Rozmaryn lekarski

Rozmaryn lekarski
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

rozmaryn

Gatunek

rozmaryn lekarski

Nazwa systematyczna
Rosmarinus officinalis L.
Sp.Pl.2,1753
Synonimy
  • R. perrietii Gandoger
  • R. rigidus
  • R. platyphyllus Gandoger Jordan & Fourr. R. serotinus Loscos
  • R. tenuifolius Jordan & Fourr
Kwitnący rozmaryn lekarski
Rozmaryn w uprawie doniczkowej
Owoce i nasiona

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) – gatunek krzewu, należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Występuje w stanie dzikim w rejonie Morza Śródziemnego: Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie, Algieria, Maroko, Tunezja, Cypr, Turcja, dawna Jugosławia, Grecja, Włochy, Francja, Portugalia, Hiszpania[3]. Jest uprawiany w wielu krajach świata.

Morfologia

Pokrój
Aromatyczny, wiecznie zielony krzew o wysokości do 2 m.
Łodyga
Czterokancista, drewniejąca w drugim roku.
Liście
Równowąskolancetowate, skórzaste, brzegiem podwinięte, na wierzchu ciemnozielone, spodem kutnerowate.
Kwiaty
niebieskie lub różowe z odcieniami, o dwuwargowym, dzwonkowatym. 5-ząbkowym kielichu. Korona owłosiona z 2-łatkową wargą górną i 3-łatkową dolną; środkowa warga dolnej wargi jest odgięta i mocno wklęsła. W środku 2 pręciki i 1 słupek. Roślina miododajna, owadopylna.
Owoc
Rozłupnia.

Zastosowanie

  • Roślina uprawna. Uprawiano ją już w starożytnym Rzymie, Egipcie i Grecji. Obecnie do największych producentów należą Francja, Hiszpania, Włochy, Grecja i Meksyk.
  • Roślina lecznicza: zawiera olejkicyneol, pinen, cymen, borneol oraz kwas rozmarynowy[4].
    • Działanie: odkażające, pobudzające, wzmacnia pamięć. Stosowany w postaci naparu jest środkiem żółciopędnym oraz pomaga w dolegliwościach dyspeptycznych, natomiast dodawany do rozgrzewających kąpieli pomaga w bólach mięśniowych, stanach reumatycznych oraz zaburzeniach układu obwodowego[5]. Pomocniczo stosowany w kamicy żółciowej, ogólnym osłabieniu, zwiększaniu sprawności fizycznej oraz psychicznej. Bywa stosowany, jako środek przyspieszający rekonwalescencję po zabiegach chirurgicznych lub ciężkich chorobach (pobudza trawienie i apetyt)[6].
  • Sztuka kulinarna: roślina przyprawowa, używana głównie w kuchni hiszpańskiej, bałkańskiej, meksykańskiej do mięs, wędlin i sosów. Kwiaty dodaje się do sałatek, a kandyzowanymi ozdabia się potrawy. Łodyga może być używana jako szpikulec do szaszłyków – nadaje im zapach i smak.
  • Z liści otrzymuje się antyseptyczny środek do mycia przyborów w łazience, a dodane do kąpieli pobudzają krążenie krwi.
  • Roślina ozdobna. W Polsce jest uprawiany w doniczkach jako roślina pokojowa. Jest to "staroświecka" roślina uprawna – jedna z najdawniej uprawianych u nas roślin doniczkowych. Latem można go przetrzymywać na werandach, balkonach, w ogródku.

Uprawa

Roślina rosnąca najwydajniej na słonecznych i ciepłych stanowiskach. Gleba - przepuszczalna, łatwo nagrzewająca się o pH obojętnym lub lekko zasadowym. Rozmaryn jest bardzo słabo odporny na mróz (strefa mrozoodporności 8A). Rozmnażanie można wykonać z nasion. Dzięki silnie rozgałęzionemu systemowi korzeniowemu (do 2m) roślina charakteryzuje się dużą odpornością na suszę[7].

Odmiany

Na świecie hoduje się mnóstwo odmian, m.in. płożących się, karłowatych, różnie ulistnionych czy różnie ubarwionych. M.in. są to:

  • 'Benenden Blue' – o jaskrawoniebieskich kwiatach
  • 'Huntigton Carpet' – krzew o szerokim pokroju i niebieskich kwiatach
  • 'Lockwood de Forest' – szerokorozłożysty krzew o ciemnoniebieskich kwiatach
  • 'Majorka Pink' – o wzniesionym pokroju i różowych kwiatach
  • 'Prostatus' – odmiana płożaca się, szczególnie nadająca się do obsadzania murków i do doniczek

Symbolika

  • W kulturze chrześcijańskiej rozmaryn towarzyszy wizerunkom Matki Boskiej, oznacza czystość i dziewictwo[8].
  • w polskich zwyczajach tradycyjnych bukiety z wplecionymi gałązkami rozmarynu noszą goście weselni, druhny i drużbowie[8]
  • Roślina w ludowym języku erotycznym symbolizuje dziewictwo; pojawia się też, gdy tekst mówi o miłości cielesnej[8]
  • Uważa się, że liście i gałązki mają działanie pobudzające erotycznie. Wąchanie rozmarynu też miało pobudzić miłość[8]

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-22].
  4. Borgis Sp., Kwas rozmarynowy, ważny składnik terapeutyczny niektórych surowców roślinnych • Postępy Fitoterapii 1-2/2002 • Czytelnia Medyczna BORGIS, www.czytelniamedyczna.pl [dostęp 2016-04-21].
  5. Liść rozmarynu, KAWON, znamlek.pl [dostęp 01-12-2015]
  6. Irena Gumowska, Ziółka i my, 1983 Warszawa: PTTK "KRAJ", ISBN 83-7005-089-1.
  7. Agnieszka Mike-Jeziorska: Rozmaryn lekarski (pol.). 2013. [dostęp 2013-06-10].
  8. a b c d Małgorzata Drożdż-Szczybura, Symboliczne znaczenie roślin uprawianych w tradycyjnej zagrodzie, [w:] Środowisko Mieszkaniowe, Rocznik 2018, t. 22 [online], Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego, Instytut Projektowania Urbanistycznego, Wydział Architektury, Politechniki Krakowskiej, 2018, s. 37-45, DOI10.4467/25438700SM.18.006.8516 [dostęp 2020-11-18].

Bibliografia

  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

Media użyte na tej stronie

Rosemary bush.jpg
Autor:


fir0002
flagstaffotos [at] gmail.com
Canon 20D + Tamron 28-75mm f/2.8
Cut out view 04.png
Cut out view 03.png
Cut out view 01.png
, Licencja: GFDL 1.2
Rosemary Bush
Koeh-258.jpg
Rosmarin. A Blühender Zweig, nat. Grösse; 1 und 2 Blüthen, vergrössert; 3 Blüthe im Längsschnitt, desgl.; 4 fruchtbare Staubgefässe, desgl.; 5 Pollen, desgl.; 6 unfruchtbares Staubgefäss (Staminodium), desgl.; 7 Stempel, desgl.; 8 Fruchtknoten im Längsschnitt, desgl.; 9 derselbe im Querschnitt, desgl.; 10 Fruchtkelch, desgl.; 11 Frucht ohne Kelch, desgl.; 12 und 13 Nüsschen von verschiedenen Seiten, desgl.; 14 dasselbe in Längsschnitt, desgl.
Romarin.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Nataraja~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

plant de romarin

  • rosemary plant