Rotyczność

Rotyczność[1] – cecha fonetyczna spółgłosek płynnych w niektórych językach świata. W przypadku języka angielskiego definiowana jest jako wymawianie dźwięku /r/ odpowiadającego literze „r” w każdej pozycji, podczas gdy brak rotyczności oznacza, że dźwięk ten jest pomijany w niektórych kontekstach[1]. W zależności od języka użytkownicy akcentów nierotyzujących mogą nie wymawiać dźwięku /r/ w określonych sytuacjach lub wymawiać go w inny sposób niż użytkownicy języka standardowego lub innych jego odmian[2].

Do klasy tzw. spółgłosek rotycznych zaliczane są spółgłoski reprezentowane w zapisie ortograficznym przez znaki wywodzące się z greckiej litery rho, jak na przykład łacińskie R i r oraz cyryliczne Р i р. W Międzynarodowym Alfabecie Fonetycznym odpowiadają im znaki: r, ɾ, ɹ, ɻ, ʀ, ʁ, ɽ oraz ɺ[3], choć są to często rozwiązania tworzone ad hoc, bez formalnego uregulowania zapisu rotyczności[4].

W niektórych językach, jak na przykład w angielskim, rotyczność (ang. rhoticity) jest jedną z podstawowych cech pozwalających odróżnić od siebie akcenty czy dialekty danego języka[1][5][6][7]. Różnica pomiędzy akcentami rotyzującymi i nierotyzującymi jest przede wszystkim fonotaktyczna[6]. Użytkownicy języka używający wymowy nierotyzującej wymawiają dźwięk /r/ jedynie w sytuacjach, w których po nim następuje samogłoska, z kolei użytkownicy rotyzujący wymawiają dźwięk /r/ we wszystkich sytuacjach[6]. W akcentach rotyzujących /r/ pojawia się także przed innymi spółgłoskami lub w wygłosie. Przykładowo użytkownicy obu typów odmian języka wymówiliby /r/ w angielskim słowie carry (pol. nieść), natomiast tylko rotyzujący użytkownicy języka wymówiliby ten dźwięk w słowach cart czy car (odpowiednio: wózek i samochód)[6].

Rotyczność występuje także m.in. w niektórych językach romańskich[8] (w tym w niektórych odmianach hiszpańskiego i kanadyjskim francuskim[9][2][10]), w malajalamskim i perskim[2].

Zobacz też

  • rotyzacja w języku angielskim
  • rozróżnienie angielskich /r/ i /l/ przez rodzimych użytkowników języka japońskiego
  • samogłoskowe r (samogłoska rotyczna)(ang.)

Przypisy

  1. ↑ a b c Włodzimierz Sobkowiak: Akcent brytyjski i amerykański w elektronicznych słownikach dla uczących się języka angielskiego (na przykładzie LDOCE) (pol.). [dostęp 2016-10-14].
  2. ↑ a b c Suzanne E. Boyce, Sarah M. Hamilton, Ahmed Rivera-Campos, Acquiring rhoticity across languages: An ultrasound study of differentiating tongue movements, „Clinical Linguistics & Phonetics”, 3-5, 2016, s. 174–201, DOI: 10.3109/02699206.2015.1127999, ISSN 0269-9206 [dostęp 2016-10-07].
  3. ↑ Peter Ladefoged, Ian Maddieson, The sounds of the world's languages, Oxford; Cambridge, Mass.: Blackwell Publishers, 1996, s. 215–245, ISBN 0-631-19814-8, OCLC 31867443 (ang.).
  4. ↑ M. Stanley Whitley, Rhotic representation: problems and proposals, „Journal of the International Phonetic Association”, 1, 2003, s. 81–86, DOI: 10.1017/S0025100303001166, ISSN 1475-3502 [dostęp 2016-10-07].
  5. ↑ Monika Konert-Panek, Akcent a wizerunek. Foniczne aspekty stylu rockowego, [w:] Jakub Osiński i inni red., Kultura rocka. Twórcy - tematy - motywy (1), Seria Epilog, vol. 6; licencja Creative Commons BY 3.0 PL, Koło Lektury Filologiczno-Filozoficznej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2015, s. 61–76, ISBN 978-83-941843-5-3 [dostęp 2016-10-07].
  6. ↑ a b c d Peter Sundkvist, Man Gao, Rhoticity in Yunnan English, „World Englishes”, 1, 2016, s. 42–59, DOI: 10.1111/weng.12172, ISSN 1467-971X [dostęp 2016-10-07] (ang.).
  7. ↑ Adam Brown, Linking, intrusive, and rhotic /r/ in pronunciation models, „Journal of the International Phonetic Association”, 2, 1988, s. 144–151, DOI: 10.1017/S0025100300003765, ISSN 1475-3502 [dostęp 2016-10-07].
  8. ↑ Eric Russell, Travis G. Bradley, Rhotic Metathesis Asymmetries in Romance: Formalizing the Effects of Articulation and Perception on Sound Change, s. 321–337, DOI: 10.1075/cilt.304.21web [dostęp 2016-10-07].
  9. ↑ Jeff Mielke, An ultrasound study of Canadian French rhotic vowels with polar smoothing spline comparisonsa), „The Journal of the Acoustical Society of America”, 5, 2015, s. 2858–2869, DOI: 10.1121/1.4919346, ISSN 0001-4966 [dostęp 2016-10-07].
  10. ↑ Travis G. Bradley, Gestural timing and rhotic variation in Spanish codas, [w:] Timothy Lee Face (red.), Laboratory Approaches to Spanish Phonology, Walter de Gruyter, 2004, s. 195-220, ISBN 978-3-11-018176-0 [dostęp 2016-10-07] (ang.).