Ruta (roślina)
Ruta zwyczajna | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | ruta |
Nazwa systematyczna | |
Ruta Linnaeus Sp. Pl. 383. 1 Mai 1753[3] | |
Typ nomenklatoryczny | |
R. graveolens L.[3] |
Ruta (Ruta L.) – rodzaj roślin z rodziny rutowatych (Rutaceae). Obejmuje ok. 8[4][5]–11[6] gatunków występujących głównie w basenie Morza Śródziemnego – w południowej Europie i północnej Afryce oraz na suchych obszarach Azji. Na Wyspach Kanaryjskich rosną trzy gatunki półkrzewów z tego rodzaju[4]. Niegdyś do rodzaju tego zaliczano dziesiątki gatunków z podrodzaju Haplophyllum, współcześnie wyodrębniane jako osobny rodzaj Haplophyllum A. Juss.[5] Ruta zwyczajna jest znaną i popularną od starożytności rośliną zielarską, wykorzystywaną jako przyprawa i roślina lecznicza. Na południu Europy uprawiana jest także Ruta chalepensis[7]
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny zielne lub półkrzewy, krzaczasto rozgałęziające się, osiągające zwykle do 0,75 m wysokości. Podczas kwitnienia pędy kwiatonośne przewyższają pędy wegetatywne[4].
- Liście
- Skrętoległe[7], głęboko i w zróżnicowany sposób podzielone. Bardzo aromatyczne[4].
- Kwiaty
- Zebrane w wierzchotki dwu- i wieloramienne. Często szczytowy kwiat w kwiatostanie jest pięciokrotny, podczas gdy pozostałe mają po 4 elementy w okółkach okwiatu. Płatki korony charakterystyczne – żółte, łyżeczkowato wysklepione[7], na brzegach często z ząbkami lub włoskami[4]. Pręcików jest 8 (w kwiecie 5-krotnym – 10)[4]. Początkowo ustawione są pionowo, po czym rozchylają się i układają poziomo na płatkach[7]. Zalążnia jest górna. Powstaje z 4, rzadko 5 owocolistków[4].
- Owoce
- Torebka otwierająca się 4 lub 5 klapkami[4].
Systematyka
Przedstawiciel podrodziny Rutoideae w obrębie rodziny rutowatych (Rutaceae)[8]. Zaliczany jest do plemienia Ruteae[5].
- Wykaz gatunków[5]
- Ruta angustifolia Pers.
- Ruta chalepensis L.
- Ruta corsica DC.
- Ruta graveolens L. – ruta zwyczajna
- Ruta montana (L.) L.
- Ruta microcarpa Svent.
- Ruta oreojasme Webb and Berth.
- Ruta pinnata L.f.
Zastosowanie
Zarówno ruta zwyczajna jak i Ruta chalepensis uprawiane są jako rośliny ozdobne. Gatunkiem o szerokich zastosowaniach i popularnym od wielu wieków w uprawie jest ruta zwyczajna, wykorzystywana jako roślina przyprawowa i lecznicza[7]. Z powodu silnego aromatu stosowana od starożytności w obrzędach pogrzebowych, później także weselnych. Jest też rośliną przemysłową stosowaną do pozyskania olejku eterycznego wykorzystywanego w różnych kosmetykach. U osób wrażliwych może on wywoływać uczulenia[9].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-10-10] (ang.).
- ↑ a b Ruta. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-10-17].
- ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 183. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d Gabriele Salvo, Gianluigi Bacchetta, Farrokh Ghahremaninejad, Elena Conti. Phylogenetic relationships of Ruteae (Rutaceae): New evidence from the chloroplast genome and comparisons with non-molecular data. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 49, 3, s. 736–748, 2008. DOI: 10.1016/j.ympev.2008.09.004.
- ↑ Ruta. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-10-16].
- ↑ a b c d e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 317-318. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Ruta. W: U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA/ARS. [dostęp 2016-10-16].
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 789-790. ISBN 83-214-1305-6.
Media użyte na tej stronie
Autor: Petruss, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flores de ruda (Ruta graveolens)