Rubel

Carski banknot jednorublowy, 1898

Radziecki banknot jednorublowy, 1961

Carska moneta pięciorublowa, 1899

100 000 starych rubli białoruskich z 2005 r. z zamkiem w Nieświeżu

Rubel (ros. рубль – rubl; biał. рубе́ль – rubiel) – nazwa waluty używanej obecnie w Federacji Rosyjskiej, we własnych odmianach na Białorusi i Naddniestrzu (oficjalnie część Mołdawii) oraz w nieuznawanych republikach: Abchazji i Osetii Południowej (oficjalnie części Gruzji), Doniecku i Ługańsku (oficjalnie części Ukrainy).

Historycznie była to waluta Rosji carskiej i jej terytoriów zależnych (m.in. w Królestwie Polskim – Kongresówce), potem także w ZSRR i przejściowo w niepodległych Tadżykistanie i na Łotwie.

Od 1704 roku rubel dzieli się na 100 kopiejek. Jest to wynik reformy Piotra Wielkiego, która poprzez decymalizację uczyniła go pierwszą na świecie walutą opartą na systemie dziesiętnym^[1]. Jako symbolu rubla rosyjskiego używa się znaku ₽^[2].

Nazwa

Według jednej z wersji nazwa rubla pochodzi od rosyjskiego czasownika рубить (rubiť, por. rąbać) — tj. odcinać czy odrąbywać fragment srebrnej grzywny^[3].

Historia rubla

Od średniowiecza do Rosji carskiej

Rubel jako jednostka monetarna znany był już od XIII w., początkowo w Nowogrodzie Wielkim, był odpowiednikiem grzywny (nowogrodzkiej) srebra, emitowanym w postaci srebrnych sztabek i odpowiadał 200 diengom. Później pozostał jedynie jako jednostka obrachunkowa, równa nadal 200 diengom, a od 1534 r. 100 kopiejkom. Dopiero Aleksy I Romanow wybił w 1654 r. monetę talarową o wartości rubla. Na stałe jako moneta pojawił się od 1704 r., w wyniku reformy pieniężnej Piotra Wielkiego. Kolejne reformy pieniężne przeprowadzano w latach: 1769, 1839–1843, 1897, 1922–1924, 1947, 1961, 1991, 1993 i 1998.

Po I wojnie światowej

Po zakończeniu wojny oddzielne waluty o nazwie „rubel” wprowadzone zostały m.in. w Armenii, Azerbejdżanie, Gruzji, Harbinie (dzisiejsze Chiny), na Łotwie, w Republice Dalekiego Wschodu, Turkiestanie.

Związek Radziecki

W Związku Radzieckim od 1922 r. używany był rubel radziecki (SUR). W 1964 r. wprowadzono rubel transferowy jako walutę rozliczeniową między krajami RWPG. M.in. w 1961 miała miejsce denominacja rubla w stosunku 10:1^[4].

Lata 90. XX wieku

Po rozpadzie Związku Radzieckiego w niektórych byłych republikach radzieckich zostały wprowadzone waluty tymczasowe. Wśród nich dwie nosiły nazwę „rubel”:

• rubel łotewski (1992–1993),
• rubel tadżycki (1995–2000).

Współczesność

Obecnie w użyciu są:

• rubel rosyjski (od 1998 RUB, 1992-1997 RUR) – używany także w Abchazji, Osetii Południowej, Donieckiej Republice Ludowej i Ługańskiej Republice Ludowej
• rubel białoruski (od 2016 BYN, 2000-2016 – BYR, 1992-1999 – BYB),
• rubel naddniestrzański (od 1994, symbol PRB nie jest włączony do normy ISO 4217).

W Doniecku w 2014 roku planowano wprowadzić nową walutę, rubla noworosyjskiego^[5][6]. Z planów tych zrezygnowano ostatecznie wprowadzając rubla rosyjskiego^[7].

Zobacz też

• Ostrubel
• Rubel łotewski

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Banknoty Rosji 1898-1917. republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-07-01)].
• Historia rubla – rubel sztabkowy
• Historia rubla – siła nabywcza XIX-XX w. w epoce Romanowów