Rudolf Höß

Rudolf Franz Ferdinand Höß

Rudolf Höß podczas procesu przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Warszawie; kwiecień 1947
SS-Obersturmbannführer
Data i miejsce urodzenia	25 listopada 1901 Baden-Baden
Data i miejsce śmierci	16 kwietnia 1947 Oświęcim
Przebieg służby
Lata służby	1933–1945
Formacja	Schutzstaffel
Stanowiska	komendant Auschwitz-Birkenau (1940–1943) Komisaryczny szef urzędu DI Inspektoratu Obozów Koncentracyjnych
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Rudolf Franz Ferdinand Höß (pisownia alternatywna: Höss lub Hoess; ur. 25 listopada 1901 w Baden-Baden, zm. 16 kwietnia 1947 w Oświęcimiu) – SS-Obersturmbannführer, komendant niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w latach 1940–1943, członek NSDAP (numer legitymacji partyjnej 3 240) i SS (numer ewidencyjny 193 616). Zbrodniarz wojenny.

Życiorys

Urodził się w Baden-Baden w rodzinie katolickiej. Ojcem był Franz Xaver Höß, a matką Paulina Speck. W domu o wszystkim decydował ojciec, który wymagał ślepego posłuszeństwa. Mając 16 lat, Höß wbrew woli ojca (zmarł rok wcześniej), który chciał, aby syn został kapłanem, jako ochotnik wstąpił do wojska. 1 sierpnia 1916 wstąpił do 21 Pułku Dragonów Badeńskich, w którym wcześniej służył jego ojciec i dziadek. Po przeszkoleniu w szwadronie zapasowym w Bruchsal (Badenia) został przydzielony do Korpusu Azjatyckiego i wysłany na front w roku 1917 z samodzielnym oddziałem kawalerii „Pasza II”. W czasie I wojny światowej walczył w Turcji, Mezopotamii i Palestynie. Dosłużył się stopnia feldfebla. Został odznaczony Krzyżem Żelaznym II i I klasy oraz Żelaznym Półksiężycem.

Następnie wstąpił w Królewcu do Wschodniopruskiego Korpusu Ochotniczego dowodzonego przez porucznika Roßbacha (Freikorps Roßbach). Po przeszkoleniu w zakresie łączności w Rydze uczestniczył w walkach z oddziałami komunistycznymi na Łotwie. W styczniu 1920 roku oddziały Freikorpsów powróciły z krajów nadbałtyckich do Niemiec i zostały użyte do stłumienia w kwietniu 1920 roku powstania robotniczego w Zagłębiu Ruhry.

Po wojnie należał do Freikorpsu na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Ruhry. Skazany w 1923 r. na 10 lat pozbawienia wolności za morderstwo Waltera Kadowa (w odwecie za wydanie przez niego Francuzom Alberta Leo Schlagetera – działacza Freikorpsu w Zagłębiu Ruhry, który za działalność dywersyjną został skazany w 1923 na karę śmierci), wyszedł na wolność po 6 latach w ramach amnestii, po czym wstąpił do Związku Artamanów.

W 1933 r. z namowy Himmlera zgłosił się do Schutzstaffel (SS) i został przyjęty rok później, został też członkiem Totenkopfverband. Skierowany do Dachau pracował w oddziale wartowniczym i w zarządzie obozu. Doszedł w tym czasie do stopnia SS-Untersturmführera i funkcji Blockführera. W 1938 r. otrzymał awans na SS-Hauptsturmführera i został skierowany do Sachsenhausen, gdzie pełnił funkcję kolejno adiutanta komendanta i Schutzhaftlagerführera (kierownika obozu).

15 września 1939 r. dowodził egzekucją Augusta Dickmanna, pierwszego więźnia skazanego na śmierć za odmowę pełnienia służby wojskowej podczas II wojny światowej^[1]. W 1940 r. wstąpił do Waffen-SS.

Od lewej Richard Baer, Josef Mengele oraz Rudolf Höß (Auschwitz, 1944)

4 maja 1940 r. otrzymał nominację na komendanta mającego powstać nowego niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Reichsführer-SS Heinrich Himmler powierzył mu zadanie budowy tego obozu. Funkcję komendanta pełnił do 1 grudnia 1943 r. W tym czasie obóz rozrósł się do największego kompleksu obozów w III Rzeszy i został przekształcony z obozu koncentracyjnego przeznaczonego głównie dla Polaków w największy znany obóz masowej eksterminacji – głównie Żydów. Höß był osobiście odpowiedzialny za zbrodnię ludobójstwa i metody jej przeprowadzenia – komory gazowe z cyklonem B i krematoria. Rozmiary tej zagłady są oceniane na 1,1 do 1,5 mln istnień ludzkich, sam Höß na swoim procesie oceniał, że do Auschwitz było skierowanych do 2,5 mln Żydów, zastrzegał się jednak, że powtarza to za Adolfem Eichmannem i że było to za dużo jak na możliwości tego obozu. Sam nigdy nie miał wglądu do liczby zgładzonych ludzi. Za swoje dokonania odznaczony został hitlerowskim Krzyżem Zasługi Wojennej II i I klasy.

Po odwołaniu z Auschwitz w stopniu SS-Obersturmbannführera został przeniesiony 1 grudnia 1943 r. na stanowisko komisarycznego szefa urzędu D I (Inspektorat Obozów Koncentracyjnych) w SS-Wirtschafts- und Verwaltungshauptamt (Główny Urząd Administracji i Gospodarki SS). Był też zastępcą szefa WVHA, Richarda Glücksa. Pracując tam, na osobiste polecenie Himmlera, wrócił jeszcze do Auschwitz 8 maja 1944, by nadzorować w ramach tzw. Akcji Höss masową zagładę Żydów deportowanych z Węgier. Brał udział w ewakuacji obozów koncentracyjnych.

Okres powojenny i proces

Rudolf Höß przed Najwyższym Trybunałem Narodowym

Po wojnie ukrywał się pod przybranym nazwiskiem Franz Lang^[2]. Został ujęty 11 marca 1946 r. w Gottrupel koło Flensburga przez Hannsa Alexandra(niem.) z brytyjskiego War Crimes Investigation Team (WCIT). Był świadkiem na procesie norymberskim w sprawach Ernsta Kaltenbrunnera, Oswalda Pohla i kierownictwa koncernu IG Farben^[2]. Został wydany polskiemu wymiarowi sprawiedliwości na podstawie umowy o ekstradycji i 25 maja 1946 wraz z 9 innymi zbrodniarzami nazistowskimi przetransportowany samolotem z Berlina na lotnisko mokotowskie w Warszawie^[3]. Trafił do więzienia mokotowskiego^[4]. Stamtąd 30 lipca został przewieziony pociągiem do Krakowa i osadzony w więzieniu Montelupich wraz ze 120 funkcjonariuszami Auschwitz-Birkenau^[2]. Oskarżenie przygotował sędzia śledczy Jan Sehn, który w latach 1945–1946 z ramienia Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich prowadził badania na terenie obozu^[2]. Za namową Jana Sehna i psychiatry Stanisława Batawii w więzieniu napisał m.in. autobiografię^[5].

Na miejsce procesu poszukiwano sali mogącej pomieścić ok. 1000 osób, biorąc pod uwagę m.in. Oświęcim, Chorzów i Kraków^[6]. Ostatecznie Rudolf Höß był sądzony przez Najwyższy Trybunał Narodowy w Warszawie. 21 lutego 1947 został ponownie przewieziony do stolicy^[5]. Na miejsce procesu wybrano salę Związku Nauczycielstwa Polskiego przy ul. Smulikowskiego 6/8, w której wcześniej odbył się proces gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera i jego współpracowników^[6]. Sala ZNP miała już zainstalowaną na potrzeby procesu Fischera aparaturę do tłumaczenia przebiegu rozprawy na cztery języki^[6].

Proces rozpoczął się 11 marca 1947 i trwał ok. 3 tygodni^[5]. Zeznania złożyło 85 świadków, w tym więzień obozu Auschwitz-Birkenau premier Józef Cyrankiewicz^[6]. Proces obserwowało m.in. wielu dziennikarzy oraz przedstawicieli stowarzyszeń więźniów obozu z wielu krajów^[6].

2 kwietnia 1947 Rudolf Höß został skazany na karę śmierci^[7][8]. Tego samego dnia grupa byłych więźniów Auschwitz-Birkenau wystosowała apel do premiera Józefa Cyrankiewicza i ministra sprawiedliwości Henryka Świątkowskiego, aby jego egzekucja odbyła się na terenie obozu^[5].

Siedziba Zarządu Głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego przy ul. Smulikowskiego 6/8 w Warszawie, miejsce procesu Rudolfa Hößa przed Najwyższym Trybunałem Narodowym wiosną 1947

4 kwietnia został osadzony w więzieniu w Wadowicach^[6][5]. Odpowiedzialnym za przeprowadzenie egzekucji był prokurator Sądu Okręgowego w Wadowicach Jan Mazurkiewicz^[9][10]. 7 kwietnia Höß podczas spotkania z prokuratorem Mazurkiewiczem poprosił o spotkanie z księdzem^[5]. 10 kwietnia złożył katolickie wyznanie wiary i się wyspowiadał^[5]. Ponieważ w wadowickim klasztorze karmelitów bosych nie było duchownego znającego język niemiecki jego spowiednikiem został jezuita ojciec Władysław Lohn^[5][11]. Z relacji Hößa wynika, że najprawdopodobniej otrzymał on rozgrzeszenie^[12]. 11 kwietnia przyjął on z rąk ojca Władysława Lohna komunię świętą^[5].

Rudolf Höß w drodze na szubienicę w obozie Auschwitz I

Prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał wobec niego z prawa łaski^[5]. 16 kwietnia 1947 Höß został przewieziony do obozu w Oświęcimiu i osadzony w bloku 11 (bloku śmierci)^[6]. Wyrok wykonano tego samego dnia o godzinie 10:08 rano przez powieszenie^[6]. Egzekucja miała się odbyć dwa dni wcześniej, jednak ludność Oświęcimia chciała na Hössie dokonać samosądu, dlatego wykonanie egzekucji przeniesiono, nie podając do wiadomości publicznej. Szubienica znajdująca się obok budynku byłej komendantury i krematorium, na której go powieszono, została zachowana na terenie muzeum do dzisiaj.

Rudolf Höß na chwilę przed powieszeniem

Höß jest autorem pamiętnika wydanego przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau^[13]. W roku 1989 Wydawnictwo Prawnicze wydało książkę Autobiografia Rudolfa Hössa komendanta obozu oświęcimskiego w opracowaniu Wiesława Grzymskiego i Franciszka Ryszki. W 2006 Wydawnictwo Mireki wydało Autobiografię Rudolfa Hößa złożoną z różnych jego zapisków napisanych w więzieniu w 1946 roku.

Szubienica, na której stracono Rudolfa Hößa, na terenie obozu Auschwitz-Birkenau

Życie prywatne

Był żonaty (żona Hedwig z domu Hensel, mąż nazywał ją Mutz^[14]), miał pięcioro dzieci (synowie: Klaus, Hans-Rudolf (ojciec nazywał go Burling), córki: Heidetraut (ojciec nazywał ją Kindi), Ingebrigitt (ojciec nazywał ją Puppi) i Annegret (ojciec nazywał ją Annemausl)^[14]. Podczas służby w KL Auschwitz mieszkał w willi zabranej przedwojennym właścicielom, polskiej rodzinie Sojów, którą siłami więźniów przekształcił w luksusową rezydencję z pięknym parkiem dookoła. Willa była położona w pobliżu budynku komendantury obozowej^[15].

Awanse Rudolfa Hößa w SS

W kulturze masowej

• Niemiecki film dokumentalny o Hößie: Aus einem deutschen Leben (1977), reż. Theodor Kotulla.
• Polski spektakl telewizyjny oparty na oryginalnych dokumentach procesu Hößa: Proces Rudolfa Hoessa (1980), reż. Ryszard Ber^[17].

Przypisy

Bibliografia

• R. Hoess: Wspomnienia Rudolfa Hoessa komendanta obozu oświęcimskiego. Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1956, przekład Jan Sehn i Eugenia Kocwa.
• Modern History Sourcebook: Rudolf Hoess, Commandant of Auschwitz: Testimony at Nuremburg, 1946 (ang.)
• R. Hoess: Commandant of Auschwitz: the autobiography of Rudolf Hoess. Phoenix Press, London 2000, ISBN 1-84212-024-7.
• S.S. Personnel Service Record of Rudolf Höß. National Archives and Records Administration, College Park, Maryland.
• Kobylański Tomasz, Życie codzienne w wilii Hössa. [w:] „Polityka” 16 I – 22 I 2013, nr 3, s. 54–56.

Linki zewnętrzne

• Proces byłego komendanta obozu w Oświęcimiu Rudolfa Hoessa w PKF na stronie KronikaRP
• Kara śmierci dla Rudolfa Hoessa w PKF na stronie KronikaRP