Ruiny cukrowni w Konarach

Dawna cukrownia w Konarach

Widok ogólny założenia
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Konary
Wysokość całkowita	ok. 3 m
Ukończenie budowy	1802
Zniszczono	1945
Odbudowano	1964
Pierwszy właściciel	Franz Karl Achard
Położenie na mapie gminy Wińsko Cukrownia w Konarach
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cukrownia w Konarach
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Cukrownia w Konarach
Położenie na mapie powiatu wołowskiego Cukrownia w Konarach
51°24′43,1″N 16°33′26,3″E/51,411972 16,557306

Ruiny cukrowni w Konarach – ruina pierwszej na świecie cukrowni produkującej na skalę przemysłową cukier z buraków cukrowych, wzniesionej przez Franza Karla Acharda w miejscowości Konary (powiat wołowski, województwo dolnośląskie)^[1].

Budynek

Zakład został zaadaptowany z dawnej dwutraktowej oficyny dworskiej stojącej przy szosie z Moczydlnicy Klasztornej do Krzelowa. Dokładna data adaptacji nie jest znana, najprawdopodobniej były to lata 1801–1802^[2]. Parterowy budynek miał 150 m² powierzchni i wewnątrz został podzielony na kilka pomieszczeń, w których umieszczono aparaturę produkcyjną. Zdekapitalizowany obiekt w końcu XIX wieku poddano restauracji. Był wówczas budynkiem wolno stojącym ze stromym i wysokim dachem, pokrytym dachówką. Nad kalenicą wznosił się masywny komin o wysokości około 8 metrów. Liczne otwory okienne różnej wielkości były prostokątne i pozbawione dekoracji. W szczytach umieszczono małe, koliste okna. Do budynku przylegała bardziej wyszukana architektonicznie brama wjazdowa na podwórze o wykroju półpełnym, ujęta pilastrami (bez głowic) wystającymi z muru i przykryta daszkiem ceramicznym. W pobliżu cukrowni rósł park z drzewostanem liściastym^[1].

Pierwsza kampania cukrownicza rozpoczęła się bardzo późno (marzec 1802) i dostarczyła niewielkie ilości surowca – około 250 ton^[1]. W następnych latach Achard doskonalił w swym zakładzie różne procesy technologiczne, wykorzystując królewskie dotacje^[3].

Renowacja

Budynek cukrowni spłonął w 1945 i dopiero w 1964 został zabezpieczony jako trwała ruina (odsłonięcie nastąpiło 25 września 1964)^[4]. Zabezpieczono wówczas fundamenty i dolne części murów z kamienia polnego i cegły. Zachowały się też fragmenty tynków wewnętrznych i zewnętrznych, które w 1964 uzupełniono. Relikty wyznaczają plan budynku o wymiarach 9 × 17 metrów. W pierwszym trakcie istniały trzy pomieszczenia, a w drugim cztery. W resztkach kilku otworów okiennych umieszczono parapety okienne. Pola pomiędzy resztkami murów wypełniono żwirem, by ograniczyć rozrost chwastów. Tylną ścianę podniesiono do wysokości trzech metrów i (od strony drogi) zabezpieczono okapem. Wmurowano tu tablicę pamiątkową ku czci Franza Karla Acharda z jego ceramicznym, płaskorzeźbionym portretem. Napis na tablicy jest następujący: W tym miejscu w roku 1802 powstała pierwsza w świecie cukrownia buraczana, której twórcą był Fr. Karl Achard. Relikty fabryki zabezpieczono w 1964 r. staraniem polskiego przemysłu cukrowniczego i Stowarzyszenia Techników Cukrowników. W pobliżu postawiono słup z napisami w językach obcych. Całość założenia projektował architekt wrocławski, Stanisław Kowalski. Prace wykonali robotnicy cukrowni w Górze, Klecinie, Małuszynie i Pastuchowie. Przy okazji robót uporządkowano też grób Acharda (obelisk) w Moczydlnicy^[1].

Wartość

Historycy sztuki podkreślają dużą wartość ruin, z uwagi na ich autentyzm i pierwotną, niezmienioną lokalizację^[1].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• stare wizerunki cukrowni – dostęp 2018-08-02