Rudolf Wiesner

Rudolf Wiesner
Ilustracja
Rudolf Wiesner jako senator RP w 1936
Pełne imię i nazwisko

Rudolf Ernst Wiesner

Data i miejsce urodzenia

11 grudnia 1890
Aleksandrowice

Data i miejsce śmierci

14 czerwca 1974
Fritzlar

Radny Rady Gminnej Bielska
Okres

od 1922
do 1939

Przynależność polityczna

Niemieckie Zjednoczenie Wyborcze (1922), Niemiecki Blok Wyborczy (1925), Niemiecko-Społeczny Blok Wyborczy (1929), Partia Młodoniemiecka w Polsce (1934)

Wiceburmistrz Bielska
Okres

od 1935
do 1939

Przynależność polityczna

Partia Młodoniemiecka w Polsce

Senator RP
Okres

od 1935
do 1938

Przynależność polityczna

Partia Młodoniemiecka w Polsce

Deputowany Reichstagu
Okres

od 1940
do 1945

Przynależność polityczna

NSDAP

Odznaczenia
Odznaka Złota Partii (III Rzesza)

Rudolf Wiesner (ur. 11 grudnia 1890 w Aleksandrowicach, zm. 14 czerwca 1974 we Fritzlar) – niemiecki polityk nazistowski, działacz mniejszości niemieckiej w II Rzeczypospolitej, założyciel i wieloletni lider Partii Młodoniemieckiej w Polsce, SS-Oberführer.

Życiorys

Urodził się w 1890 w Aleksandrowicach – obecnie dzielnicy Bielska-Białej, a wówczas odrębnej wsi – jako syn ubogiego robotnika w przędzalni Andreasa Wiesnera i Marianny z domu Gura. Uczęszczał do szkoły ludowej w Aleksandrowicach, a następnie do szkoły realnej w Bielsku, gdzie zdał maturę w 1910. Później studiował inżynierię lądową na politechnice w Grazu. Podczas I wojny światowej walczył jako ochotnik, dochodząc do stopnia porucznika i funkcji komendanta baterii. W 1920 zakończył studia, uzyskując dyplom w dziedzinie: statyka. Pracował później jako nadinżynier w firmie budowlanej potomków Carla Korna, a w 1929 otworzył własne biuro. W 1921 ożenił się z Freyą z domu Schoppa, z którą miał dwójkę dzieci: Jörga (1926–2005) i Lore (1928–?)[1].

W działalność polityczną angażował się od początku lat 20. Był członkiem Deutschbundu, a w 1921 wraz z Theodorem Schoppą współzakładał Niemieckie Stowarzyszenie Narodowosocjalistyczne dla Polski (Deutscher Nationalsozialistischer Verein für Polen)[2], którym od 1923 kierował[3]. Na jego bazie powstała w 1931 Partia Młodoniemiecka w Polsce (Jungdeutsche Partei in Polen) z Wiesnerem na czele[4]. Od 1922 zasiadał w Radzie Gminnej Bielska, uzyskując mandaty kolejno z ramienia Niemieckiego Zjednoczenia Wyborczego (1922)[5], Niemieckiego Bloku Wyborczego (1925)[4], Niemiecko-Społeczno-Bloku Wyborczego (1929)[6] i w końcu Partii Młodoniemieckiej w Polsce (1934)[7]. Po tych ostatnich wyborach został od marca 1935 jednym z dwóch zastępców burmistrza Wiktora Przybyły[8]. Startował też bez powodzenia w wyborach do Sejmu w 1922[9] i 1930[10], natomiast w 1935 został z nominacji Prezydenta RP senatorem IV kadencji[11].

Willa Wiesnera (widok współczesny)

Partia Młodoniemiecka w Polsce budowana była przez Wiesnera na zasadzie wodzostwa i bezpośrednio naśladowała NSDAP. Wiesnera nazywano „führerem” i witano w sposób podobny Hitlerowi[12]. Członkowie partii aktywnie współpracowali z wywiadem III Rzeszy. Jedną z planowanych prowokacji przygotowanych przed wybuchem II wojny światowej – podobnych do prowokacji gliwickiej – był zamach bombowy na willę Rudolfa Wiesnera przy ulicy Sobieskiego na Górnym Przedmieściu. Akcję udaremnił polski kontrwywiad 24 sierpnia 1939[13]. Sam Wiesner został jako podejrzany o zdradę stanu aresztowany 15[3][14] lub 16[15] sierpnia 1939, a następnie po pięciu[15] lub dziesięciu[3][14] dniach zwolniony dzięki osobistej interwencji ambasadora brytyjskiego. Udał się do Gdańska, gdzie wydał oświadczenie przeciwko prześladowaniom bielskich Niemców[16].

Rudolf Wiesner wśród odznaczonych Odznaką Złotą Partii, wrzesień 1939

Po wybuchu wojny i zajęciu Bielska przez wojska niemieckie Wiesner powrócił do miasta, gdzie brał udział w rozmaitych manifestacjach i wygłaszał okolicznościowe przemówienia[17]. 20 września został przyjęty przez gauleitera prowincji śląskiej Josefa Wagnera i odznaczony Odznaką Złotą Partii[18]. Popularność i ambicje Wiesnera nie znalazły jednak oddzwierciedlenia w rozwoju kariery w hitlerowskim aparacie partyjnym, który stawiał na działaczy z głębi Niemiec, a nie ludność miejscową. Przedwojennego lidera symbolicznie uhonorowano miejscem w Reichstagu od stycznia 1940, poza tym jednak nie uzyskał już żadnych awansów[19] i w kolejnych latach był głosem miejscowych Niemców rozczarowanych polityką sprowadzania osadników ze „starej Rzeszy”[20]. Pełnił natomiast funkcje w SS, od 1 maja 1940 w stopniu oberführera[3][21]. Za zasługi otrzymał w dzierżawę majątek w okolicach Oświęcimia. Pod koniec wojny kierował budową umocnień w rejonie Cieszyna[14].

Po wojnie wyjechał do Fritzlar w Hesji, gdzie prowadził biuro architektoniczne pod fałszywym nazwiskiem Rudolf Wendtorf, podając się za przesiedleńca z Opawy. W grudniu 1965 ukazał się artykuł w dzienniku Bild ujawniający w atmosferze skandalu prawdziwą tożsamość Wiesnera. Miał on ze strachu przed wydaniem do Polski przygotować oszustwo w porozumieniu z żoną, która zgłosiła go jako osobę zaginioną i pobierała rentę, podczas gdy w rzeczywistości małżonkowie spotykali się potajemnie[22][23]. Zmarł w wieku 84 lat.

Przypisy

  1. ↑ Jenkner 2022 ↓, s. 48–49.
  2. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 52.
  3. ↑ a b c d Jenkner 2022 ↓, s. 49.
  4. ↑ a b Monografia, tom IV ↓, s. 59.
  5. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 53.
  6. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 65–66.
  7. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 72.
  8. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 72–73.
  9. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 55.
  10. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 69.
  11. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 73.
  12. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 82.
  13. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 344.
  14. ↑ a b c Rudolf Ernst Wiesner. senat.edu.pl. [dostęp 2022-11-04].
  15. ↑ a b Monografia, tom IV ↓, s. 352.
  16. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 352–353.
  17. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 362, 363, 364.
  18. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 362.
  19. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 365.
  20. ↑ Monografia, tom IV ↓, s. 378–379.
  21. ↑ SS-Oberführer (R–Z). [dostęp 2022-11-04].
  22. ↑ Jenkner 2022 ↓, s. 47–48.
  23. ↑ Klaus Nath. SS-Führer führte Dopelleben. „Bild-Zeitung”. 302, 1965-12-29. 

Bibliografia

  • Georg Jenkner. Buchprojekt über Rudolf Wiesner – das Gesicht des Nationalsozialismus in Bielitz. „Bielitz-Bialaer Rundbrief aus Hannover”. 62, s. 47–50, 2022-11-15. Hannover/Detmold: Heimatgruppe Bielitz-Biala e.V. Zweiggruppe Hannover. (niem.). 
  • Bielsko-Biała. Monografia miasta. Ryszard Kaczmarek (red.). T. IV: Bielsko-Biała w latach 1918–2009. Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2010. ISBN 978-83-60136-46-1. (pol.).

Media użyte na tej stronie

Планка Золотой партийный знак НСДАП.svg
Планка Золотой партийный знак НСДАП
POL Bielsko-Biała Sobieskiego 67, G. Przedm. 237.JPG
Autor: D T G, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bielsko-Biała, ul. Sobieskiego 67, Górne. Przedmieście. 237
Wiesner Rudolf.jpg
Senator IV kadencji Senatu II RP (1935–1938)
Volksdeutsche decorated by Hitler.jpg
Grupa volksdeutschów z Polski po otrzymaniu z rąk Adolfa Hitlera honorowych odznak. Od lewej: Ludwig Wolff z Łodzi, Otto Ulitz z Katowic, gauleiter Josef Wagner z Wrocławia, burmistrz Rudolf Wiesner z Bielska-Białej, obergruppenfuhrer Werner Lorenz, senator Erwin Hasbach z Ciechocinka, baron Gero von Gersdorff z Wielkopolski, Weiss z Jarocina.