Rudbekia

Rudbekia
Ilustracja
Kwiatostan rudbekii błyskotliwej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

rudbekia

Nazwa systematyczna
Rudbeckia L.
Sp. Pl. 906. 1753
Morfologia (rudbekia naga)
Rudbekia owłosiona
Jedna z odmian ogrodowych

Rudbekia (Rudbeckia L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych, obejmujący ok. 15 gatunków pochodzących z Ameryki Północnej[3]. W Polsce w środowisku naturalnym występują tylko dwa gatunki: rudbekia naga i rudbekia owłosiona (obydwa to kenofity i agriofity – uciekinierzy z upraw). W uprawie jako rośliny ozdobne występuje jeszcze kilka innych gatunków. Gatunkiem typowym jest Rudbeckia hirta L.[4]. Nazwę rudbekia nadał roślinie Karol Linneusz, aby uhonorować jednego ze swoich profesorów – Olafa Rudbecka młodszego.

Morfologia

Byliny, rośliny jednoroczne lub dwuletnie o wzniesionych pędach wysokości (w zależności od gatunku) od kilkudziesięciu cm do 3 m[3]. Kwiaty zebrane w koszyczki. Brzeżne kwiaty języczkowe w koszyczkach są duże i jaskrawe. W środku koszyczka występują kwiaty rurkowate w kolorze od zielonego poprzez rdzawy i purpurowy aż po niemal czarny.

Systematyka

Synonimy[5]

Dracopsis Cass.

Homonimy taksonomiczne[4]

Rudbeckia Adanson = Conocarpus L.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Angiosperm Phylogeny Website adoptuje podział na podrodziny astrowatych (Asteraceae) opracowany przez Panero i Funk w 2002[6], z późniejszymi uzupełnieniami[7]. Zgodnie z tym ujęciem rodzaj Rudbeckia należy do plemienia Heliantheae Cass., podrodziny Asteroideae (Juss.) Chev. W systemie APG III astrowate są jedną z kilkunastu rodzin rzędu astrowców (Asterales), wchodzącego w skład kladu astrowych w obrębie dwuliściennych właściwych[2].

Pozycja w systemie Reveala

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe (Asteridae Takht.), nadrząd astropodobne (Asteranae Takht.), rząd astrowce (Asterales Lindl), rodzina astrowate (Asteraceae Dumort.), plemię Rudbeckieae Lindl. in Loud., podplemię Rudbeckiinae Cass. ex Dumort., rodzaj rudbekia (Rudbeckia L.)[8]

Gatunki flory Polski[9]
  • rudbekia błyskotliwa (Rudbeckia fulgida Aiton) – gatunek uprawiany
  • rudbekia dwubarwna (Rudbeckia bicolor Nutt.) – gatunek uprawiany
  • rudbekia lśniąca (Rudbeckia nitida Nutt.) – gatunek uprawiany
  • rudbekia naga (Rudbeckia laciniata L.)
  • rudbekia okazała (Rudbeckia speciosa Wender) – gatunek uprawiany
  • rudbekia owłosiona, r. ostra (Rudbeckia hirta L.)

Zastosowanie

Wiele gatunków jest uprawianych jako ogrodowe rośliny ozdobne. Nadają się na rabaty oraz na kwiat cięty. Wszystkie najlepiej rosną na gliniastych, dobrze zatrzymujących wodę glebach[3]. Mogą rosnąć w pełnym słońcu lub w półcieniu. Rozmnażają się przez wysiew nasion lub przez podział rozrośniętych kęp. Popularne w Polsce gatunki (rudbekie naga, lśniąca i owłosiona) są w pełni mrozoodporne (strefy mrozoodporności 3-10)[3].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b c d Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  4. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-25].
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-06-15].
  6. ↑ Panero J.L., Funk V.A.. Toward a phylogenetic subfamilial classification for the Compositae (Asteraceae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 115 (4), s. 909–922, 2002. Biological Society of Washington. 
  7. ↑ B. Baldwin, J.M. Bonifacino, T. Eriksson, V. A. Funk, C.A. Mannheimer, B. Nordenstam, N. Roque, I. Ventosa: Compositeae classification (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2010-05-24].
  8. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Rudbeckia (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-25].
  9. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

Media użyte na tej stronie

Colorful2.jpg
I am the originator of this photo. I hold the copyright. I release it to the public domain. This photo depicts a flower of an unidentified member of the Asteraceae, probably an annual Rudbeckia.
Rudbeckia fulgida.JPG
Autor: Jerzy Opioła (Poland), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Rudbeckia fulgida (pl. Rudbekia błyskotliwa), Family:Asteraceae (pl. Astrowate)