Rusini Panońscy

Ten artykuł od 2022-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Rusini Panońscy – Rusini w Panonii (rusiń. Руснаци lub Русини, serb.-chorw. Rusini / Русини). Jest to słowiańska grupa etniczna zamieszkująca tereny Serbii i Chorwacji, gdzie są oficjalnie uznawani za oddzielny naród, choć często łączy się ich z innymi rusińskimi grupami etnicznymi (z Ukrainy, Słowacji, Rumunii, Czech, Węgier i Polski) lub nawet uważa za Ukraińców.

Główną cechą odróżniającą Rusinów Panońskich od reszty Rusinów jest język – mowa Rusinów w Panonii zawiera znacznie więcej zapożyczeń z języków zachodniosłowiańskich.

Region zamieszkania

Rusini zamieszkują przede wszystkim autonomiczną prowincję Wojwodina w Serbii. Mieszka tam 15 626 osób deklarujących się jako Rusini Panońscy (według danych z 2002 r.), a ich język jest jednym z 6 oficjalnych języków Wojwodiny. Wioska Ruski Krstur w gminie Kula jest uznawana za kulturowe centrum tej społeczności. Wielu Rusinów panońskich zamieszkuje także Nowy Sad. Znajduje się tam greckokatolicka świątynia pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, której budowę rozpoczęto w 1820, a ukończono między latami 1834–1837. Inne wsie, w których większość stanowią Rusini, to Kucura w gminie Vrbas i Bikić Do w gminie Šid. Wspólnoty rusińskie zamieszkują również chorwacką Slawonię, gdzie ich większość zamieszkuje wieś Petrovci w gminie Bogdanovci.

Historia

Ludność historycznego regionu Banat i Baczka została zdziesiątkowana w czasie podboju Półwyspu Bałkańskiego przez Imperium Osmańskie. Rusini Panońscy przybyli na te ziemie wraz z osadnikami niemieckimi, węgierskimi i słowackimi z terenów dzisiejszej Słowacji i Węgier. Była to świadoma polityka kolonizacji regionu prowadzona przez Cesarstwo Austriackie, chcące na nowo zaludnić te sprzyjające rozwojowi rolnictwa tereny.

Pierwszymi Rusinami na tych ziemiach byli (według Spisu z Kula z 1746) Janko i Petro Homa oraz Janko Makovicki. Jednakże oficjalną datą rozpoczęcia rusińskiego osadnictwa w Wojwodinie jest 17 stycznia 1751, kiedy to zarządca Baczki, Franc Josip De Redl podpisał umowę z Mihajlo Munkaci ze wsi Cerenevo z powiatu Bereg o nadaniu 200 greckokatolickim, rusińskim rodzinom z Górnych Węgier ziemi w Kerestur. Kerestur było serbską osadą opuszczoną w 1741, gdy jego mieszkańcy przenieśli się do Celareva. Ten sam zarządca podpisał jeszcze jedną umowę, 15 maja 1763, tym razem z Petro Kisem z Kerestur, o nadaniu ziemi 150 Rusinom w Kocur.

Wraz ze wzrostem populacji i kurczeniem się zasobów ziemskich, wiele rodzin z Kerestur i Kocur przenosiło się do Nowego Sadu. Migracja ta miała miejsce na przełomie 1766/1767. Późnej Rusini osiedlali się w Šid, Vajsce i na początku XIX wieku w Vukovat i Ilok, znajdujących się obecnie w Chorwacji. W Petrovici, również w Chorwacji, Rusini zaczęli się osiedlać w 1833, w Bacini zaś rok później.

Na terenie całego rejonu, który był wówczas południową częścią Węgier (dziś znajduje się w Serbii), według spisu z 1767 mieszkało 2000 Rusinów. W spisie z 1991 liczba ta urosła do 25 tys. Dziś wynosi ona 15 tysięcy. Główną przyczyną tego spadku jest to, że wielu Rusinów wyjeżdża do Kanady.

Język

Między lingwistami trwają dyskusje co do klasyfikacji języka Rusinów panońskich. Część badaczy uważa, że zalicza się on do grupy języków wschodniosłowiańskich, inni zaś że do zachodniosłowiańskich. Z pewnością można stwierdzić, iż są różnice między nim a innymi językami rusińskimi, przede wszystkim w języku Rusinów panońskich występuje o wiele więcej zapożyczeń z grupy języków zachodniosłowiańskich.