Rozbicie więzienia w Radomiu
| działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce | |||
| Czas | 9 września 1945 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | potrzeba uwolnienia uwięzionych żołnierzy podziemia antykomunistycznego | ||
| Wynik | powodzenie akcji, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Radomia  | |||
Położenie na mapie Polski w latach 1945–1951 _location_map.png "Mapa lokalizacyjna Polski w latach 1945–1951") | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
 51°24′12,9″N 21°08′49,5″E/51,403583 21,147083 | |||
Rozbicie więzienia w Radomiu – akcja antykomunistycznego podziemia niepodległościowego przeprowadzona w Radomiu.
Historia
Władze komunistyczne, w ramach zwalczania opozycji antykomunistycznej, dokonały w 1945 r. na terenie powiatu radomskiego aresztowania szeregu osób. Zostały one osadzone w więzieniu w Radomiu.
Decyzja o odbiciu aresztowanych zapadła latem, dokonano koncentracji oddziałów podziemia poakowskiego mających przeprowadzić akcję. Udało się skoncentrować sześć oddziałów partyzanckich, dowództwo nad całością akcji objął Stefan Bembiński ps. „Harnaś”[1], związany z Narodowym Zjednoczeniem Wojskowym[2]. Pozostałymi oddziałami dowodzili: Witold Drozdowski ps. „Lot”, Adam Gomuła ps. „Bej”, Jan Jastrzębski ps. „Pokrzywa”, Zbigniew Halama ps. „Kudojar” oraz Henryk Podkowiński ps. „Ren”. W akcji wzięło udział ok. 120 żołnierzy podziemia[3].
9 września 1945 r. żołnierze podziemia przystąpili do akcji. Zdobytymi czterema wojskowymi ciężarówkami wjechali do centrum Radomia i zaatakowali budynek więzienia. Przy użyciu materiałów wybuchowych sforsowano bramę i w krótkiej walce pokonano strażników. Za pomocą zdobytych kluczy przystąpiono do otwierania cel, część więźniów sama wyważyła drzwi. Po trzydziestu minutach akcja została zakończona, w jej wyniku uwolniono 292 osoby, w tym sześćdziesięciu represjonowanych żołnierzy WiN, NSZ, AK i NOW[4]. W czasie walki poległo dwunastu żołnierzy podziemia, dwóch żołnierzy Armii Czerwonej, dwóch funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz jeden żołnierz ludowego Wojska Polskiego[5].
Upamiętnienie
Historia rozbicia więzienia jest częścią jednej z ekspozycji prezentowanych w Muzeum Historii Radomia[6].
Przypisy
- ↑ Bembiński Stefan ps. „Harnaś”, „Sokół” (1917-1998). Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej. [dostęp 2022-10-29]. (pol.).
- ↑ Śmietanka-Kruszelnicki, Sołtysiak 2009 ↓, s. 5.
- ↑ 73. rocznica rozbicia więzienia w Radomiu. Służba Więzienna. [dostęp 2022-10-29]. (pol.).
- ↑ Krystyna Piotrowska: 75. rocznica rozbicia więzienia w Radomiu. Gość Radomski. [dostęp 2022-10-29]. (pol.).
- ↑ Poleszak 2020 ↓, s. 281.
- ↑ „Muzeum Historii Radomia”. MUZEUM IM. JACKA MALCZEWSKIEGO W RADOMIU. [dostęp 2022-10-29]. (pol.).
Bibliografia
- Sławomir Poleszak (red.), Atlas polskiego podziemia niepodległościowego = The atlas of the independence underground in Poland : 1944-1956, Warszawa Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, ISBN 978-83-8229-085-1, OCLC 1257887849.
- Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki, Marcin Sołtysiak: Rozbicie więzienia w Kielcach w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 r.. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, 2009. ISBN 978-83-927345-2-9. OCLC 750593506.
_of_Narodowe_Si%c5%82y_Zbrojne_(NSZ)_at_plaque_in_Sanok.jpg)
Media użyte na tej stronie
Autor:
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
.svg)
this is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
.svg){kind=link}
this is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
.svg){kind=icon}
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
Autor: American1990, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzyż Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" (WiN) 1945-1954
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Znak Narodowych Siły Zbrojnych (NSZ) na tablicy pamiątkowej w Sanoku
Autor: Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Poland (1945 – 1951)
Equirectangular projection, N/S stretching 160 %. Geographic limits of the map:
- N: 55.2° N
- S: 48.7° N
- W: 13.8° E
- E: 24.5° E