Rudka (województwo podkarpackie)

Rudka

wieś
Kościół filialny (dawna cerkiew)
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	przeworski
Gmina	Sieniawa
Liczba ludności (2020)	713[1]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-530[2]
Tablice rejestracyjne	RPZ
SIMC	0611353[3]
Położenie na mapie gminy Sieniawa Rudka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rudka
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Rudka
Położenie na mapie powiatu przeworskiego Rudka
50°13′29″N 22°37′54″E/50,224722 22,631667

Zabytkowa cerkiew greckokatolicka

(c) Zbigniew Czernik / Wikimedia PL, CC BY 3.0

Szkoła podstawowa

(c) Zbigniew Czernik / Wikimedia PL, CC BY 3.0

Remiza OSP

(c) Zbigniew Czernik / Wikimedia PL, CC BY 3.0

Krzyż przydrożny

Rudka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Sieniawa^[4][3]. Leży nad strugą Lubienią dopływem Sanu. 88 W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.

Części wsi

Historia

Wieś była wzmiankowana rejestrach podatkowych w 1674 roku jako Rudtka^[a][5], w której było 55 domów (w tym folwark z 9 domami, dzierżawiony przez Baranieckiego).

W 1894 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Wasyl Okruch, a w 216 domach było 1137 mieszkańców^[6]. W I połowie XX wieku w Rudce były 154 domy. W 1945 roku na Ukrainę wysiedlono 267 mieszkańców z 63 domów.

W czasie okupacji niemieckiej Michał Mazur i Helena Szelewa-Kurasiewicz udzielili pomocy Żydom, braciom Leisurowi i Rubenowi Braten. W 1986 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Michałowi Mazurowi i Helenie Szelewie-Kurasiewicz tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata^[7].

19 kwietnia 1944 wieś została spalona przez kureń UPA Iwana Szpontaka - zamordowano siedemdziesięciu mieszkańców^[8].

Oświata

22 listopada 1890 roku reskryptem Rady szkolnej krajowej została zorganizowana szkoła publiczna etatowa w Rudce^[9] (w latach 1890–1891 w rejestrach jako „niezreorganizowana”), która od 1891 roku była filialna, a następnie od 1892 roku 1-klasowa. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznania historii szkolnictwa w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii. Początkowo szkoła nie posiadała nauczyciela, a od 1891 roku pierwszym nauczycielem był Władysław Różycki. Od 1907 roku szkoła posiadała też nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Maria Kowalczyk (1907–1908), Zofia Węgrzyn (1908–1912), Emilia Gąsiorowska (1912–1913), Domicella Fludzińska (1913–1914?).

Kierownicy szkoły w Rudce

1890–1891. Posada opróżniona^[10].

1891–1892. Władysław Różycki^[11].

1892–1906. Edward Gacek^[12]

1906–1924(?). Wiktor Bereżyński^[13].

1928– ?. Julian Chlebowicz^[14].

Zabytki

Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia NMP – drewniana świątynia wzniesiona w 1693 lub 1695 (data na portalu wejściowym) roku przez przybyłą ze wschodu ludność Bojkowską. Pod koniec XVIII wieku przebudowano jej część zachodnią. Cerkiew była świątynią filialną parafii w Sieniawie. Gdy podjęto decyzję o budowie nowej cerkwi murowanej, to wówczas drewniana została przesunięta w 1921 roku, na obecne miejsce. Gdy w 1924 roku oddano do użytku nową cerkiew, była użytkowana tylko sporadycznie, aż do 1947 roku^[15].

W 1958 roku cerkiew była remontowana po uszkodzeniach z czasu II wojny światowej^[16]. 8 lipca 1988 roku cerkiew została uszkodzona przez powalone drzewo podczas potężnego huraganu^[17].

W latach 1990–1991 przeprowadzono wstępny remont, a w latach 2010–2013 przeprowadzono generalny remont^[15].

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - dawna cerkiew greckokatolicka w stylu bizantyjskim, z 1921 roku. Obecnie kościół filialny parafii Cieplice-Rudka.

Przyroda

W pobliżu zabytkowej cerkwi rośnie jeden z najgrubszych polskich dębów, to drzewo o obwodzie 890 cm i wysokości 23 m (w 2013)^[18]. Stan zdrowotny jest zły, gdyż od podstawy ciągnie się spory ubytek kominowy, a korona dębu jest ścieśniona^[19]. Obok wiekowego okazu rósł jeszcze jeden dąb, lecz posiadający znacznie mniejszy obwód – 595 cm oraz 25 m wysokości, ten dąb miał także bardzo wąską koronę^[18], został samowolnie ścięty przez mieszkańców podobnie jak inne dęby w obrębie kościoła. W 1945 roku założono Nadleśnictwo Rudka, które w 1973 roku zostało włączone w skład Nadleśnictwa Sieniawa.

Zobacz też

• gromada Wylewa
• gromada Sieniawa

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Rudka 1.) wieś, pow. jarosławski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 913 .