Rudolf II Habsburg

Rudolf II

— z Bożej łaski cesarz rzymski, król Niemiec, Węgier, Czech, Chorwacji, arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Śląska, etc. —
król Niemiec
Okres	od 27 października 1575 do 20 stycznia 1612
Poprzednik	Maksymilian II Habsburg
Następca	Maciej Habsburg
Cesarz rzymski
Okres	od 12 października 1576 do 20 stycznia 1612
Poprzednik	Maksymilian II Habsburg
Następca	Maciej Habsburg
król Węgier i Chorwacji
Okres	od 1572 do 25 czerwca 1608
Poprzednik	Maksymilian II Habsburg
Następca	Maciej Habsburg
król Czech
Okres	od 1575 do 1611
Poprzednik	Maksymilian II Habsburg
Następca	Maciej Habsburg
arcyksiążę Austrii
Okres	od 12 października 1576 do 25 czerwca 1608
Poprzednik	Maksymilian II Habsburg
Następca	Maciej Habsburg
Dane biograficzne
Dynastia	Habsburgowie
Data urodzenia	18 lipca 1552
Data śmierci	20 stycznia 1612
Ojciec	Maksymilian II Habsburg
Matka	Maria Habsburg
Odznaczenia

Rudolf II Habsburg (ur. 18 lipca 1552 w Wiedniu, zm. 20 stycznia 1612 w Pradze) – cesarz rzymski, król Czech w latach 1576-1611, król Węgier i Chorwacji (jako Rudolf I) oraz arcyksiążę Austrii (jako Rudolf V) w latach 1576-1608 z dynastii Habsburgów.

Syn cesarza, króla Czech i Węgier – Maksymiliana II Habsburga i Marii Habsburg (córki cesarza i króla Hiszpanii – Karola V Habsburga oraz Izabeli Aviz).

Od 1563 do 1571 roku przebywał na dworze swojego wuja, Filipa II, króla Hiszpanii. Maksymilian II już w 1572 przeprowadził wybór Rudolfa na króla Węgier, a w 1575 roku na króla Czech. 27 października 1575 roku w Ratyzbonie został vivente imperatore (za życia cesarza, czyli swojego ojca) wybrany na króla Niemiec, co gwarantowało mu dziedziczenie tytułu cesarskiego.

Panowanie

Rudolf II na obrazie w kłodzkim muzeum

W 1593 r., w odpowiedzi na najazd tureckiego beja Serbii na Chorwację, zaprzestał płacenia Imperium Osmańskiemu trybutu z Węgier i rozpoczął III wojnę austriacko-turecką. Początkowo odnosił sukcesy, z czasem stracił kontrolę nad sytuacją. Polityką kontrreformacyjną wywołał na Węgrzech dwa powstania: w 1601 i 1604 roku. Wskutek tego drugiego buntu utracił Siedmiogród, opanowany w czasie walk z Turkami.

Prowadził pertraktacje z królem Polski Zygmuntem III Wazą w sprawie przekazania korony polskiej Habsburgom (Zygmunt liczył na odzyskanie tronu w Szwecji). Opozycja szlachecka w Polsce udaremniła jednak te plany.

Mimo że Rudolf II nie był entuzjastą Kościoła katolickiego, sprzeciwiał się reformacji. Cesarz niechętnym okiem patrzył na jej postępy w Rzeszy i na samowolę książąt niemieckich. Gdy w 1607 roku w Donauwörth doszło do zamieszek na tle religijnym (luteranie napadli katolików), Rudolf ogłosił banicję miasta. Książę Bawarii Maksymilian I, zobowiązany do egzekucji wyroku, opanował miasto i z pomocą jezuitów, drogą represji, pozbył się protestantów. W reakcji na to niemieccy książęta protestanccy zawiązali Unię Ewangelicką, sojusz obronny przeciw katolikom. W 1609 roku zmarł bezdzietnie władca księstw Jülich, Kleve i Bergu w Nadrenii. Rudolf, wbrew prawom dziedziczenia jego krewnych (elektora Brandenburgii i palatyna Neuburga), postanowił przekazać je swojemu sprzymierzeńcowi, elektorowi Saksonii. Konflikt przeciągnął się i zakończył dopiero po śmierci cesarza, który tymi działaniami spowodował eskalację napięcia religijnego w Niemczech.

W latach 1608-1609, obawiając się utraty władzy, wydał akty gwarantujące swobody wyznaniowe protestantom w Czechach i na Śląsku (tzw. List majestatyczny). Przyznawały one wolność kultu religijnego i budowania zborów, a także prawo do wyboru rzeczników społeczności protestanckiej, zwanych defensorami. Nie przestrzegał ich w praktyce, czym przyczynił się do wybuchu wojny trzydziestoletniej.

Pasje i obłęd

Rudolf II nigdy nie zawarł małżeństwa i nie doczekał się legalnego następcy, co spowodowane było lękiem przed wypełnieniem się przepowiedni astrologicznej, zgodnie z którą stracić miał tron na rzecz swego prawowitego spadkobiercy (co zresztą rzeczywiście nastąpiło, wobec braku potomstwa jego następcą był bowiem brat Maciej, który doprowadził ostatecznie do usunięcia Rudolfa z tronu).

Cesarz posiadał mimo to liczne potomstwo z nieprawego łoża. Jednym z jego nieślubnych synów był markiz Julius d’Austria, znany jako niezrównoważony psychicznie morderca.

Rudolf wykazywał pogłębiające się z wiekiem zaburzenia psychiczne spowodowane najprawdopodobniej postępującą, wrodzoną kiłą. Dręczyły go częste stany lękowe oraz obsesje na tle religijnym, w akcie szału dopuścił się nieudanej próby morderstwa, po której usiłował popełnić samobójstwo. Ulegał bardzo silnym wpływom filozofii hermetycznej oraz innych prądów okultystycznych i kabalistycznych. Jego praski dwór stał się oazą dla rozmaitej maści czarowników, alchemików, astrologów i rabinów-kabalistów, w których wiedzę i zdolności cesarz pokładał bezgraniczną ufność.

Rudolfa cechowała bardzo chwiejna postawa wobec Kościoła. W okresach szczególnego nasilenia objawów choroby ostentacyjnie odrzucał wiarę katolicką - deklarując postawę zbliżoną do satanizmu - oddawał się praktykowaniu wiedzy tajemnej. Widok duchownych, których na podstawie przepowiedni posądzał o spiskowanie przeciw niemu i nastawanie na jego życie, budził w nim wówczas paniczny lęk.

Cesarz, oddany swoim zainteresowaniom, mało interesował się sprawami państwa, wsławił się jednak jako protektor kultury i nauki. Na jego dworze działali astronomowie Tycho Brahe i Jan Kepler. Rudolf kolekcjonował też dzieła sztuki. Z czasem stawał się coraz bardziej bierny wobec wydarzeń politycznych i tracił kontrolę nad sytuacją, zwłaszcza na froncie tureckim. W kwietniu 1606 roku członkowie rodziny Habsburgów zadecydowali o przekazaniu władzy na Węgrzech bratu Rudolfa, Maciejowi. W 1608 roku Maciej, mając poparcie stanów austriackich, wymógł na Rudolfie przejęcie władzy także w Austrii i na Morawach oraz pozwolenie na koronację królewską na Węgrzech (traktat w Lieben, 25 czerwca 1608). W 1611 roku Maciej koronował się na króla Czech, a Rudolf, pozbawiony wpływu na politykę, pozostał jedynie formalnie cesarzem rzymskim.

Od 1583 roku rezydował w Pradze i został pochowany w Katedrze św. Wita.

Pełna tytulatura

Rudolf, z Bożej łaski uświęcony i wybrany cesarz rzymski, po wieki August, król Niemiec, Węgier, Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, etc. etc. arcyksiążę Austrii, książę Burgundii, Brabancji, Styrii, Karyntii, Karnioli, margrabia Moraw, książę Luksemburga, Górnego i Dolnego Śląska, Wirtembergii, Teck etc. książę Szwabii, hrabia Habsburga, Tyrolu, Ferreti, Kyburga, Gorycji etc. landgraf Alzacji, margrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Burgau, Górnych i Dolnych Łużyc etc. pan Marchii Wendyjskiej, Salin, Port Naon etc. etc.

Genealogia

Zobacz też

• Korona Rudolfa II Habsburga

Bibliografia

• J. Dauxois, Cesarz alchemików. Rudolf II Habsburg, Kraków 1997
• W. Felczak, Historia Węgier, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1983.
• J. Krasuski, Historia Niemiec, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2002. ISBN 83-04-04422-6
• Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, JózefJ. Dobosz, MaciejM. Serwański, IlonaI. Czamańska, wyd. Wyd. 2, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2002, ISBN 83-7177-118-5, OCLC 749651157 .
• H. Wereszycki, Historia Austrii, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1986.
• Z. Wójcik, Historia powszechna XVI-XVII wieku, PWN, Warszawa 2001. ISBN 83-01-12920-4

Linki zewnętrzne

• Rudolf II Habsburg – dokumenty w bibliotece Polona