Rumianek bezpromieniowy

Rumianek bezpromieniowy

Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Matricaria
Gatunek	rumianek bezpromieniowy
Nazwa systematyczna
Matricaria discoidea DC. Prodr. 6:50. 1838[3]

Rumianek bezpromieniowy^[4] (Matricaria discoidea DC.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych^[3]. Popularnie nazywany jest także maruną, rumiankiem amerykańskim lub rumiankiem cygańskim^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Naturalnym obszarem występowania tego gatunku jest Ameryka Północna i Azja Wschodnia^[6]. Rozprzestrzenił się jednak i obecnie jest pospolity nie tylko w całej Ameryce Północnej, ale także w całej Europie. Występuje także w Azji Wschodniej i Północnej, na południowym krańcu Ameryki Południowej, niektórych regionach Afryki i na Nowej Zelandii^[7]. W Europie jest kenofitem. Sprowadzony został w 1866 r. do ogrodu botanicznego i wkrótce potem stwierdzono jego występowanie na siedliskach synantropijnych^[6]. Na przełomie XIX i XX wieku szeroko się rozprzestrzenił. W Europie Środkowej po raz pierwszy zanotowano jego występowanie w okolicach Grodna w 1783 r. Później pojawił się także w Czechach, Niemczech i Skandynawii^[5]. Obecnie w Polsce jest rośliną bardzo pospolitą^[8]. We florze Polski ma status kenofita, a dokładniej epekofita^[5].

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona lub pokładająca się, silnie rozgałęziona, naga, o wysokości do 40 cm, dość gruba. Cała roślina ma charakterystyczny zapach rumianku^[9].

Liście

Ulistnienie naprzemianległe, gęste. Liście siedzące, 2-3 krotnie pierzastodzielne, złożone z równowąskich listków^[9].

Kwiaty

Bardzo drobne kwiaty zebrane w koszyczki o średnicy 13-25 mm wyrastające na krótkich, górą nieco zgrubiałych szypułkach na szczytach łodyg^[9]. Okrywa koszyczka złożona z szeroko obłonionych, jajowatych i tępo zakończonych listków w kilku szeregach. Dno koszyczka jest stożkowate i puste wewnątrz, bez plewinek. W koszyczku występują głównie obupłciowe kwiaty rurkowe, kwiatów języczkowych przeważnie brak. Kwiaty rurkowe o prostej rurce, 4-ząbkowe, zielonożółtego koloru^[5].

Owoc

Niełupki brunatnoszarego koloru o szerokości ok. 0,5 mm i długości 2 mm, posiadające po bokach ciemniejsze, żywiczne smużki. Od wewnątrz mają 4 żeberka, na szczycie krótki rąbek. Nie mają puchu kielichowego^[9].

Pokrój

Kwiatostan

Górna część pędu

(c) Tiia Monto, CC BY-SA 3.0 Pęd

Liście

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do września. Jest owadopylna i wiatrosiewna^[5]. Jedna roślina wytwarza około 5 tysięcy nasion^[10]. Są bardzo odporne na mróz i suszę (m.in. dzięki żywicznym smużkom)^[9].

Siedlisko

Roślina siedlisk ruderalnych i segetalnych. Występuje na przydrożach, nieużytkach, wydepczyskach, podwórkach, gruzowiskach, terenach kolejowych i sportowych oraz w ogrodach i na polach uprawnych, jako chwast. W Polsce rośnie na niżu i w piętrze pogórza^[5]. Preferuje gleby żyzne, wilgotne, gliniaste, piaszczysto-gliniaste, częściowo także piaszczyste. Jest chwastem głównie w zbożach i kukurydzy^[10]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O/All. Polygonion avicularis i Ass. Lolio-Polygonetum^[11].

Właściwości fitochemiczne

Zawiera liczne związki chemiczne i olejki eteryczne. Spożyty przez bydło mleczne nadaje mleku nieprzyjemny aromat^[12].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 18^[8].

Korelacje międzygatunkowe

Pasożytują na nim grzyby Podosphaera fusca i Podosphaera xanthii wywołujące mączniaka prawdziwego, grzybopodobny lęgniowiec Paraperonospora leptosperma wywołujący mączniaka rzekomego i żeruje pluskwiak Brachycaudus helichrysi^[13].

Zastosowanie

• Roślina lecznicza:
  • Surowiec zielarski: koszyczki kwiatowe (Anthodium Matricariae discoideae). Zawierają 1-1,5% olejków eterycznych, matrycynę, kwas chamazulenowy, kwas walerianowy, chamazulen, patuletynę, luteolinę, komosynę, kwercytynę, chryzoeriol, izoramnetynę, umbeliferon, herniarynę, poliacetyleny, seskwiterpeny laktonowe. Olejki eteryczne zawierają chamazulen, bisabolol, farnezen i mircen. Był dawniej stosowany w medycynie ludowej. Obecnie w Europie (poza Rosją) nie jest używany w celach leczniczych, gdyż zawiera niewiele azulenu. W celach tych stosuje się rumianek pospolity^[14].
  • Działanie: napotne, przeciwzapalne, rozkurczające, podobne do rumianku pospolitego, jednakże słabsze. Rumianek bezpromieniowy używany bywa do zwalczania robaków (glista ludzka, włosogłówka ludzka, owsik ludzki) i wyprysków na skórze, pokrzywki, świądu^[15].
  • Zbiór i suszenie: zbiera się koszyczki podczas kwitnienia, suszy pojedynczą warstwą w zacienionym i przewiewnym miejscu. Wysuszone przechowuje się w zamkniętych pojemnikach^[16].
• Inne zastosowania: Kwiatostany były zjadane na surowo przez dzieci Indian Ameryki Północnej i Eskimosów. Indianie Flathead używali ich do konserwowania jagód i mięsa. Można je dodawać do sałatek, jako przyprawę do różnych dań oraz do przyrządzania herbaty. Swoim aromatem przypomina ananasy^[17].

Przypisy