Rudolf Wacek

Rudolf Wacek
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 maja 1883
Witków Stary

Data i miejsce śmierci

4 września 1956
Bytom

Narodowość

polska

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Medal Niepodległości

Rudolf Wacek (ur. 9 maja 1883 w Witkowie Starym, zm. 4 września 1956 w Bytomiu) – polski nauczyciel, sportowiec, propagator, działacz i dziennikarz sportowy, myśliwy, pisarz i publicysta.

Życiorys

Rudolf Wacek (w białym kapeluszu) z członkami krakowskiego klubu cyklistów (1908)
Rudolf Wacek (x) w gronie członków Koła Cyklistów Młodzieży Szkół Średnich TZR (1913)
Rudolf Wacek (przed 1936)

Urodził się 9 maja 1883 w Witkowie Starym[1][2][3][4]. Był wyznania rzymskokatolickiego[1]. Jego ojciec był pochodzenia czeskiego[5], był leśniczym w Toporowie[6]. Matka, Bronisława z Dąbrowskich, była polską szlachcianką[5].

Ukończył gimnazjum w Tarnopolu i tam zdał maturę[5]. Od 1902 do 1906 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego o specjalności historii i geografii pod opieką naukową prof. Ludwika Finkel i prof. Bronisława Dembińskiego[6][2][7].

Reskryptem C. K. Ministra Wyznań i Oświecenia z 29 stycznia 1907 jako kandydat stanu nauczycielskiego został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Krakowie-Podgórzu, podjął pracę nauczyciela 2 lutego 1907[1][2] i uczył w tej szkole języka łacińskiego, języka polskiego, geografii, historii, a od 16 stycznia do 31 sierpnia 1909, w całym roku szkolnym 1909/1910 przebywał na urlopie[8][9][10][11][1]. Przez dwa lata był wychowawcą synów arcyksięcia Habsburga w Żywcu[12]. Ponadto organizował młodzież szkolną wokół kolarstwa[6]. Od 21 stycznia 1910 był zatrudniony w C. K. Gimnazjum w Żywcu[2], po czym rozporządzeniem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 26 lipca 1910 jako zastępca nauczyciela (suplent[13]) został przeniesiony do oddziałów równorzędnych C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[14][15], gdzie uczył języka łacińskiego, języka polskiego, geografii, historii[16]. 17 czerwca 1911 zdał nauczycielski egzamin podstawowy w zakresie historii i geografii[2]. 13 lipca 1912 został przeniesiony do Filii C. K. VII Gimnazjum we Lwowie[17][18][15][2]. Uczył tam (w roku szkolnym 1912/1913 równolegle w zakładzie głównym tj. VII Gimnazjum) przedmiotów geografii i historii oraz był kuratorem kółka cyklistów i w jego ramach prowadził liczne wycieczki z młodzieżą[19][20][21]. W 1913 został organizatorem Koła Cyklistów Młodzieży Szkół Średnich Towarzystwa Zabaw Ruchowych[22]. 5 lutego 1914 został przydzielony do C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie[23][2], gdzie pracował w kolejnych latach, w tym podczas I wojny światowej, ucząc geografii, historii jako egzaminowany zastępca nauczyciela[24][25], a od 1 października 1916 jako prowizoryczny c.k. nauczyciel[26]. Jednocześnie, po nastaniu okupacji rosyjskiej uczył w „tajnej szkole”, zorganizowanej w listopadzie 1914 przez dr. Augusta Paszkudzkiego i dr. Bazylego Kalicuna[27].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pozostawał profesorem w tej placówce, początkowo funkcjonującej pod nazwą Państwowa Szkoła Realna im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie, a następnie XI Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie, gdzie nada wykładał historię i geografię[28][15][29].

Od początku XX wieku, jeszcze w czasach zaborów, działał na rzecz rozwoju sportu i dziennikarstwa sportowego. W 1909 wszedł do wydziału klubu sportowego LKS Pogoń Lwów[13], od 1914 do 1921 pełnił funkcję prezesa Pogoni, w tym także sekcji piłki nożnej[6]. Pełnił funkcję trenera piłkarzy Pogoni[6].

Na prośbę Karola Polakiewicza podjął się rozpropagowania piłki nożnej na Górnym Śląsku, aby w ten sposób utrącić argumenty niemieckie o niskiej jakości polskiego sportu. W tym celu zorganizował mecz Pogoni Lwów (wzmocnionej zawodnikami innych klubów lwowskich i warszawskich) z Dianą Katowice i 09 Beuthen. Ten ostatni klub zapłacił za możliwość grania z Polakami[30].

Od młodości uprawiał i propagował turystykę rowerową[6]. Organizował Koło Cyklistów w 1911[7]. Jeszcze w okresie nauki gimnazjalnej odbył jednodniową wycieczkę o długości 120 km (Toporów-Busk-Gliniany-Złoczów-Podkamień-Ozydów-Toporów)[6]. W trakcie studiów, w 1904 pokonał rowerem w pięć dni trasę 600 km ze Lwowa do Budapesztu (przez Stryj i Przełęcz Klimczańską), po czym powrócił tą samą drogą[6]. W 1911 okrążył Tatry od strony południowej i północnej, a także objechał Karpaty Wschodnie i Zachodnie[6]. Jeździł wówczas jednobiegowym rowerem marki Puch[6]. W 1912 przejechał kraje na Bałkanach (Serbia, Czarnogóra)[31][32], wspólnie z ośmioma innymi osobami, które poznał zamieszczając ogłoszenie w prasie[6]. W lipcu 1913 wraz z innymi osobami rozpoczął podróż od północnych rejonów Alp (Linz, Bawaria), następnie odwiedzając Szwajcarię, Francji, północną Hiszpanię, po czym powrócił do kraju poprzez wybrzeże Riwiery, północne Włochy, Innsbruck, Wiedeń[6][32]. Na początku 1914 w ramach klubu kolarskiego planował grupową wyprawę w tym roku wiodącą przez Paryż, Wyspy Brytyjskie w Skandynawii (trasa miała liczyć 4000 km, w tym 35 dni jazdym 25 zaplanowano na zwiedzanie odwiedzanych miejsc, natomiast powrót maił nastąpić 20 sierpnia 1914)[33][6]. Kolarze swoje stroje na piersiach ozdobili wstążką z patriotycznym napisem Excursion polonaise[6]. Grupa dotarła przez Paryż, a po przeprawieniu okrętem, do Londynu, następnie do Liverpoolu, gdzie zastała ich wiadomość o mobilizacji armii austro-węgierskiej[6]. Od tego miejsca Rudolf Wacek samodzielnie kontynuował zaplanowaną trasę: przez Irlandię i Szkocję dotarł do Norwegii i Szwecji, po czym z północnych Niemiec powrócił do Lwowa pociągiem[6]. Wybuch I wojny światowej i jej następstwa przekreśliły jego dalsze plany kolarskich wypraw (Kaukaz, Bliski Wschód, Indie, wybrzeże Morza Śródziemnego)[6]. Łącznie dotarł rowerem do 14 krajów[6]. Odbywał dalekie podróże rowerowe po Europie, mimo że był ułomny[6], jako że miał jedną nogę krótszą[34]. Był określony nestorem polskiego kolarstwa[35]. Prócz kolarstwa uprawiał także saneczkarstwo i narciarstwo[6].

Pod koniec pierwszej dekady XX wieku podjął współpracę ze lwowskim dziennikiem „Słowo Polskie”, do którego przekazywał informacje sportowe z Krakowa i Żywca, a także pisywał felietony ze swoich wycieczek kolarskich po kraju i Europie[13]. Był referentem sportowym w tym czasopiśmie[34]. Był współzałożycielem Koła Dziennikarzy Sportowych we Lwowie w 1924 roku (wraz z nim Kazimierz Hemerling)[7]. Został kierownikiem referatu sportowego Polskiego Radia Lwów, a od 1932 do 1939 roku był sprawozdawcą sportowym PR[7]. Publikował na łamach pism: „Wędrowiec”, „Ilustrowany Kurier Sportowy”[7]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości był współzałożycielem i wydawał tygodnik „Sport”[15][29]. Udzielał się też jako recenzent innych czasopism sportowych[15]. Współorganizował Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze w 1914[7].

W uznaniu jego zasług prawie wszystkie polskie związki sportowe nadały Rudolfowi Wackowi tytuł honorowego członka. W 1929 roku otrzymał tytuł członka honorowego LKS Pogoń Lwów[36][7]. W grudniu 1936 roku został laureatem nagrody dziennikarskiej Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego za rok 1936[37]. Był również zamiłowanym myśliwym[34] (polował m.in. z Władysław Belina-Prażmowskim, któremu zadedykował swoje wspomnienia pt. Darz Bór[38]). Był członkiem Wojewódzkiej Rady Łowieckiej w Katowicach kadencji 1945–1948[39]. Był żonaty z Heleną[34].

Podczas II wojny światowej pozostawał we Lwowie[7]. Uległ poważnemu wypadkowi, kiedy żołnierze radzieccy dla zabawy potrącili go, kiedy jechał na rowerze. Utracił przytomność, trafił do szpitala, długo po tym chorował i nigdy nie wrócił do pełnej sprawności[40]. W 1945 przeniósł się w nowe granice Polski[7]. Podjął pracę w gimnazjum ogólnokształcącym, a następnie technikum górniczym w Bytomiu[40]. Zmarł w Bytomiu i tam został pochowany[41].

Publikacje

  • Teorja piłki nożnej (football). Praktyczny i teoretyczny przewodnik gry wraz z prawidłami Polskiego Związku Piłki Nożnej (1922, tłumaczenie, autor publikacji: Francis Percy Addington)
  • Rowerem po Europie (1925)
  • Do Anglji i Norwegji rowerem (1927)
  • Lwów (1936)
  • Darz Bór (wspomnienia myśliwskie) (1936)[42]
  • Z przeżyć Lwowa pod wojskowymi rządami austriackimi 1915–1918 (1938)
  • Księga pamiątkowa poświęcona 35-leciu działalności Lwowskiego Klubu Sportowego „Pogoń” 1904–1939 (1939, wielu autorów)
  • Wspomnienia sportowe (1947)[7]
  • W polskich kniejach (1947, współautor: Stanisław Bober)[6]

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 134.
  2. ↑ a b c d e f g Alicja Puszka: Nauczyciele historii i geografii państwowych szkół średnich w Galicji w okresie autonomii (1868-1914). Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999, s. 338. ISBN 83-87703-59-1.
  3. ↑ Witków Stary. cracovia-leopolis.pl. [dostęp 2015-06-30].
  4. ↑ Nowe książki. cracovia-leopolis.pl. [dostęp 2015-06-30].
  5. ↑ a b c Katarzyna Janiszewska, Magdalena Stokłosa, Aleksandra Wójcik: Sportowcy dla niepodległej. Opowieść na rok powstań śląskich. 2021, s. 47. ISBN 978-83-962258-2-5.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Rudolf Antoni Borth. Kolarz z nierdzewnej stali. „Biuletyn”. Nr 44, s. 84-85, Grudzień 1982. Koło Lwowian w Londynie. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j Jan Jaremko. Pionierzy dziennikarstwa sportowego. „Kurier Galicyjski”, s. 34-35, Nr 14-15 (210-211) z 19-28 sierpnia 2014. ISSN 1996-2304. 
  8. ↑ IX. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1907. Kraków: 1907, s. 39, 43.
  9. ↑ X. Sprawozdanie Dyrekcyi c. k. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1908. Kraków: 1908, s. 27.
  10. ↑ X. (właśc. XI) Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1909. Kraków: 1909, s. 18, 20.
  11. ↑ XII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1910. Kraków: 1910, s. 20, 22.
  12. ↑ Katarzyna Janiszewska, Magdalena Stokłosa, Aleksandra Wójcik: Sportowcy dla niepodległej. Opowieść na rok powstań śląskich. 2021, s. 49. ISBN 978-83-962258-2-5.
  13. ↑ a b c Rudolf Wacek. Jak się znalazłem w szeregach »Pogoni«.... „Miesięczny Biuletyn Sportowy”. Nr 5-6, s. 7, 27 maja 1939. 
  14. ↑ XIII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Podgórzu za rok szkolny 1911. Kraków: 1911, s. 22.
  15. ↑ a b c d e Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. Spis nauczycieli Gimnazjum IV. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 81.
  16. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1912. Lwów: 1912, s. 81.
  17. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1913. Lwów: 1913, s. 25.
  18. ↑ Sprawozdanie Kierownictwa Filii C. K. Gimnazyum VII we Lwowie za rok szkolny 1912/13. Lwów: 1913, s. 32.
  19. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. VII Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1912/1913. Lwów: 1913, s. 26, 52.
  20. ↑ Sprawozdanie Kierownictwa Filii C. K. Gimnazyum VII we Lwowie za rok szkolny 1912/13. Lwów: 1913, s. 30.
  21. ↑ Sprawozdanie Kierownictwa Filii C. K. Gimnazyum VII we Lwowie za rok szkolny 1913/4. Lwów: 1914, s. 32.
  22. ↑ Sport na usługach wychowania. „Nowości Illustrowane”. Nr 21, s. 9, 24 maja 1913. 
  23. ↑ Sprawozdanie Kierownictwa Filii C. K. Gimnazyum VII we Lwowie za rok szkolny 1913/4. Lwów: 1914, s. 32, 34.
  24. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1915-16. Lwów: 1916, s. 9.
  25. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1916-17. Lwów: 1917, s. 5.
  26. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1916-17. Lwów: 1917, s. 12.
  27. ↑ Szkolnictwo polskie średnie w dobie wojennej we Lwowie. „Muzeum”. Z. 1, s. 9, 1916. 
  28. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowej Szkoły Realnej im. Jana i Andrzeja Śniadeckich we Lwowie za rok szkolny 1920–21. Lwów: 1921, s. 6.
  29. ↑ a b Rudolf Antoni Borth. Odzew w sprawie lwowskiego sportu. „Biuletyn”. Nr 43, s. 52, Czerwiec 1982. Koło Lwowian w Londynie. 
  30. ↑ Katarzyna Janiszewska, Magdalena Stokłosa, Aleksandra Wójcik: Sportowcy dla niepodległej. Opowieść na rok powstań śląskich. 2021, s. 44-46. ISBN 978-83-962258-2-5.
  31. ↑ Sprawozdanie Kierownictwa Filii C. K. Gimnazyum VII we Lwowie za rok szkolny 1912/13. Lwów: 1913, s. 52.
  32. ↑ a b Na rowerach do Hiszpanii. „Nowości Illustrowane”. Nr 28, s. 4, 12 lipca 1913. 
  33. ↑ Wybitny Amerykanin w Galicyi. „Nowości Illustrowane”. Nr 29, s. 15-16, 18 lipca 1914. 
  34. ↑ a b c d Romuald Szenderowicz. Odzew lwowskich sportowców na apel red. Jacka Bryla. Romuald Szenderowicz, Wrexham. „Biuletyn”. Nr 42, s. 59-60, Grudzień 1981. Koło Lwowian w Londynie. 
  35. ↑ Sport i wychowanie fizyczne. Otwarcie sezonu kolarskiego we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 88 z 20 kwietnia 1937. 
  36. ↑ Lwowski klub sportowy "Pogoń" w roku 1937. Lwów: 1937, s. 2.
  37. ↑ Profesor Wacek laureatem. „Wschód”. Nr 34, s. 5, 30 grudnia 1936. 
  38. ↑ Rudolf Wacek: Darz Bór. Lwów: Drukarnia Polska, 1936, s. 3.
  39. ↑ Składy w minionych latach. orl.katowice.pl. [dostęp 2015-06-30].
  40. ↑ a b Katarzyna Janiszewska, Magdalena Stokłosa, Aleksandra Wójcik: Sportowcy dla niepodległej. Opowieść na rok powstań śląskich. 2021, s. 56. ISBN 978-83-962258-2-5.
  41. ↑ Katarzyna Janiszewska, Magdalena Stokłosa, Aleksandra Wójcik: Sportowcy dla niepodległej. Opowieść na rok powstań śląskich. 2021, s. 56. ISBN 978-83-962258-2-5.
  42. ↑ Ciekawa książka profesora Wacka. „Wschód”. Nr 29, s. 14, 10 listopada 1936. 
  43. ↑ M.P. z 1931 r. nr 75, poz. 123 „za zasługi na polu wychowania fizycznego i rozwoju sportu”.
  44. ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  45. ↑ Lwowianie odznaczeni Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 2, Nr 424 z 8 listopada 1933. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Koło Cyklistów Młodzieży Szkół Średnich Towarzystwa Zabaw Ruchowych (1913).jpg
Koło Cyklistów Młodzieży Szkół Średnich Towarzystwa Zabaw Ruchowych (1913). Oznaczony x organizator Rudolf Wacek
Rudolf Wacek.JPG
Rudolf Wacek
Rudolf Wacek i klub studentów cyklistów w Krakowie (1908).jpg
Rudolf Wacek i klub studentów cyklistów w Krakowie (1908)