, nauką udzielania pierwszej pomocy, prowadzeniem zabezpieczeń medycznych na imprezach masowych, propagowaniem idei honorowego krwiodawstwa, rozpowszechnianiem wiedzy o międzynarodowych prawach konfliktów zbrojnych.

Historia

Wspólnoty sióstr i braci miłosierdzia (1844–1867)

W marcu 1844 roku, z inicjatywy wielkiej księżnej Rosji, Heleny Pawłownej Romanowej i księżniczki Teresy Oldenburgskiej utworzono w Petersburgu Wspólnotę Świętej Trójcy sióstr miłosierdzia (ros. Свято-Троицкая Община сестер милосердия), wzywającą europejskie wspólnoty katolickie do podejmowania opieki nad chorymi, nad opuszczonymi dziećmi i upadłymi kobietami[1].

Helena Pawłowna Romanowa (1872)
Siostry miłosierdzia ze wspólnoty Podwyższenia Świętego Krzyża, Sewastopol (1855)

W następnych latach podobne wspólnoty powstawały w innych miastach Rosji, a 30 września 1854 roku utworzono Wspólnotę w imię Podwyższenia Świętego Krzyża (ros. Во имя Воздвижения Честного Креста), podlegającą księżnej Helenie Romanowej. Objęła opieką chorych i rannych w czasie wojen (od 1853 roku trwała wojna krymska[a]). Stała się pierwowzorem Rosyjskiego Czerwonego Krzyża[1].

W latach 1854–1856 wspólnota liczyła ok. 250 osób. Niemal wszystkie siostry (wśród nich Katarzyna Bakunina) pomagały chorym i rannym w czasie oblężenia Sewastopola (30 zginęło na skutek ran, 154 zmarły w wyniku chorób)[1]. Jeden z głównych lekarzy, skierowanych do Sewastopola wraz z siostrami miłosierdzia, znany chirurg Nikołaj Pirogow, 22 września 1855 pisał do żony, że do szpitala dociera dziennie do tysiąca rannych, a na jednego lekarza przypada 200 pacjentów – nie jest możliwe ich zbadanie. W tej sytuacji pomoc pielęgniarek była nieoceniona. Bywają formułowane opinie, że była to pierwsza w Europie grupa kobiet, udzielających pomocy medycznej rannym w bitwach[2][b].

Po wojnie Helena Romanowa honorowała siostry świadczące pomoc obrońcom Sewastopola diamentowym pierścieniem Erasta Wasiliewicza Kadego (wojennego chirurga). W latach 1853–1856 nadawano również medal upamiętniający ten czyn miłosiernej pomocy bliźnim[4].

Tragiczne doświadczenia wojny krymskiej wskazały też konieczność podjęcia przez Wspólnotę szkolenia pielęgniarek.

Rosyjskie Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża (1867–1922)

W grudniu 1866 roku leib-medyk F.J. Karell (ros. лейб-медик Филипп Яковлевич Карелль) przedstawił Aleksandrowi II Romanowowi potrzebę założenia stowarzyszenia opieki nad chorymi i rannymi w wojnach (ros. Общество попечения о раненых и больных воинах). Imperator zaaprobował propozycje i zarządził przygotowanie odpowiedniej ustawy. Została podpisana przez Aleksandra II 15 maja 1867 roku; uważa się, że w tym dniu Rosja stała się jednym z pierwszych krajów świata, w których istniał Czerwony Krzyż, działający we własnym kraju i za jego granicami[4][5]. W ustawie określono zasady tworzenia kół terenowych, wyborów kierownictwa itp. (18 maja pierwszym przewodniczącym został А.А. Zielienoj).

Po zakończeniu wojny rosyjsko-tureckiej, w 1879 гoku, wprowadzono nową nazwę organizacji – Rosyjskie Stowarzyszenie Czerwonego Krzyża (RSCK, ros. Российское общество Красного Креста, РОКК). W 1894 roku w skład struktur RSCK weszła Wspólnota sióstr miłosierdzia Podwyższenia Świętego Krzyża[c][6].

Zarząd Główny RSCK urzędował w Petersburgu. W jego skład wchodziło 25 osób: przewodniczący, dwóch zastępców i 22 członków. Członkami honorowymi Stowarzyszenia byli: cesarz Aleksander III Romanow (syn Aleksandra II Romanowa), cesarzowa Maria Fiodorowna Romanowa (najwyższa protektorka stowarzyszenia[7]) i inni członkowie cesarskiej rodziny, wspierającej RSCK[8]. Stowarzyszenie zrzeszało liczne lokalne koła, których tworzenie było bardzo uproszczone. Gubernator każdego ujezda mógł udzielić każdej grupie zainteresowanych działalnością charytatywną (co najmniej 5 osób), pozwolenia na utworzenie Komitetu Czerwonego Krzyża (do Zarządu Głównego wysyłano zawiadomienie). Kierownictwo Komitetów obejmowali gubernatorzy, urzędnicy z ich najbliższego otoczenia lub inni przedstawiciele lokalnej społeczności[9].

Rozwój stowarzyszenia, w którym początkowo miała być możliwa wspólna praca kobiet i mężczyzn, okazał się problematyczny. Sprzeciwiał się temu m.in. gen. Eduard Totleben, bardzo zdecydowanie wspierany przez metropolitę moskiewskiego (Filaret, Wasilij Michajłowicz Drozdow) i innych wysokich przedstawicieli Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[d]. Okazało się konieczne wprowadzenie poprawki do ustawy z 1867 roku – wydano dodatkowe rozporządzenie, dotyczące zasad tworzenia organizacyjnie niezależnych „damskich komitetów”. W 1868 roku powstały 22 takie komitety (w tym 9 w Petersburgu i Moskwie). W 1873 roku do ustawy wprowadzono kolejne poprawki, wyrównujące status kobiet i mężczyzn, jednak mężczyźni nie chcieli przystępować do „damskich komitetów”, a taka nazwa długo była stosowana w oficjalnych dokumentach[9] – w 1897 гoku na kursy przygotowawcze dla braci miłosierdzia (sanitariuszy) przyjęto 52 uczestników[11][e].

W następnych latach w skład struktury Rosyjskiego Czerwonego Krzyża wchodziły:

1875
zarząd główny, 5 zarządów okręgowych (Irkuck, Оmsk, Orenburg, Taszkent, Tbilisi) i jednostki koordynujące pracę zarządów; w okręgach działało 58 zarządów lokalnych i 112 lokalnych komitetów; istniało również 56 damskich komitetów i oddziałów, zabiegano o utworzenie 6 komitetów na obrzeżach Imperium Rosyjskiego (zgodnie z ideą feldmarszałka Dmitrija Milutina przewodniczącymi tych komitetów mieli być komendanci twierdz)[12]
1906
zarząd główny, 8 zarządów okręgowych (Chabarowsk, Irkuck, Nowoczerkask, Оmsk, Taszkent i Tbilisi oraz stolice państw podporządkowanych Imperium Rosyjskiemu – Warszawa i Helsinki), 93 lokalne zarządy, 538 lokalnych komitetów i 97 wspólnot sióstr miłosierdzia[13]
Maria Romanowa i Aleksander III z synem
Alexander Leontiewicz Obermiller[14] i Nikołaj Pirogow

Maria Fiodorowna opiekowała się RSCK w czasie wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878)[f], rosyjsko-japońskiej (1904–1905) i później, do chwili swojej śmierci w 1918 roku[7].

Kobietom niosącym pomoc poszkodowanym w czasie wojen przyznawano w latach 1878–1917 Order Czerwonego Krzyża dla Niewiast i Dziewcząt, ustanowiony po wojnie rosyjsko-tureckiej przez Aleksandra II. Order imperator nadawał na wniosek Czerwonego Krzyża kobietom:

... które wyróżniły się szczególnie przy opiece nad rannymi i chorymi oraz przykładnym życiem.

Barak żołnierzy wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) i namiot szpitalny w okolicy Gieorgijewska
Order Czerwonego Krzyża dla Niewiast i Dziewcząt

Po rewolucji lutowej w 1917 roku i październikowej (egzekucji Aleksandry i Mikołaja I Romanowa) w wyniku I wojny światowej powstała Rosja Radziecka (7 listopada 1917), a Polska odzyskała niepodległość (11 listopada 1918 roku)[g], obronioną w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921)[h].

Dekretem z 6 stycznia?/ 19 stycznia 1918 Rada Komisarzy Ludowych RFSRR przejęła majątek RSCK[18]. 30 maja Rada Komisarzy powiadomiła MKCK i strony Konwencji Genewskiej o przestrzeganiu jej przez RFSRR[19], 7 sierpnia podporządkowała RSCK Ludowemu Komisariatowi Zdrowia, Stowarzyszenie w sprawach swej organizacji i udziału w przedsięwzięciach państwowych i społecznych miało zachowywać pełną autonomię i samodzielność[20]. Dekretem z 6 lipca 1920 za bezprawne używanie znaku Czerwonego Krzyża wprowadzono karę pozbawienia wolności powyżej 3 miesięcy[21].

30 grudnia 1922 roku utworzono ZSRR. Czerwony Krzyż podjął działalność jako Sowiecki Czerwony Krzyż (ros. Советский Красный Крест). Został członkiem Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca) w 1934 roku[5]. W latach Wielkiej wojny ojczyźnianej na froncie działały liczne pielęgniarki, sanitariuszki i sanitariusze Sowieckiego Czerwonego Krzyża; 18 spośród nich otrzymało tytuł Bohater Związku Radzieckiego[5].

W 1992 roku, po rozpadzie ZSRR i utworzeniu Wspólnoty Niepodległych Państw, Sowiecki Czerwony Krzyż zlikwidowano, tworząc ponownie Rosyjski Czerwony Krzyż[5].

Współczesny Rosyjski Czerwony Krzyż (RCK)

Podstawa prawna
  • ustawa i rozporządzenia, mаteriały XVI Kongresu RCK, plan pracy na 2017 rok, strategia 2020[22]
Zarządzanie
  • przewodniczący – najwyższy urzędnik RCK, wybierany na okres pięciu lat przez Kongres w głosowaniu jawnym, większością głosów 2/3, reprezentujący RCK bez pełnomocnictw (od 2006 roku – Raisa Łukianowa)[23]
  • Zarząd – organ zarządzający RCK w przerwach między Kongresami (odpowiedzialny przed Kongresem)[24]
  • prezydium – stały organ kolegialny, wybierany przez Kongres spośród członków zarządu[25][25]
  • komisja rewizyjna[26]
Struktura RCK
  • 79 regionalnych oddziałów[27]
  • Fundacja Charytatywna RCK[28]
  • Instytucje, w tym: centrum badań i wymiany informacji, sanatorium „Przyjaźń” w pobliżu Moskwy, służby socjalne RŻD[29]
  • Centra, w tym centrum pierwszej pomocy (zasoby i edukacja), centrum problemów zakażeń HIV, gruźlicy i inne[30]
  • Muzeum RCК[31]
  • Szpital w Etiopii[32]
  • Ruch młodzieżowy[33]
Główne kierunki działalności
  • nagłe zagrożenia – przygotowania do działań i działanie[34]
  • zdrowie i pomoc socjalna – propagowanie krwiodawstwa, profilaktyka przeciwgruźlicza, profilaktyka HIV, propagowanie zdrowego stylu życia, służba miłosierdzia, bezpieczeństwo ruchu drogowego[35]
  • programy edukacyjne – szkolenie w zakresie pierwszej pomocy, pielęgnacji pacjentów, opieki psychospołecznej[36]
  • upowszechnianie zasad i wartości – rozpowszechnianie wiedzy i promowanie wartości humanitarnych[37]
  • współpraca międzynarodowa – m.in. problemy migracji ludności[38]
Program obchodów 150-lecia Rosyjskiego Czerwonego Krzyża[39]

Uwagi

  1. ↑ W jednej z pierwszych bitew – bitwie pod Almą, rozpoczętej 20 września 1854 –zginęło lub odniosło rany ok. 10 tys. walczących (Imperium Rosyjskie – ok. 5700, siły sprzymierzone – ok. 4300).
  2. ↑ Wzrost liczby ofiar konfliktów zbrojnych był związany ze wzrostem siły rażenia stosowanej broni. Mniejsza liczba rannych we wcześniejszych bitwach nie zmuszała do organizacji licznych wojennych szpitali i korpusów sanitarnych, jednak również wówczas, np. za panowania Piotra I, organizowano opiekę nad ofiarami wojen, m.in. w klasztorach[3]; zob. też: Florence Nightingale – pomoc żołnierzom brytyjskim w czasie wojny krymskiej i szkolenie pielęgniarek.
  3. ↑ W 1894 roku zostało zamknięte biuro Wielkiej Księżnej Heleny Romanowej, istniejące przez wiele lat po jej śmierci w 1873 roku[4].
  4. ↑ W tychże latach o dostęp do edukacji medycznej i kariery zawodowej w tej dziedzinie walczyły kobiety w różnych krajach, m.in. Elizabeth Blackwell, Elizabeth Garrett Anderson, Sophia Jex-Blake, Maria Zakrzewska. Studia medyczne skończyły też Rosjanki, m.in. Варвара Александровна Руднева-Кашеварова (1842-1899) w Rosji i Nadieżda Susłowa (1843–1918) w Uniwersytecie Zuryskim[10].
  5. ↑ Na początku XX wieku zintensyfikowano starania o profesjonalne przygotowanie sanitariuszy, m.in. 15 czerwca 1900 roku została otwarta pierwsza „Szkoła Doświadczonych Opiekunów” (czas praktyki, organizowanej głównie w oddziałach szpitalnych, wynosił 6 miesięcy)[11].
  6. ↑ W czasie wojny rosyjsko-tureckiej z Rosyjskim Czerwonym Krzyżem współdziałały – na prośbę warszawskiego oddziału RCK – polskie siostry ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo. Do jego kasaty nie doszło m.in. dzięki Ludwikowi Górskiemu, który – wpływając na namiestnika F. Berga – spowodował wydanie carskiego ukazu (7 sierpnia 1870), zatwierdzającego Zgromadzenie. Od września 1877 do lipca 1878 roku grupa pięciu Szarytek (Kamila Sawicka, Aniela Kędzierska, Maria Czubakowska, Maria Budyńska, Józefa Niżewska) opiekowała się rannymi i chorymi, przewożonymi pociągiem sanitarnym (27 wagonów, ok. 260 pacjentów) z otoczenia pola bitwy (Jassy) do szpitali w wielu odległych miastach (m.in. Moskwa, Charków, Warszawa, Kowno, Berdyczów, Kijów, Grodno, Wilno, Ryga, Nieżyn, Bojarka, Kursk, Kaługa)[15].
  7. ↑ W listopadzie 1914 roku w Polsce działało 26 szpitali Czerwonego Krzyża, 2 szpitale wielkiej księżnej Marii Pawłowej, 14 oddziałów Polskiego Komitetu Ochrony Sanitarnej, 10 szpitali miejskich (niemal wszystkie na lewym brzegu Wisły[13], zob. np. ulica Czerwonego Krzyża w Warszawie).
    Wspierając niepodległościowy wysiłek Polaków Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża w Genewie już w 1915 roku podjął decyzję o utworzeniu specjalnej (na czas wojny) polskiej sekcji MKCK (ang. ICRC). Na jej czele stanął hr. Karol Potulski[16].
  8. ↑ Głęboki konflikt między zwolennikami i przeciwnikami komunizmu w obu sąsiadujących państwach był m.in. przyczyną mordu na członkach misji Rosyjskiego Czerwonego Krzyża w 1919 roku w pobliżu wsi Wyliny-Ruś[17].

Przypisy

  1. ↑ a b c Соколова 2014 ↓, s. 55–56.
  2. ↑ Соколова 2014 ↓, s. 23.
  3. ↑ Соколова 2014 ↓, s. 22.
  4. ↑ a b c Соколова 2014 ↓, s. 57.
  5. ↑ a b c d Redakcja: 15 мая – день основания Российского общества Красного Креста: Один день из жизни Севастополя (ros.). W: Portal «Севастополь» [on-line]. Редакция сайта «Севастополь». [dostęp 2017-10-29].
  6. ↑ Соколова 2014 ↓, s. 40.
  7. ↑ a b Paul Gilbert: The Romanovs and the Russian Red Cross (ang.). Royal Russia, 15 May 2012. [dostęp 2017-10-31].
  8. ↑ Соколова 2014 ↓, s. 37.
  9. ↑ a b Соколова 2014 ↓, s. 40–42.
  10. ↑ Дмитрий Журавлев (редактор проекта, кандидат исторических наук): Женщины медики в истории. Первые женщины врачи (ros.). W: Strona internetowa: Клуб любителей медицинской историиcегодня [on-line]. Хроники, Euromed group. [dostęp 2017-10-31].
  11. ↑ a b Соколова 2014 ↓, s. 71.
  12. ↑ Соколова 2014 ↓, s. 44.
  13. ↑ a b Соколова 2014 ↓, s. 47–48.
  14. ↑ РБС/ВТ/Обермиллер, Александр Леонтьевич; А. А. Половцова: Обермиллер, Александр Леонтьевич (ros.). W: Русский биографический словарь, т. 12 Обезьянинов – Очкин, с. 2–3 [on-line]. Санкт-Петербург ; Имп. Акад. наук, 1902. [dostęp 2017-10-31].
  15. ↑ Helena Anna Jurczak. Siostra Augusta Sikorska (1834-1919). „Nasza Przeszłość : studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”. 86, s. 247-310, 1996. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy. ISSN 0137-3218. 
  16. ↑ Соколова 2014 ↓, s. 115.
  17. ↑ Mord na członkach delegacji rosyjskiego Czerwonego Krzyża w 1919 r.. W: Historia mniej znana i zapomniana [on-line]. wordpress.com, 2016-01-03. [dostęp 2017-11-01].
  18. ↑ Декрет о передаче имущества и капиталов учреждений Красного Креста и Всероссийского Союза Городов в государственную собственность, О дополнении декрета Совета Народных Комиссаров от 6 января 1918 г. о Российском Обществе Красного Креста
  19. ↑ Постановление о признании Женевской и других международных конвенций, касающихся Общества Красного Креста
  20. ↑ Постановление o Российском Обществе Красного Креста
  21. ↑ Декрет Совета Народных Комиссаров об охране наименования и знака Красного Креста
  22. ↑ Официальные документы (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  23. ↑ Руководство РКК (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  24. ↑ Правление – руководящий орган РКК (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  25. ↑ a b Президиум – руководящий орган РКК (ros.). W: Российский Красный Крест; Общероссийская общественная организация [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)].
  26. ↑ Центральная ревизионная комиссия РКК (ЦРК) (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  27. ↑ Региональные отделения РКК (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  28. ↑ Благотворительный фонд Российского Красного Креста (ros.). W: Российский Красный Крест; [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  29. ↑ Учреждения Российского Красного Креста (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  30. ↑ Ресурсные центры (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  31. ↑ Музей РКК (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  32. ↑ Госпиталь Российского Красного Креста в Эфиопии (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  33. ↑ Молодежное движение (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  34. ↑ Подготовка и реагирование на ЧС (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  35. ↑ Здоровье и социальная помощь (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  36. ↑ Образовательные программы (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  37. ↑ Распространение принципов и ценностей (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  38. ↑ Международное сотрудничество (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].
  39. ↑ 150 лет РКК, план мероприятий (ros.). W: Российский Красный Крест [on-line]. redcross.ru. [dostęp 2017-11-01].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Rosyjski Czerwony Krzyż.png
Autor: Joanna Kośmider, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rosyjski Czerwony Krzyż
Alexander III with wife and son.jpg
Alexander III with wife Maria Fyodorovna and son Michael
Elena Pavlovna by J.Albert (1872).jpg
The Grand Duchess Helena of Russia, 1872. [Album: Photographs. Royal Portraits, vol.51]
Сестры Крестовоздвиженской общины, Севастополь, 1855.jpg
Сестры Крестовоздвиженской общины, Севастополь, 1855 год.
Обермиллер-Пирогов.jpg
А. Л. Обермиллер и Н. И. Пирогов. Кишинев, 22 января 1877 г.
Иллюстрация к статье «Бараки» № 2. Военная энциклопедия Сытина (Санкт-Петербург, 1911-1915).jpg
Данное изображение было использовано в статье «Бараки» опубликованной в четвёртом томе «Военной энциклопедии», который был издан книгоиздательским товариществом Ивана Дмитриевича Сытина в 1911 году в столице Российской империи городе Санкт-Петербурге.
Kruis voor Vrouwen en Meisjes Rusland.jpg
Cross for Women and Girls Russia