Rutewka

Rutewka
Ilustracja
Rutewka żółta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

jaskrowate

Rodzaj

rutewka

Nazwa systematyczna
Thalictrum L.
Sp. Pl. 545. 1753
Typ nomenklatoryczny

Thalictrum foetidum L.[3]

Rutewka (Thalictrum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny jaskrowatych. Liczy według różnych źródeł 125[4], 150[5] lub nawet 330[6] gatunków występujących głównie w umiarkowanych strefach półkuli północnej, a także w Ameryce Południowej i południowej Afryce. Charakterystyczną cechą ich budowy są drobne kwiaty z długimi pręcikami oraz silnie podzielone liście. Są często uprawiane jako rośliny ozdobne. Kwiaty są wiatropylne lub zapylane przez owady[6]. Rutewki są roślinami trującymi.

Morfologia

Należące do rodzaju taksony są bardzo zmienne i stosunkowo słabo poznane. Do cech uznawanych za diagnostyczne w obrębie rodzaju należą: kształt listków, owłosienie listków i owoców (obecność włosków lub gruczołków), kształt pręcików (rozszerzenie nitki, długość, zakończenie pylnika), kształt owoców oraz żyłkowanie[5].

Pokrój
Byliny wyrastające z drewniejącego kłącza lub bulwiasto zgrubiałych korzeni, osiągające do 3 m wysokości.
Liście
Zazwyczaj 2–3 krotnie, czasem pojedynczo lub 4-krotnie, pierzasto- lub trójdzielnie złożone (niepodzielone u Thalictrum rotundifolium). Odziomkowe i dolne łodygowe zwykle ogonkowe, górne siedzące, skrętoległe. Poszczególne listki od sercowatych, poprzez owalne, lancetowate do równowąskich, często wcinane na szczycie, całobrzegie lub ząbkowane.
Kwiaty
Liczne i drobne, zebrane w kwiatostany: grona, baldachogrona lub wiechy. Kwiaty promieniste, obupłciowe, rzadko częściowo lub wszystkie jednopłciowe. Okwiat pojedynczy, szybko opadający. Działki zwykle 4, rzadziej do 10, długości od 1 do 18 mm. Działki te mają barwę od białej do zielonożółtej, rzadko purpurową. Płatków i miodników brak. Zwisające lub wzniesione liczne pręciki (od 7 do 70) są barwne i dłuższe od okwiatu. Słupkowie składa się z 1 do 40 owocolistków z pojedynczymi zalążkami. Słupki zakończone są siedzącym, czerwonym znamieniem.
Owoce
Jednonasienne niełupki o kształcie wrzecionowatym, owalnym do dyskowatego. Podłużnie żeberkowane, rowkowane lub oskrzydlone. Często z dzióbkiem tworzonym przez trwały słupek[5][7].

Systematyka

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Rodzaj z podrodziny Thalictroideae Raf., rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) z rzędu jaskrowców (Ranunculales), należących do kladu dwuliściennych właściwych (eudicots)[2]. W obrębie podrodziny należy do kladu wspólnie z rodzajami Leptopyrum i Paraquilegia (do kladu tego wliczany jest też gatunek Isopyrum anemonoides wyodrębniany jako Paropyrum anemonoides)[8].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal), rząd jaskrowce (Ranunculales Dumort.), podrząd Ranunculineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jaskrowate (Ranunculaceae Juss.), podrodzina Thalictroideae Raf., rodzaj rutewka (Thalictrum L.)[9].

Gatunki flory Polski[10]
Lista gatunków[11]
rutewka orlikolistna (Thalictrum aquilegiifolium)
rutewka żółta (Thalictrum flavum)
rutewka wąskolistna (Thalictrum lucidum)
  • Thalictrum acutifolium (Hand.-Mazz.) B. Boivin
  • Thalictrum aduncum B. Boivin
  • Thalictrum alpinum L.
  • Thalictrum altaicum Serg.
  • Thalictrum appendiculatum C.A.Mey.
  • Thalictrum aquilegiifolium L. – rutewka orlikolistna
  • Thalictrum arkansanum B. Boivin
  • Thalictrum arsenii B. Boivin
  • Thalictrum atriplex Finet & Gagnep.
  • Thalictrum baicalense Turcz. ex Ledeb.
  • Thalictrum brevisericeum W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum calabricum Spreng.
  • Thalictrum chapinii B. Boivin
  • Thalictrum chayuense W.T. Wang
  • Thalictrum chelidonii DC.
  • Thalictrum cincinnatum B. Boivin
  • Thalictrum cirrhosum H. Lév.
  • Thalictrum clavatum DC.
  • Thalictrum confine Fernald
  • Thalictrum cooleyi H.E. Ahles
  • Thalictrum coriaceum (Britton) Small
  • Thalictrum cuernavacanum Rose
  • Thalictrum cultratum Wall.
  • Thalictrum dasycarpum Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.
  • Thalictrum deamii B. Boivin
  • Thalictrum debile Buckley
  • Thalictrum decipiens B. Boivin
  • Thalictrum delavayi Franch.
  • Thalictrum diffusiflorum C. Marquand & Airy Shaw
  • Thalictrum dioicum L.
  • Thalictrum elegans Wall. ex Royle
  • Thalictrum faberi Ulbr.
  • Thalictrum fargesii Franch. ex Finet & Gagnep.
  • Thalictrum fendleri Engelm. ex A. Gray
  • Thalictrum filamentosum Maxim.
  • Thalictrum finetii B. Boivin
  • Thalictrum flavum L. – rutewka żółta
  • Thalictrum foeniculaceum Bunge
  • Thalictrum foetidum L.
  • Thalictrum foliolosum DC.
  • Thalictrum fortunei S. Moore
  • Thalictrum fusiforme W.T. Wang
  • Thalictrum galeottii Lecoy.
  • Thalictrum gibbosum Lecoy.
  • Thalictrum glandulosissimum (Finet & Gagnep.) W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum globiflorum Ledeb.
  • Thalictrum grandidentatum W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum grandiflorum Maxim.
  • Thalictrum grandifolium S. Watson
  • Thalictrum guatemalense C.DC. & Rose
  • Thalictrum heliophilum Wilken & DeMott
  • Thalictrum hernandezii Tausch ex J. Presl
  • Thalictrum hintonii B. Boivin
  • Thalictrum honanense W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum ichangense Lecoy. ex Oliv.
  • Thalictrum impexum B. Boivin
  • Thalictrum isopyroides C.A. Mey.
  • Thalictrum jaliscanum Rose
  • Thalictrum javanicum Blume
  • Thalictrum johnstonii Standl.
  • Thalictrum laeteviride B. Boivin
  • Thalictrum lancangense Y.Y. Qian
  • Thalictrum lankesteri Standl.
  • Thalictrum laxum Ulbr.
  • Thalictrum leuconotum Franch.
  • Thalictrum leve (Franch.) W.T. Wang
  • Thalictrum longistylum DC.
  • Thalictrum lucidum L. – rutewka wąskolistna
  • Thalictrum macrocarpum Gren.
  • Thalictrum macrorhynchum Franch.
  • Thalictrum macrostylum Shuttlew. ex Small & A. Heller
  • Thalictrum madrense Rose
  • Thalictrum maritimum Dufour
  • Thalictrum microgynum Lecoy. ex Oliv.
  • Thalictrum minus L. – rutewka mniejsza
  • Thalictrum mirabile Small
  • Thalictrum morisonii C.C.Gmel.
  • Thalictrum myriophyllum Ohwi
  • Thalictrum nelsonii B. Boivin
  • Thalictrum occidentale A. Gray
  • Thalictrum oligandrum Maxim.
  • Thalictrum omeiense W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum orientale Boiss.
  • Thalictrum osmundifolium Finet & Gagnep.
  • Thalictrum pachucense Rose
  • Thalictrum panamense Standl.
  • Thalictrum parvifructum B. Boivin
  • Thalictrum pedunculatum Edgew.
  • Thalictrum peltatum DC.
  • Thalictrum peninsulare (Brandegee) Rose
  • Thalictrum pennellii B. Boivin
  • Thalictrum perelegans Greene
  • Thalictrum petaloideum L.
  • Thalictrum philippinense C.B. Rob.
  • Thalictrum pinnatum S. Watson
  • Thalictrum platycarpum Hook. f. & Thomson
  • Thalictrum podocarpum Kunth
  • Thalictrum polycarpum (Torr.) S. Watson
  • Thalictrum pringlei S. Watson
  • Thalictrum przewalskii Maxim.
  • Thalictrum pseudoichangense Q. E. Yang & G.H. Zhu
  • Thalictrum pubescens Pursh
  • Thalictrum pubigerum Benth.
  • Thalictrum pudicum Standl. & B. Boivin
  • Thalictrum ramosum B. Boivin
  • Thalictrum rariflorum Fr.
  • Thalictrum reniforme Wall.
  • Thalictrum reticulatum Franch.
  • Thalictrum revolutum DC.
  • Thalictrum rhynchocarpum Quart.-Dill. & A.Rich.
  • Thalictrum robustum Maxim.
  • Thalictrum roseanum B. Boivin
  • Thalictrum rostellatum Hook. f. & Thomson
  • Thalictrum rotundifolium DC.
  • Thalictrum rubescens Ohwi
  • Thalictrum rutifolium Hook. f. & Thomson
  • Thalictrum sachalinense Lecoyer
  • Thalictrum saniculiforme DC.
  • Thalictrum scabrifolium Franch.
  • Thalictrum secundum Edgew.
  • Thalictrum sessilifolium B. Boivin
  • Thalictrum shensiense W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum simaoense W.T. Wang & G.H. Zhu
  • Thalictrum simplex L. – rutewka pojedyncza
  • Thalictrum smithii B. Boivin
  • Thalictrum sparsiflorum Turcz. ex Fisch. & C.A. Mey.
  • Thalictrum speciosissimum L.
  • Thalictrum squamiferum Lecoy.
  • Thalictrum squarrosum Stephan ex Willd.
  • Thalictrum standleyi Steyerm.
  • Thalictrum steyermarkii Standl.
  • Thalictrum stolzii Ulbr.
  • Thalictrum strigillosum Hemsl.
  • Thalictrum subpubescens Rose
  • Thalictrum tenue Franch.
  • Thalictrum tenuisubulatum W.T. Wang
  • Thalictrum texanum (E. Hall ex A. Gray) Small
  • Thalictrum treleasii B. Boivin
  • Thalictrum trichopus Franch.
  • Thalictrum tsawarungense W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum tuberiferum Maxim.
  • Thalictrum tuberosum L.
  • Thalictrum umbricola Ulbr.
  • Thalictrum uncatum Maxim.
  • Thalictrum uncinnatum Rehm.
  • Thalictrum uncinulatum Franch. ex Lecoy.
  • Thalictrum urbainii Hayata
  • Thalictrum venturii B. Boivin
  • Thalictrum venulosum Trel.
  • Thalictrum vesiculosum Lecoy.
  • Thalictrum virgatum Hook. f. & Thomson
  • Thalictrum viscosum W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum wangii B. Boivin
  • Thalictrum wuyishanicum W.T. Wang & S.H. Wang
  • Thalictrum xingshanicum G.F. Tao
  • Thalictrum yunnanense W.T. Wang
  • Thalictrum zernyi Ulbr.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-03].
  4. ↑ Thalictrum (ang.). W: The Plant List [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2011-10-01].
  5. ↑ a b c Fu Dezhi: Thalictrum (ang.). W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-10-01].
  6. ↑ a b Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 39. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ Jasiewicz Adam (red.): Flora Polski. Tom IV. Warszawa, Kraków: Instytut Botaniki PAN, PWN, 1985, s. 86-87. ISBN 83-01-05853-6.
  8. ↑ Wei Wang, Chen Zhi-Duan: Generic level phylogeny of Thalictroideae (Ranunculaceae): implications for the taxonomic status of Paropyrum and petal evolution (ang.). Taxon 56, 3: 811-821, 2007. [dostęp 2011-09-21].
  9. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Thalictrum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-03].
  10. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  11. ↑ Thalictrum (ang.). The Plant List. [dostęp 2015-12-03].

Media użyte na tej stronie

Thalictrum flavum.jpeg
Autor: Kristian Peters -- Fabelfroh 07:15, 1 July 2007 (UTC), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Gelbe Wiesenraute (Thalictrum flavum)
Thalictrum lucidum inflorescence.jpg
Autor: Panek, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Rutewka wąskolistna na wilgotnej łące. Książki, powiat wąbrzeski.