Ruś Włodzimiersko-Suzdalska

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska

Владимиро-Суздальская Русь

ok. 862–1389
Godło Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej
Język urzędowy	staroruski
Stolica	Rostów (ok. 862–1125) Suzdal (1125–1157) Włodzimierz (1157–1389)
Ustrój polityczny	monarchia feudalna
Typ państwa	monarchia dziedziczna
wydzielenie ziemi rostowskiej	Ruryk ok. 862
Unia realna z Wielkim Księstwem Moskiewskim	Wasyl I 1389
Religia dominująca	prawosławie

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska (ros. Владимиро-Су́здальская Русь), znana również pod nazwą Ruś Zaleska (Zalesie, ros. Залесье, Залесская земля)^[1] – kraina historyczna w środkowej Rosji, położona w międzyrzeczu Oki i Wołgi. Wspólna nazwa zbiorcza ruskich organizmów politycznych: ziemi rostowskiej (IX-XI wiek), Księstwa Rostowsko-Suzdalskiego (XI-XII wiek), Księstwa Włodzimiersko-Suzdalskiego (XII-XIII wiek) i Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego (XIII-XIV wiek).

Od północy graniczy z Rusią Nowogrodzką, Twerską i tzw. Rosyjską Północą, od zachodu ze Smoleńszczyzną i Rusią Wierchowską, od południa z Muromszczyzną, Riazańszczyzną, ewentualnie Zadońszczyzną, od wschodu z Bułgarią Nadwołżańską, ziemią wiacką, Mordowią, Maryjczykami, Udmurucją i Permem. Głównymi ośrodkami politycznymi Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej były kolejno: Rostów (ok. 862-1125), Suzdal (1125-1157) i Włodzimierz (1157-1389).

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska odegrała przodującą rolę w formowaniu się państwowości rosyjskiej. Na jej terytorium znajduje się tzw. Złoty Pierścień Rosji - grupa kilkunastu miast o wyjątkowym znaczeniu kulturowym. Po zniszczeniu Kijowa przez Tatarów w roku 1299 oraz przeniesieniu siedziby głowy ruskiego prawosławia do Włodzimierza nad Klaźmą, region ten stał się głównym centrem politycznym i religijnym Rusi. W XIV wieku Wielkie Księstwo Włodzimierskie zostało zjednoczone na drodze unii realnej z Wielkim Księstwem Moskiewskim.

Ruś Włodzimiersko-Suzdalska jest subregionem Rusi Północno-Wschodniej, regionu historycznego, do którego obok Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej zalicza się także Ruś Riazańsko-Muromską, Smoleńską i Wierchowską. Ruś Północno-Wschodnia jest z kolei częścią Wielkorusi, obejmującej wszystkie rosyjskie terytoria dawnej Rusi Kijowskiej.

Nazewnictwo

Nazwa „Ruś Włodzimiersko-Suzdalska” pochodzi od nazw miast Włodzimierza i Suzdalu, będących głównymi ośrodkami politycznymi i kulturowymi regionu od XII do końca XIV wieku.

W ruskich latopisach oraz dokumentach cerkiewnych i państwowych kraina określana bywa wyłącznie jako: ziemia rostowska, ziemia suzdalska lub Wielkie Księstwo Włodzimierskie. W nowogrodzkich latopisach spotyka się niekiedy dodatkowo nazwę ziemia niżowa.

Po wcieleniu całej Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej do Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, część tej krainy sporadycznie była nazywana również Rusią Zaleską (Zalesiem). Po raz pierwszy tego terminu użyto pod koniec XIV wieku w Zadońszczyźnie, a po raz drugi i ostatni w Spisie ruskich miast na początku XV wieku. Termin w obu tych źródłach został użyty w odmiennych kontekstach i różnym znaczeniu. W Spisie miast ruskich autor nazywa Zalesiem Ruś Włodzimiersko-Suzdalską łącznie z Pskowem i Nowogrodem Wielkim, ale już bez Tweru. Przypuszcza się, że autor Spisu ruskich miast mógł pochodzić z Kijowa i w ten sposób nazywać całą Ruś znajdującą się za rozległymi lasami briańskimi (patrząc z perspektywy osoby przebywającej w Kijowie) z wyjątkiem Księstwa Twerskiego. Kolejne przykłady użycia nazwy „Zalesie” pochodzą dopiero z XIX i XX wieku. Obecnie rosyjski termin „Zalesie” bywa utożsamiany wyłącznie z okolicami położonymi na wschód od Moskwy: Peresławiem Zaleskim, Włodzimierzem, Suzdalem, Rostowem, Ugliczem, Jurjewem Polskim, Bogolubowem, Jarosławiem i Kostromą.

Historia

Księstwa Rusi Kijowskiej po śmierci Jarosława Mądrego w 1054 roku

Początkowo stanowiła dzielnicę Rusi Kijowskiej jako ziemia rostowska a następnie Księstwo Rostowsko-Suzdalskie. W 1157 roku Andrzej Bogolubski przeniósł stolicę z Suzdala do Włodzimierza. Do największenia znaczenia księstwa doszło w czasach panowania wielkiego księcia włodzimierskiego Wsiewołoda Wielkie Gniazdo (1176-1212). W 1238 roku Ruś Włodzimiersko-Suzdalska została spustoszona przez Mongołów, którzy zwyciężyli wojska Jerzego Wsiewołodowicza. Sam książę zginął w walce, a kraj uznał zwierzchnictwo Tatarów. W XIII-XIV wieku wielcy książęta włodzimierscy stali się najpotężniejszymi władcami na Rusi północno-wschodniej. W 1328 roku wielki książę włodzimierski Iwan Kalita przeniósł swoją siedzibę do Moskwy, gdzie też 2 lata wcześniej przeniósł swoją siedzibę zwierzchnik prawosławia na Rusi, metropolita Piotr. Wielcy książęta moskiewscy od 1340 roku byli zarówno książętami włodzimierskimi i najpierw obejmowali władzę we Włodzimierzu. W drugiej połowie XIV wieku państwo zostało ostatecznie zjednoczone z Wielkim Księstwem Moskiewskim.

Książęta włodzimiersko-suzdalscy

Pierwsi książęta (pierwotnie rostowsko-suzdalscy)

Lata Panowania	Władca	Portret Władcy	Rodzice	Urodzony	Zmarł
989-1010 1015-1018 1020-1021 1021-1036	Jarosław I Mądry		Włodzimierz I Wielki, Rogneda	978	20 lutego 1054
1010-1015	Borys I Święty		Włodzimierz I Wielki, Rogneda	?	1015
1018-1020	Eliasz		Iwan, Eufrozyna	?	?
1021	Briaczesław		Izjasław, nieznana	997	1044
1036-1052	Włodzimierz II		Jarosław I Mądry, Ingegerda szwedzka	1020	4 października 1052
1052-1054	Rościsław		Włodzimierz II, nieznana	?	1066
1054-1066 1073-1087	Wsiewołod I		Jarosław I Mądry, Ingegerda szwedzka	1029 lub 1030	13 kwietnia 1093
1066-1073	Włodzimierz II Monomach		Wsiewołod I, Anna Monomach	1053	19 maja 1125
1087-1094 1095 1096-1097	Mścisław I Harald		Włodzimierz II Monomach, nieznana	luty 1076	15 kwietnia 1132
1094-1095 1095-1096	Izjasław		Włodzimierz II Monomach, Gytha z Wesseksu	?	6 września 1096
1097-1107	Wiaczesław I		Włodzimierz II Monomach, Gytha z Wesseksu	1083	1154
1108-1149 1151-1155	Jerzy I Długoręki		Włodzimierz II Monomach, nieznana	1090 (?)	15 maja 1157
1149-1151	Wasyl		Jerzy I Długoręki, nieznana	?	1161
1154-1155	Michał I		Jerzy I Długoręki, nieznana	?	1176
1155-1174 Ostatni władca księstwa rostowsko-suzdalskiego	Andrzej I Bogolubski		Jerzy I Długoręki, nieznana	1111	1174

• Jerzy Dołgoruki – książę suzdalski
• Andrzej I Bogolubski – (1168–1174, pierwszy wielki książę włodzimierski)
• Michał Jurijewicz (1174–1176)
• Wsiewołod III Wielkie Gniazdo (1176–1212)
• Jerzy II Wsiewołodowicz (1212–1216)
• Konstanty Wsiewołodowicz (1216–1218)
• Jerzy II Wsiewołodowicz (1218–1238, ponownie)
• Jarosław II Wsiewołodowicz (1238–1246)
• Światosław III (1246–1248)
• Michał Chrobry (1248-1248)
• Andrzej Jarosławicz (1249–1252)
• Aleksander Newski (1252–1263)
• Jarosław III (1264–1271)
• Wasyl Kwasznia (1272–1277)
• Dymitr Aleksandrowicz (1277–1281)
• Andrzej III Aleksandrowicz (1281–1283)
• Dymitr Aleksandrowicz (1283–1294, ponownie)
• Andrzej III Aleksandrowicz (1294–1304, ponownie)
• Michał Twerski (1304–1318)
• Jerzy Moskiewski (1318–1322)
• Dymitr Twerski (1322–1326)
• Aleksander twerski (1326–1327)
• Aleksander Suzdalski (1327-1328)
• Iwan I Kalita (1328–1340)
• Siemion Dumny (1340–1353)
• Iwan II Piękny (1353–1359)
• Dymitr Suzdalski (1359–1362)
• Dymitr Doński (1362-1389)

Przypisy

Bibliografia

• Ruś Włodzimiersko-Suzdalska, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2010-03-11] .