Ruch Młodzieży Niezależnej

Aleja Ruchu Młodzieży Niezależnej w Gorzowie Wlkp.(2014 r.)

RMN w Gorzowie Wlkp.

RMN w Gorzowie Wlkp.

RMN Zielona Góra podczas Pieszej Pielgrzymki Diecezji Gorzowskiej na Jasna Górę w 1988 roku

Na ścianie nad witryną sklepu, ślad po usuniętym napisie „Solidarność” wykonanym przez członków RMN w Gorzowie Wlkp.

4. 02. 2015 r. Pogrzeb księdza Witolda Andrzejewskiego

Ruch Młodzieży Niezależnej – podziemna organizacja opozycyjna powstała podczas stanu wojennego w Gorzowie Wielkopolskim i działająca przez lata 80. Liderem Ruchu był Marek Rusakiewicz. Ruch przygotował napisy na murach dzień po 13 grudnia 1981 r., a od kwietnia 1983 r., regularnie co 2 tygodnie, przez kilka lat wydawał w Gorzowie podziemną gazetę „Szaniec”^[1][2]. Ruch Młodzieży Niezależnej (RMN) powstał w Gorzowie Wielkopolskim w 1983 roku w miejsce rozbitego w 1982 roku – i jako jego prosta kontynuacja – Młodzieżowego Ruchu Oporu (MRO). Nazwa została zmieniona dla celów konspiracyjnych celem uniknięcia aresztowań działaczy zatrzymywanych i skazanych wcześniej przez sądy wojskowe z Dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego. MRO i RMN stawiały sobie za cel organizowanie młodzieży do walki – razem ze zdelegalizowanym przez władze PRL Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność” – o swobody demokratyczne i związkowe. Z czasem cele działań RMN zostały zdefiniowane szerzej i zostały określone jako całkowicie niepodległe i suwerenne Państwo Polskie.

Na czele RMN stał trzyosobowy Zarząd, któremu przewodził „Sylwek Rybicki”. Był to pseudonim, którego używali wszyscy przewodniczący RMN. Funkcje przewodniczącego RMN pełnili: Marek Rusakiewicz (1983–1986), Robert Kuraszkiewicz (1986–1988), Grzegorz Baczyński (1988–1989) oraz Roman Błaszczak (1989–1990). Przez 7 lat działalności w RMN było czynnie zaangażowanych ponad 300 osób, poza przewodniczącymi do najaktywniejszych działaczy tej organizacji należeli Waldemar Rusakiewicz, Krzysztof Sobolewski, Barbara Hrybacz, Olgierd Popiel, Ryszard Popiel. Jarosław Sychla, Grzegorz Sychla, Szymon Wieczorek, Andrzej Wołyniec, Iwona Jarek, Kazimierz Sokołowski, Tomasz Bicki, Adam Borysławski, Jacek Kowalski, Beata Szrejder, Jacek Pieczyński, Robert Głuchy, Iwona Suchocka, Robert Bartosz, Jarosław Wojewódzki, Adam Tuczyński, Maciej Rudnicki, Paweł Łoziński, Marek Juś, Adam Bohusz, Robert Fabrycki, Andrzej Kamrad, Zofia Goszczyńska, Ewa Hrybacz, Beata Borcz, Lucyna Bałdyga i inni.

Grupa działaczy gorzowskiego RMN powoła Ruch Wolność i Pokój, który prowadził akcje odmowy przysięgi wojskowej oraz o charakterze ekologicznym. W VI 1989 współzałożyciel Ruchu i jego lider Marek Rusakiewicz został posłem na Sejm. 21 V 1990 RMN została zarejestrowana jako organizacja ogólnopolska, z końcem VI 1990 zakończyła działalność.

Działalność opozycyjna

Prowadzona była na wielu płaszczyznach:

Działalność wydawnicza

Od 1983 do 1990 roku co dwa tygodnie całkowicie samodzielnie redagowane i wydawane było pismo RMN-u „Szaniec”, którego nakład dochodził do 2000 egzemplarzy, przy liczbie z czasem 8 stron w technice sitodruku, a ogólna liczba wydanych numerów pisma (ok. 150), postawiło go w ogólnopolskiej czołówce, a dokładnie na drugim miejscu wśród podziemnych pism młodzieżowych po krakowskim biuletynie „Promieniści” (ok. 160 numerów). „Szaniec” kolportowany był nie tylko na terenie gorzowskich szkół poprzez funkcjonujące tam sieci kolportażu, gdzie docierał masowo, ale również poprzez struktury gorzowskiej podziemnej „Solidarności” (zakłady pracy) oraz na terenie Poznania, Międzyrzecza, Kostrzyna, Zielonej Góry i Sulęcina. Pakiety egzemplarzy – dla celów informacyjnych – przekazywane były także do innych miast m.in. Warszawy, Lublina i Szczecina. W I Liceum Ogólnokształcącym w Gorzowie regularnie wydawane było inne pismo RMN o tytule „SOKÓŁ”. Aby zrozumieć znaczenie tego biuletynu szkolnego należy podkreślić, iż tylko trzy szkoły w Polsce były w stanie poszczycić się kilkuletnim stażem w wydawaniu własnego pisma (kilkadziesiąt numerów).

Działalność informacyjna

We współdziałaniu ze strukturami Solidarności prowadzona była szeroka działalność, w ramach której na znaczącym miejscu jawi się funkcjonowanie gorzowskiego podziemnego „Radia Solidarność”. Przeważającą część grupy radiowców nadających audycje na częstotliwościach telewizyjnych stanowili członkowie RMN. Podczas kilku lat funkcjonowania wyemitowano ponad osiemdziesiąt audycji m.in. w Gorzowie Wielkopolskim, miastach województwa gorzowskiego, ale także w Zielonej Górze. Członkowie RMN tworzyli również trzon ekipy „Radia Solidarność” nadającej audycje poprzez zakładowy radiowęzeł w Zakładach Włókien Chemicznych „Stilon”. Audycje te odbijały się szerokim echem wśród mieszkańców. Działania Służby Bezpieczeństwa, mające na celu rozbicie grup radiowców tworzonych przez działaczy RMN, pozostały do końca bezskuteczne. Członkowie RMN – zwłaszcza studiujący – podejmowali działalność kurierską na potrzeby gorzowskiego Regionu Solidarności, zapewniając regularny dopływ podziemnych wydawnictw (m.in. prasy i książek) z Warszawy, Krakowa i Poznania do Gorzowa Wielkopolskiego. W latach 1982–1989 grupy RMN przeprowadziły kilkaset akcji ulotowych, plakatowych, a także malując na murach napisy o treści antykomunistycznej. W ulotkach informowano o rocznicach patriotycznych, wzywano do oporu, podawano dane o osobach represjonowanych apelując o pomoc ich rodzinom.

Działalność edukacyjna

Przez cały czas funkcjonowania RMN w szeregach młodzieży gorzowskiej prowadzona była – w formie kompletów samokształceniowych – działalność edukacyjna. Przy udziale nauczycieli z Oświaty Niezależnej prowadzono zajęcia z prawdziwej historii Polski oraz poruszano tematykę społeczną i polityczną. W ramach tej działalności funkcjonowały również trzy niezależne biblioteki z literaturą „drugiego obiegu”, w tym dwie posiadające ponad 300 pozycji książkowych, każda z osobną niezależną siecią kolportażu. Sprowadzano też z innych miast pozycje książkowe wydawane w drugim obiegu, które były rozprowadzane wśród mieszkańców Gorzowa.

Akcje o charakterze społecznym

Duży oddźwięk nie tylko w regionie, ale w całym kraju przyniosła akcja dotycząca planowanego umiejscowienia składowiska odpadów radioaktywnych w bunkrach pod Międzyrzeczem. RMN przyłączył się do – zainicjowanej przez kilku mieszkańców Międzyrzecza – akcji społecznego sprzeciwu i wsparł ją poprzez druk i kolportaż ulotek, zorganizowanie przemarszów oraz akcje informacyjne. Członkowie RMN, mając świadomość zatrzymania ich przez SB, stojąc na dachach przystanków autobusowych czy wiat sklepowych z transparentami, rozrzucali ulotki informacyjne. Akcja w sprawie składowiska odpadów zakończyła się, mimo licznych represji, pełnym sukcesem i stanowi znaczny wkład w działalność i budzenie świadomości społecznej i ekologicznej wśród społeczności lokalnych państwa totalitarnego. Drugą wielką akcję ekologiczną stanowił sprzeciw przeciwko budowie elektrowni atomowej (typu czarnobylskiego) w Klempiczu – Puszcza Notecka. Nie tylko ewentualny wybuch, ale zwykła eksploatacja zagrażała całemu regionowi. RMN zorganizował wielką akcję informacyjną – ponad 80 tysięcy ulotek, kilkanaście tysięcy publikatorów, liczne plakaty – doprowadziły w rezultacie do zorganizowania wielotysięcznej demonstracji w Gorzowie Wielkopolskim. Efektem tych działań było zaniechanie prowadzenia prac przygotowawczych co – wskutek powstania opóźnień inwestycji razem z rozpoczęciem procesu upadku komunizmu w Polsce – spowodowało faktyczne zatrzymanie tej budowy. Transparenty z Gorzowa widoczne było podczas licznych demonstracji patriotycznych w całym kraju, a zwłaszcza podczas wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w Szczecinie i Gdańsku. Gorzowski RMN z trzema transparentami przez większość czasu prowadził kilkusettysięczną demonstrację solidarności po Mszy św. na Zaspie. Fakt ten odbił się szerokim echem nie tylko w kraju (zdjęcia w prasie podziemnej, filmy realizowane przez stacje zachodnie) oraz spowodował kolejne represje w stosunku do uczestników. Grupy RMN dwukrotnie zdjęły (umiejscowione w Gorzowie Wlkp.) tablice upamiętniające gen. Bierzarina, kojarzonego jednoznacznie w tamtym okresie z radziecką dominacją i utratą suwerenności przez Polskę. Jedna z tych akcji była bezpośrednią odpowiedzią na zatrzymanie i zniszczenie przez Służbę Bezpieczeństwa tablicy pamiątkowej ufundowanej przez mieszkańców Gorzowa w 30. rocznicę wydarzeń Poznańskiego Czerwca 1956 r. Ostatnią z akcji było zdjęcie z budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR tablicy z brązu oraz usunięcie czerwonej flagi powiewającej nad miastem przez 40 lat. Fakt ten stanowił – jeżeli nie faktyczne to symboliczne – zakończenie trwającej dominacji systemu jednopartyjnego, kierowniczej roli partii komunistycznej podporządkowującej interes narodowy obcemu mocarstwu.

Nie sposób przecenić wpływu gorzowskiego Ruchu Młodzieży Niezależnej na powstawanie innych organizacji tego typu w kraju. Grupy nawet o takiej samej nazwie powstały np. w Lublinie, biorąc swój początek z kontaktów towarzyskich nawiązanych podczas Pielgrzymek na Jasna Górę, gdzie RMN stanowił liczną i dobrze zorganizowaną ekipę.

Działacze RMN byli represjonowani. Podczas przesłuchań młodzież niejednokrotnie była bita i w inny sposób łamana np. groźbami zamordowania czy gwałtu, z przejawami brutalności, która była ewenementem w skali kraju. O skali represji i wywołanego nią echa społecznego niech świadczy fakt bezprecedensowej akcji gorzowskiego duchowieństwa, które wystosowało protest sygnowany przez proboszczów wszystkich parafii odczytany publicznie w kościołach Gorzowa, przedstawiający fakty pobicia i okoliczności represji oraz żądający ich zaniechania. Kilkanaście wyroków więzienia, setki rewizji, dziesiątki zatrzymań na 48 godzin, kilkadziesiąt kar nakładanych przez kolegia ds. wykroczeń, wiele przypadków relegowania ze szkół młodzieży, a także nauczycieli podejrzewanych o sympatie do RMN, dają obraz skali młodzieżowego oporu i wywołanych nim represji w latach 1982–1989.

Warto też przedstawić porównanie skali prowadzonych przez RMN działań na tle reszty kraju. RMN był jedną z kilku młodzieżowych organizacji mających swoją ciągłość od 1982 roku, niewątpliwie najsilniejszą i o największych dokonaniach. Siłą i aktywnością oddziaływania porównywać go można jedynie do powstałych dopiero po 1985 w ramach nowej fali odżywającego oporu, grup działających na terenie Wrocławia (Międzyszkolny Komitet Oporu) czy powstałej w Warszawie Federacji Młodzieży Walczącej, obejmującej swoim zasięgiem kilka innych miast. Warto również zauważyć, iż porównując siłę i żywotność gorzowskiego RMN, liczbę członków, zasięg kolportażu, liczbę i częstotliwość wydawanych biuletynów, skalę i różnorodność przeprowadzonych akcji, dokonania, skalę represji, a także mając na uwadze potencjał miasta 100-tysięcznego, kilkunastokrotnie mniejszego od Warszawy, czy zestawiając z kilkakrotnie większym Wrocławiem, Krakowem, Gdańskiem czy Poznaniem – porównanie to przemawia wybitnie na korzyść Gorzowa. W takich miastach jak Łódź, Szczecin, Toruń, Bydgoszcz, Katowice, czy jak równa potencjałem Zielona Góra, gdzie po 1982 roku nie funkcjonowały opozycyjne organizacje młodzieżowe i praktycznie skala opozycji solidarnościowej była niewspółmierna do tego, co działo się w Gorzowie Wielkopolskim.

Potwierdzeniem słuszności drogi, którą kroczyła młodzież gorzowska skupiona wokół RMN, były niezależne wybory w 1989 roku, w których społeczeństwo odrzuciło model państwa socjalistycznego. Ruch Młodzieży Niezależnej aktywnie angażował się w ich przygotowanie, a jego przedstawiciel i wieloletni przewodniczący tej organizacji Marek Rusakiewicz znalazł się na liście kandydatów do Sejmu z ramienia Komitetu Obywatelskiego Solidarność i uzyskał mandat społeczny

Oddziały regionalne

Ruch Młodzieży Niezależnej działał m.in. w Gorzowie Wielkopolskim, Wałbrzychu, Międzyrzeczu, Głogowie, Zielonej Górze i Lublinie.

Zielona Góra

Ruch Młodzieży Niezależnej w Zielonej Górze powstał w latach 1987/88, w rezultacie kontaktów grupy młodzieży szkolnej i studenckiej z Zielonej Góry z członkami, działającego od 1983 roku, RMN w Gorzowie Wielkopolskim. Działalność, w pierwszych miesiącach istnienia, skupiała się na kolportażu na terenie miasta, pozyskiwanej z Gorzowa Wlkp. i Wrocławia, prasy niezależnej (wydawanej poza cenzurowanym, oficjalnym obiegiem), w tym zwłaszcza pisma gorzowskiego RMN pt. „Szaniec” i wrocławskiej „Szkoły” (pismo RMN Wrocław, później w strukturach Federacji Młodzieży Walczącej, wreszcie Niezależnej Unii Młodzieży Szkolnej). Z czasem powołane zostały także koła RMN w szkołach zielonogórskich, prowadzone były kursy samokształceniowe, kluby dyskusyjne, istniała także „latająca” biblioteka, gromadząca ok. 180 wydanych w drugim obiegu książek o różnorodnej tematyce, wypożyczająca dzieła zainteresowanym poprzez kolporterów i łączników w szkołach i na uczelniach. W miarę rozwoju struktur ruchu działalność kolporterska rozszerzona została na inne miasta regionu (Gubin, Szprotawa, Nowa Sól), a działalność objęła organizowanie mszy za Ojczyznę, obchodów rocznic patriotycznych i manifestacji, organizowaniu niezależnych projekcji filmowych i akcji ulicznych. Podjęto także, na niewielką skalę, własną działalność wydawniczą (pismo „Dryń”, przedruki broszur o tematyce historycznej, ulotki okolicznościowe, materiały programowe RMN), początkowo na ramce sitodrukowej sprowadzonej z Wrocławia, później z wykorzystaniem poligrafii NSZZ „Solidarność” i Ruchu Młodzieży Solidarnej z Sulechowa. RMN w Zielonej Górze, w 1990 roku przy okazji wyborów samorządowych, stworzył Młodzieżowy Blok Wyborczy (wraz ze Stowarzyszeniem Młodzieży Katolickiej „Kefas” i Związkiem Harcerstwa Rzeczypospolitej) i wydał biuletyn MBW pod tytułem „BMW”. Ruch Młodzieży Niezależnej w Zielonej Górze przestał istnieć w 1990 roku. Przez jego szeregi przewinęło się w ciągu całego okresu działalności ok. 60 osób z Zielonej Góry i okolic”^[3].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Opis ruchu na stronie Opozycjagorzowska.org. opozycjagorzowska.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-16)].