Rozruchy przeciw poborowi w Nowym Jorku (1863)

Bitwa uliczna z udziałem wojsk federalnych

John Alexander Kennedy (1803-1873)

Spalony przez tłum Bull’s Head Hotel

Murzyn powieszony na ulicy Clarkson

Strzelanina uliczna ostatniego dnia

Rozruchy przeciw poborowi (ang. New York City draft riots) – zbrojne zamieszki w Nowym Jorku w dniach 13-16 lipca 1863 roku^[1], jakie wybuchły w związku z przeforsowaniem w Kongresie ustawy o przymusowym poborze do wojska w związku z toczącą się w Ameryce wojną secesyjną. Nowojorskie rozruchy były największym antyrządowym zrywem ludności cywilnej w dziejach Stanów Zjednoczonych^[2]. Prezydent Abraham Lincoln kazał wysłać kilka regimentów wojsk federalnych i milicji stanowych dla zaprowadzenia w mieście porządku. Buntownikami byli w większości przedstawiciele klasy robotniczej, oburzeni głównie tym, że pobór dotyczył w pierwszej mierze ich właśnie, podczas gdy zamożni obywatele mogli go uniknąć, płacąc 300-dolarowy okup^[3][4].

Mający być początkowo pokojową demonstracją przeciwko poborowi, protest przekształcił się rychło w pogrom na tle rasowym, w wyniku czego na ulicach zginęła bliżej nie ustalona liczba Afroamerykanów. Sytuacja w mieście była tak zła, że generał John E. Wool, posłany dla zaprowadzenia porządku, oświadczył 16 lipca: „ogłoszono stan wyjątkowy, ale mam zbyt mało sił, by go wyegzekwować”^[5]. Wojsko ostatecznie rozprawiło się z buntownikami przy użyciu artylerii i ataków na bagnety, ale nim do tego doszło zniszczeniu uległo wiele budynków, w tym – między innymi – przytułek dla czarnoskórych sierot^[6].

Przebieg zajść

11 lipca 1863 roku doszło do zamieszek w Buffalo, w stanie Nowy Jork, a także w kilku innych miastach, ale losowanie nazwisk miało raczej spokojny przebieg, bowiem zbiegło się z wysiłkami działaczy Tammany Hall, wskazujących imigrantów, głównie z Irlandii, którzy mówili po angielsku, jako obywateli Stanów Zjednoczonych mogących brać udział w wyborach. Wielu z nich wkrótce zorientowało się, że przyznanie obywatelstwa wiąże się z wcieleniem do wojska i wysłaniem na front^[7].

Drugie ciągnięcie miało miejsce w poniedziałek, 13 lipca, w dziesięć dni po zwycięstwie wojsk Unii w bitwie pod Gettysburgiem. O godzinie 10 rozwścieczona wataha licząca około 500 mężczyzn, na czele której szli strażacy z 33 Oddziału Nowojorskiej Straży Pożarnej znanego jako „Black Joke”, zaatakowała biuro zastępcy dowódcy żandarmerii wojskowej 9 Dystryktu na rogu Trzeciej Alei i ulicy 47., gdzie odbywało się losowanie poborowych^[8]. Tłum powybijał kamieniami wyrwanymi z bruku okna budynku, a następnie wdarł się do wnętrza i podłożył ogień^[9]. Uczestnikami rozruchów byli w większości irlandzcy robotnicy niewykwalifikowani, którzy nie chcieli konkurować o miejsca pracy z wyzwolonymi niewolnikami^[10].

Wobec tego, że milicja stanu Nowy Jork została odesłana do Pensylwanii dla wspierania regularnej armii Unii, uśmierzeniem zamieszek musiała zająć się policja^[9]. Komendant policji nowojorskiej, John A. Kennedy, wyszedł w poniedziałek na miasto, by zorientować się w sytuacji. Choć ubrany był po cywilnemu został rozpoznany przez ludzi z tłumu i zaatakowany. Kennedy, mimo licznych ran, przeżył napaść^[11], na widok której policjanci porwali za pałki i rewolwery i uderzyli na tłum, lecz nie dali mu rady^[12]. Jedyne, na co było ich stać, to uniemożliwienie buntownikom przedarcia się na Dolny Manhattan^[13]. Zastanawiające, że ani imigranci, ani inni mieszkańcy cieszącej się złą sławą „Krwawej” Szóstej Dzielnicy w okolicach portu, nie wzięli udziału w rozruchach^[14].

Hotel „Bull’s Head” przy 44 Ulicy, którego personel odmówił wydania buntownikom alkoholu, został spalony. Podpalono również rezydencję burmistrza przy Piątej Alei, komisariaty policji Ósmego i Piątego Dystryktu, jak również inne budynki. Innym celem była redakcja organu Partii Republikańskiej „New York Tribune”. Atak tłumu na budynek „Trybuny” nie powiódł się, bowiem dziennikarze mieli dwie kartaczownice Gatlinga^[15]. Straż pożarna przystąpiła do gaszenia pożarów, ale część strażaków sympatyzowała z tłumem, jako że i oni zostali w sobotę powołani do wojska^[12]. Po południu władze zastrzeliły jednego z uczestników napaści na arsenał miejski u zbiegu Drugiej Alei i 21. ulicy^[8].

Głównym celem i kozłami ofiarnymi rozwścieczonego tłumu stali się Afroamerykanie. W oczach wielu imigrantów i biedaków niedawno wyzwoleni niewolnicy stali się konkurencją w ubieganiu się o nieliczne miejsca pracy. Czarnych uważano ponadto za przyczynę wybuchu wojny secesyjnej, z której to przyczyny ci z nich, którzy wpadli w ręce tłumu, byli bici, torturowani, a w niektórych wypadkach zabijani. Wśród tych ostatnich był mężczyzna zlinczowany przez 400-osobowy tłum uzbrojony w pałki i kamienie brukowe; został pobity, powieszony na gałęzi drzewa i podpalony^[8]. Ochronka dla czarnoskórych dzieci przy Piątej Alei również padła ofiarą ataku. Policji udało się powstrzymać tłum wystarczająco długo, by można było ewakuować dzieci^[12].

W nocy z poniedziałku na wtorek spadł obfity deszcz, który pomógł ugasić pożary i rozpędził buntowników, ci jednak rano wrócili na ulice. Handel w mieście zamarł, bo pracownicy brali udział w rozruchach. Buntownicy napadali domy znanych republikanów, wśród nich dom działaczki Abigail Hopper Gibbons^[16]. Gubernator Horatio Seymour we wtorek ze stopni ratusza wygłosił przemówienie do tłumu, w którym próbował uspokoić zbuntowanych twierdząc, że ustawa o poborze była niezgodna z Konstytucją. Generał John E. Wool sprowadził z fortów nad Zatoką Nowojorską i z West Point około 800 żołnierzy. Nakazał również powrót do miasta milicji stanowej^[12].

Sytuacja uległa niejakiej poprawie w środę, bowiem zastępca komisji rekrutacyjnej otrzymał rozkaz od swych przełożonych, by zawiesić pobór. Gdy wiadomość o tym ukazała się w porannych gazetach, część zbuntowanych pozostała w domach. Resztą tłumu brutalnie zajęły się powracające do miasta oddziały milicji^[12].

Porządek zaczęto zaprowadzać na dobre w czwartek, po pokojowej manifestacji z udziałem około pięciu tysięcy osób w starej katedrze św. Patryka, gdzie wysłuchano wystąpienia arcybiskupa Hughesa, a do miasta wkroczyły dalsze oddziały milicji nowojorskiej i wojska regularne, w tym 152 Nowojorski Regiment Ochotniczy, 26 Ochotniczy Regiment Piechoty z Michigan, 30 Regiment Ochotniczy z Indiany i – po forsownym marszu – 7 Regiment Milicji Stanu Nowy Jork z Frederick. W dodatku gubernator przysłał 74. i 65. regimenty milicji stanowej, które nie były oddelegowane do pomocy wojskom federalnym, a także działon 20 Niezależnej Baterii ze składu Ochotniczego Nowojorskiego Regimentu Artylerii z Fortu Schuyler położonego na obrzeżach dzisiejszej metropolii nowojorskiej (Throgs Neck). Do wieczora 16 lipca w mieście zgromadzono siły porządkowe w liczbie kilku tysięcy milicjantów i żołnierzy wojsk federalnych^[5]. Ostatnie starcie miało miejsce pod wieczór w okolicach Gramercy Park. Według Adriana Cooka, autora książki „Armies of the Streets”, w tym dniu zginęło dwanaście osób, między innymi jeden Afroamerykanin, dwaj żołnierze, jeden z gapiów i dwie kobiety.

Skutki

Ruiny budynku komisji poborowej

Dokładna liczba ofiar śmiertelnych nowojorskich rozruchów nie jest znana, ale historyk James M. McPherson podał w roku 2001, że zginęło co najmniej 120 osób cywilnych. Nie mniej niż jedenastu Afroamerykanów zostało powieszonych^[17]. Według najbardziej wiarygodnych wyliczeń rany odniosło co najmniej 2000 osób. Herbert Asbury, autor książki z roku 1928 „Gangi Nowego Jorku”, na kanwie której powstał film z roku 2002, podawał liczby znacznie wyższe: 2000 zabitych i 8000 rannych^[18]. Straty materialne wynosiły około 1–5 milionów USD^[a][18][19]. Historyk Samuel Eliot Morison napisał, że rozruchy stanowiły „ekwiwalent zwycięstwa konfederatów”^[19]. Skarb miejski wypłacił później odszkodowania w wysokości jednej-czwartej tej sumy. Pięćdziesiąt budynków, w tym dwa kościoły protestanckie, spłonęło do szczętu.

19 sierpnia losowanie poborowych podjęto ponownie. Zostało zakończone w ciągu 10 dni bez żadnych incydentów, a do wojska powołano znacznie mniej mężczyzn, niż się poprzednio obawiano: z 750 000 wybranych do poboru w całym kraju, zaledwie około 45 000 trafiło do armii^[20].

Podczas gdy w rozruchach uczestniczyli głównie przedstawiciele klasy robotniczej, nowojorczycy z klas średniej i wyższej byli podzieleni zarówno co do samego poboru, jak i wprowadzenia stanu wyjątkowego w celu wprowadzenia go w życie^[21]. Wielu bogatych biznesmenów, członków Partii Demokratycznej uważało, że ogłoszenie poboru było niezgodne z konstytucją. Demokraci z Tammany Hall nie widzieli w tym nic niezgodnego z ustawą zasadniczą, ale pomagali poborowym, wpłacając w ich imieniu 300-dolarowe stawki okupu^[22].

Sprawa Unii nadal mogła liczyć na poparcie miasta Nowy Jork, aczkolwiek nie tak entuzjastyczne. Do końca wojny na terenie miasta zaciągnięto ponad 450 000 żołnierzy, marynarzy i członków formacji milicyjnych, z czego 46 000 poległo^[23]. Wywodzące się stąd brygady „Irlandzka” i „Excelsior” znalazły się w liczbie sześciu brygad wojsk Unii, które miały najwięcej zabitych.

Rozruchy w kulturze

• Gangi Nowego Jorku – film o wydarzeniach poprzedzających rozruchy oraz o rozruchach.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Ta sekcja od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• Herbert Asbury: The Gangs of New York. New York: Alfred A. Knopf, 1928.
• David M. Barnes: The Draft Riots in New York, July 1863: The Metropolitan Police, Their Services During Riot. Baker & Godwin, 1863.
• Iver Bernstein: The New York City Draft Riots: Their Significance for American Society and Politics in the Age of the Civil War. Oxford University Press, 1990. ISBN 978-0-1950-7130-6.
• Adrian Cook: The Armies of the Streets: The New York City Draft Riots of 1863. 2008. ISBN 978-0-8131-1298-5.
• James Barnet Fry: New York and the Conscription of 1863. 1885.
• Philip Jenkins: Historia Stanów Zjednoczonych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009. ISBN 978-83-233-2830-8.
• James D. McCabe: The Life and Public Services of Horatio Seymour. Oxford University Press, 1868.
• James M. McPherson: Battle Cry of Freedom: The Civil War Era. Oxford University Press, 1988. ISBN 0-19-503863-0.
• James M. McPherson: Ordeal by Fire: The Civil War and Reconstruction. 2001. ISBN 978-0-0723-1736-7.
• John Nicolay, John Hay: Lincoln, t.VII. 1890.
• Barnet Schecter: The Devil’s Own Work: The Civil War Draft Riots and the Fight to Reconstruct America. 2005. ISBN 978-0-8027-1439-8.
• BarnetB. Schecter BarnetB., The Civil War Draft Riots, North & South - The Official Magazine of the Civil War Society, wolumin 10, nr 1, s.72, 2007 .
• United States War and Navy Departments: Official Records of the American Civil War, t. XXVII, rozdz. II. 1889.
• George W. Walling: Recollections of a New York Chief of Police, rozdz. 6. 1887.
• Paweł Zaremba: Historia Stanów Zjednoczonych. Londyn: Gryf Publications Ltd., 1968.

Linki zewnętrzne

• The New York City Draft Riots of 1863
• New York Draft Riots
• First Edition Harper’s News Report on the New York Draft Riots
• Draft Riots. mrlincolnandnewyork.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-06)]. 1863 New York City Draft Riots