Ruch świętych w dniach ostatnich
 | Ten artykuł od 2018-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| Klasyfikacja systematyczna wyznania | |||||||||
| Chrześcijaństwo └ Restoracjonizm | |||||||||
| |||||||||
Ruch świętych w dniach ostatnich – grupa restoracjonistycznych denominacji chrześcijańskich, które opierają się na naukach i objawieniach założyciela – Josepha Smitha, Jr. oraz opublikowanej przez niego Księdze Mormona. Święci w dniach ostatnich uważają, że stanowią przywrócony Kościół z czasów Nowego Testamentu, wraz z autorytatywnym kapłaństwem oraz naukami głoszonymi przez Jezusa Chrystusa. Początkowo, za życia założyciela, ruch stanowił jeden Kościół, znany jako Kościół Chrystusa, Kościół Jezusa Chrystusa, lub Kościół Świętych w Dniach Ostatnich. Ostatecznie przyjęto nazwę: Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, którą do czasów współczesnych w formie niezmienionej zachowało jedynie kilka denominacji świętych, m.in. największa grupa mormonów (z Utah) oraz strangici[1]. Inne wspólnoty zachowały tę nazwę jedynie w części, lub w całości, jednak dodając do niej dodatkowy człon lub człony.
Po śmierci założyciela ruchu – Josepha Smitha, Jr. – ruch świętych w dniach ostatnich rozpadł się na szereg oddzielnych grup, z czego największa, pod przywództwem Brighama Younga wyruszyła do Utah, aby tam zorganizować obecnie największą denominację świętych – Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Ugrupowanie to zasłynęło z praktykowania wielożeństwa, ostatecznie jednak je odrzucając, z czym nie zgodzili się fundamentaliści świętych w dniach ostatnich, tworząc oddzielny ruch, z którego wkrótce wyłonił się Fundamentalistyczny Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Obecnie, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich liczy ponad 16 milionów wyznawców w większości krajów świata i wydaje najwięcej egzemplarzy Księgi Mormona. Dotychczas, jest jedyną denominacją świętych, działającą oficjalnie na terenie Polski.
Inne ugrupowania świętych, uważające się za prawowitych spadkobierców, działały w Missouri, Illinois, Michigan i Pensylwanii. Rodzina proroka Smitha, jego żona Emma i synowie, a także inni środkowozachodni święci w dniach ostatnich nie przyłączyli się jednak do żadnego z ugrupowań i nie uznali przywództwa żadnego z pretendujących do stanowiska Prezydenta Kościoła. Opierając się na odręcznym dokumencie Josepha Smitha, Jr.[2] stwierdzającym, że następcą na stanowisku Prezydenta-Proroka Kościoła ma zostać jego najstarszy syn – Josepha Smith III, poczekali aż ten dorośnie i podczas tzw. Konferencji w Amboy został on wyświęcony na Prezydenta-Proroka Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, znanego dziś jako Społeczność Chrystusa. Ugrupowanie to jest drugą pod względem wielkości denominacją świętych, posiada 250 tysięcy wiernych w 50 krajach świata.
Denominacje świętych w dniach ostatnich
1830–1844 (Prezydentura Josepha Smitha, Jr)
| Nazwa | Zorganizowany przez | Data organizacji | Odłam / kontynuacja | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| Kościół Chrystusa | Joseph Smith Jr. | 6 kwietnia 1830 | brak | Nazwa oryginalnego Kościoła została zmieniona na: „Kościół Świętych w Dniach Ostatnich”, a następnie na: „Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich”. Po śmierci założyciela poszczególne denominacje uznają siebie za prawowitych spadkobierców tego Kościoła. |
| Czysty Kościół Chrystusa | Wycam Clark | 1831 | Odłam założonego przez Joseph Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Kościół został rozwiązany. |
| Kościół Chrystusa (Paryszyci) | Warren F. Parrish | 1837 | Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Kościół ten powstał w Kirtland po upadku Kirtland Safety Society, banku założonego przez Josepha Smitha i Sidneya Rigdona. Gdy 12 stycznia 1838 roku musieli się oni ratować przed dysydentami Kościoła nocną ucieczką z Kirtland i schronili się w Far West w Missouri, Warren F. Parrish przejął Świątynię Kirtland, pierwszą mormońską świątynię. Do odłamu należał jeden z grupy trzech świadków Księgi Mormona – Martin Harris. Kościół został rozwiązany. |
| Kościół Jezusa Chrystusa, Oblubienica, Małżonka Barankowa | George M. Hinkle | 1840 | Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Kościół został rozwiązany. |
| Prawdziwy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich | William Law | 1844 | Odłam założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Kościół został rozwiązany. |
Spadkobiercy Ruchu po śmierci Josepha Smitha, Jr.
Święci „z prerii”
| Nazwa | Zorganizowany przez | Data organizacji | Odłam / kontynuacja | Stan obecny | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| Kościół Jezusa Chrystusa Dzieci Syjonu | Sidney Rigdon | 1844 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Rozwiązany w 1847 | Oryginalnie próbował posługiwać się nazwą „Kościół Chrystusa”. Zwany popularnie Rigdonitami. |
| Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (Strangici) | James J. Strang | 1844 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Kilkuset członków w Stanach Zjednoczonych i Europie | Siedziba w Voree, w stanie Wisconsin. |
| Kościół Chrystusa | Aaron Smith | 1846 | Odłam strangitów | Kościół został rozwiązany. | |
| Kościół Chrystusa (Whitmeryci) | David Whitmer | 1847 i 1871 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Istniejący do ok. 1925 | |
| Kościół Chrystusa (Brewsteryci) | James C. Brewster i Hazen Aldrich | 1848 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Kościół został rozwiązany. | Publikował czasopismo The Olive Branch |
| Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (Gladdenici) | Gladden Bishop | 1851 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Rozwiązany wraz ze śmiercią Bishopa w 1865 | Wielu członków przyłączyło się do Kościoła Chrystusa – Obszar Świątyni |
| Kościół Jezusa Chrystusa (Kutleryci) | Alpheus Cutler | 1853 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Istnieje do dziś (niewielkie grono członków w Independence, w stanie Missouri) | |
| Kościół Jezusa Chrystusa | William Bickerton | 1862 | Utworzony jako kontynuacja Kościoła Jezusa Chrystusa Dzieci Syjonu (Rigdonitów), przez członków uważany za ten sam kościół. | 15 tysięcy członków na wszystkich kontynentach świata (trzecia co do wielkości denominacja świętych) | Siedziba w Monongahela, w stanie Pensylwania. Zwany popularnie Bikertonitami (Kościół uznaje to za przezwisko). |
| Kościół Chrystusa – Obszar Świątyni (Hedrikici) | Granville Hedrick | 1863 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa; część członków wywodzi się od Gladdenitów. | Kilka tysięcy członków w kilku państwach świata. | Siedziba w Independence, w stanie Missouri. |
| Kościół Chrystusa z Poselstwem Eliasza | Otto Fetting i William Draves | 1929 i 1943 | Odłam Kościoła Chrystusa – Obszar Świątyni | Istnieje do dziś, posiadając wiele odłamów. | Siedziba w Independence, w stanie Missouri. |
| Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa | Eugene O. Walton | 1980 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa (Kutlerytów) | 25 członków. | Siedziba w Independence, w stanie Missouri. |
Zreorganizowani święci
Kościoły uznające Josepha Smitha III za proroka.
| Nazwa | Zorganizowany przez | Data organizacji | Odłam / kontynuacja | Stan obecny | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| Społeczność Chrystusa | Joseph Smith III | 1860 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Druga pod względem wielkości denominacja świętych. Posiada 250 tysięcy członków w 50 krajach świata. | Siedziba w Independence, w stanie Missouri. Przed 2001 r. znany jako Zreorganizowany Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich |
| Gminy Przywrócenia (niezależne gminy Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich) | - | lata 80. XX wieku | Odłam Społeczności Chrystusa | 12 tysięcy członków w różnych krajach świata. | Siedziba w Independence, w stanie Missouri. Ruch odłączył się od Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich po wprowadzeniu kapłaństwa kobiet i innych liberalnych reform. Uważa się za Kościół reprezentujący oryginalne nauczanie Zreorganizowanego Kościoła sprzed reform. |
| Ostatkowy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich | Frederick Niels Larsen | 2000 | Odłam Społeczności Chrystusa | Obecny w wielu krajach (również w Europie i Azji) | Jak wyżej + Prezydentem Kościoła może zostać tylko potomek Josepha Smitha, Jr. Siedziba w Independence, w stanie Missouri. |
| Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich | Byli wyznawcy Zreorganizowanego Kościoła. | 1989 | Odłam Społeczności Chrystusa | - | Jak wyżej, jednak bez sukcesji linernej (Prezydent nie musi być potomkiem Josepha Smitha, Jr). Siedziba w Independence, w stanie Missouri. |
| Kościół Chrystusa | David B. Clark | 1985 | Odłam Społeczności Chrystusa | - | Siedziba w Oak Grove, w stanie Missouri. |
Święci „z Gór Skalistych”
Kościoły uznające Brighama Younga za proroka.
| Nazwa | Zorganizowany przez | Data organizacji | Odłam / kontynuacja | Stan obecny | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największa denominacja) | Brigham Young | 1847 | Kontynuacja założonego przez Josepha Smitha, Jr. Kościoła Chrystusa | Największa denominacja świętych (ok. 16 milionów członków w większości krajów świata) | Siedziba w Salt Lake City, w stanie Utah. |
| Kościół Chrystusa Pierwocin | Joseph Morris | 1861 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | Najprawdopodobniej Kościół przestał istnieć. Możliwe, że istnieje kilka osób odwołujących się do tego ruchu. | |
| Kościół Syjonu (Godbyci) | William S. Godbe | 1868 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | Kościół został rozwiązany. | |
| Zjednoczone Bractwo Apostolskie | Lorin C. Woolley | lata 20. XX wieku | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | Siedziba w Bluffdale, w stanie Utah. | |
| Kościół Chrystusa w Dniach Ostatnich | Thomas R. King | 1926 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | Jedna z większych grup praktykujących poligamię. | Znany również jako Kingston clan, lub Davis County Cooperative Society |
| Fundamentalistyczny Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich | John Y. Barlow | 1935 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | Największa grupa świętych w dniach ostatnich, która praktykuje poligamię (ok. 10 tysięcy członków) | Siedziba w Colorado City, w stanie Arizona. |
| Porządek Aarona | Maurice L. Glendenning | 1942 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | ||
| Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa | Antonio A. Feliz | 1985 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | Kościół został rozwiązany w 2010. | Zwany również Gejowskim Kościołem Mormonów, lub Liberalnym Kościołem Mormonów |
| Kościół Boży Nowego Przymierza | Christopher C. Warren | 1986 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | ||
| Prawdziwy i Żywy Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Końca | James D. Harmston | 1994 | Odłam Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (największej denominacji) | Mała grupa praktykująca poligamię. | Siedziba w Manti, w stanie Utah |
Zobacz też
- Różnice między świętymi w dniach ostatnich
- Różnice pomiędzy Społecznością Chrystusa a Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich
Przypisy
- ↑ Kościół z Utah ma wyłączne prawo do posługiwania się nazwą „The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints”. Nie dotyczy to jednak nazwy, która była używana przez Kościół w czasie życia proroka Josepha Smitha – „Church of Jesus Christ of Latter Day Saints”, która bywa używana również przez inne denominacje świętych. W języku polskim nie występuje jednak różnica w tłumaczeniu tych dwóch wyrażeń, stąd nazwa „Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich” odnosi się zarówno do Kościoła z Utah, jak również innych wspólnot.
- ↑ César Vidal Manzanares, Prekursorzy Nowej Ery, Warszawa 1994, s. 85; Mircea Eliade, Ioan P. Couliano, Słownik religii, Warszawa 1994, s. 260; Archiwum Społeczności Chrystusa w Independence (oryginał)
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Etching depicting assassination of Joseph Smith (with credit given to "Corbis")
Emblem of belief available for placement on USVA headstones and markers for members of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, aka the Mormon Church. Image is of the Angel Moroni.