Rozdepkowate
| Neritidae | |
| C. S. Rafinesque, 1815 | |
 Clithon retropictus – przedstawiciel Neritidae, Japonia. | |
| Systematyka | |
| Domena | eukarionty |
|---|---|
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | mięczaki |
| Gromada | ślimaki |
| (bez rangi) | Neritimorpha |
| (bez rangi) | Cycloneritimorpha |
| (bez rangi) | Neritoida |
| Nadrodzina | Neritoidea |
| Rodzina | Neritidae |
Rozdepkowate (Neritidae) – szeroko rozprzestrzeniona rodzina małych, słodko-, słonawo- i słonowodnych ślimaków przodoskrzelnych. Obejmuje kilkaset gatunków, w tym około 110 gatunków słodkowodnych, zgrupowanych w 10 rodzajach.
Etymologia nazwy
Nazwa naukowa pochodzi od rodzaju typowego tej rodziny (Nerita sp.) – i ma swe źródło w imieniu jednego z greckich bogów morza: Neritesa, syna Nereusa i okeanidy Doris, którego Afrodyta, z zemsty za to, że wolał pozostać w morskim królestwie rodziców zamiast towarzyszyć jej w drodze na Olimp, zamieniła w ślimaka[1]. Nazwa polska pochodzi od jedynego przedstawiciela tej rodziny występującego w Polsce – rozdepki rzecznej (Theodoxus fluviatilis)[2].
Cechy morfologiczne i anatomiczne
Muszla grubościenna, półkolista, zbudowana z niewielu skrętów, z których ostatni jest rozdęty i znacznie większy niż poprzedzające. Bez dołka osiowego i przegród wewnętrznych, które są resorbowane w trakcie wzrostu. Powierzchnia muszli gładka lub żeberkowana, zwykle żywo ubarwiona. Otwór muszli półkolisty, brzeg kolumienkowy zgrubiały, ma postać szerokiej i płaskiej płytki, która bywa gładka lub ornamentowana. Wieczko wapienne, grube, o budowie spiralnej, zaopatrzone w wyrostek wewnętrzny służący jako miejsce przyczepu mięśnia. Ciało krępe, głowa duża, zaopatrzona w szeroki ryjek i parę długich, kurczliwych czułków. U nasady czułków, po stronie zewnętrznej osadzone są (na niewielkich słupkach) oczy. Noga szeroka i krótka, zwężona w tylnej części. Skrzele trójkątne, zbudowane z trzech rzędów blaszek. Nie posiadają szczęk właściwych i gruczołów ślinowych, radula typu rhipidoglossa. Jelito tylne przebija komorę dwuprzedsionkowego serca. Otwór odbytowy po prawej stronie jamy płaszczowej. Układ nerwowy prymitywny, unerwienie nogi drabinkowe. Rozdzielnopłciowe, układ rozrodczy samic złożony: podzielony na część przyjmującą nasienie i część wyprowadzającą jaja, w związku z czym każda samica posiada dwa lub nawet trzy (zależnie od gatunku) otwory płciowe. Samce można rozróżnić po tym, że posiadają z prawej strony głowy duże prącie[2][3].
Występowanie i biologia
Przedstawiciele rodziny występują w wodach słodkich, słonawych i słonych stref klimatu umiarkowanego, subtropikalnego i tropikalnego. W Europie reprezentowane przez dwa rodzaje: Theodoxus i Smaragdia, z których w Polsce występuje tylko jeden gatunek: rozdepka rzeczna[2]. Zamieszkują litoral, są roślinożerne[2][3].
Taksonomia
Zróżnicowana rodzina, obejmuje kilkaset gatunków, w tym około 110 gatunków słodkowodnych, zgrupowanych w 10 rodzajach[2][3]. Według podziału zaproponowanego przez Boucheta i Rocroi należące do niej gatunki zgrupowane są w pięć podrodzin[4]:
- Neritinae Rafinesque, 1815 – synonim: Neritellinae Gray, 1847
- † Neritariinae Wenz, 1938
- Neritininae Poey, 1852
- plemię Neritinini Poey, 1852 – synonimy: Catilinae Gray, 1868; Orthopomatini Gray, 1868; Stenopomatini Gray, 1868; Septariini Jousseaume, 1894
- plemię Theodoxini Bandel, 2001[5]
- Smaragdiinae H. B. Baker, 1923
- † Velatinae Bandel, 2001[5]
Najliczniej reprezentowane są rodzaje Nerita, Neritina, Smaragdia[3].
Wykorzystanie
Niektóre gatunki są poławiane i wykorzystywane gospodarczo, jako pokarm, muszle wykorzystywane są do produkcji ozdób.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Claudius Aelianus. De Natura Animalium. Ed. Friderico Jacobs apud Fridericum Fromannum, Jena, 1832; liber 14: 28. De Natura Animalium na Lacus Curtius
- ↑ a b c d e Piechocki A. 1979. Mięczaki (Mollusca), Ślimaki (Gastropoda) W: Fauna słodkowodna Polski 7. PWN, Warszawa; str. 163.
- ↑ a b c d Wąsowski R. 2000. Przewodnik: muszle. Multico Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o., Warszawa, ISBN 83-7073-250-X, str. 81.
- ↑ Bouchet P., Rocroi J.-P., Frýda J., Hausdorf B., Ponder W., Valdés Á. & Warén A. 2005. "Classification and nomenclator of gastropod families". Malacologia: International Journal of Malacology; Hackenheim, Germany: ConchBooks 47(1-2): 397. ISBN 3-925919-72-4
- ↑ a b Bandel K. 2001. The history of Theodoxus and Neritina connected with description and systematic evaluation of related Neritimorpha (Gastropoda). Mittelungen aus dem Geologisch-Palaontologischen Institut Universitat Hamburg 85: 65-164. [1].
Linki zewnętrzne
- Neritidae w bazie AnimalBase Uniwersytet w Getyndze, dostęp: 25 maja 2014.
- Neritidae w bazie NCBI dostęp: 25 maja 2014.
- Neritidae w WoRMS World Register of Marine Species, dostęp: 25 maja 2014.
Media użyte na tej stronie
Un plato de nerites, género Neritina del Río Rajang, Sarawak, Malasia.
Clithon retropictis (von Martens, 1879), a nerite snail from the faomily Neritidae; Japan