Rutewka orlikolistna

Rutewka orlikolistna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządjaskropodobne
Rządjaskrowce
Rodzinajaskrowate
Rodzajrutewka
Gatunekrutewka orlikolistna
Nazwa systematyczna
Thalictrum aquilegiifolium L.
Sp. pl. 1:547. 1753

Rutewka orlikolistna (Thalictrum aquilegiifolium L.) – gatunek roślin z rodziny jaskrowatych. Występuje w Azji (na znacznych obszarach Rosji, w Chinach, Japonii, Turcji) oraz na prawie całym obszarze Europy[3] Jest pospolity w całej Polsce, jest również uprawiany[4].

Morfologia

Pokrój
Roślina wieloletnia z trwałym kłączem, rosnąca pojedynczo lub w kępkach.
Łodyga
Naga, dołem pojedyncza, górą rozgałęziająca się łodyga wyrasta najczęściej na wysokość 50–100 cm. Jednak jej wysokość bardzo zależy od warunków środowiska. W trudnym wysokogórskim środowisku Tatr może mieć tylko kilka cm wysokości, w dobrych warunkach na niżu może osiągnąć nawet 150 cm.
Liście
Na jednej łodydze występuje od 2 do 4 kilkakrotnie pierzasto dzielonych liści, osadzonych naprzemianlegle. Liście mają ogonki liściowe. Dolne liście tworzą w nasadzie pochewkę otaczającą łodygę, górne mają wąski, błoniasty przylistek na rozgałęzieniach ogonka.
Kwiaty
Wyrastają na długich szypułkach z kątów liści i zebrane są w kwiatostan typu wiecha. Pojedyncze kwiatki są drobne, składają się z 4 działek, kilku słupków i bardzo wielu pręcików. Kwiatostany mają kolor biały lub różowofioletowy. Płatki korony opadają szybko. Kwiaty bez miodników. Największą ozdobą kwiatów są fioletowe lub fioletowo-różowe pręciki, górą maczugowato zgrubione, które wyglądają, jak puszysta kulka.
Owoc
Trójkanciaste, oskrzydlone niełupki na długich trzonkach.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Wydziela, szczególnie pod wieczór przyjemny i bardzo silny zapach, podobny do zapachu konwalii. Jej przedsłupne kwiaty, zapylane są przez owady lub przez wiatr, również mogą być samopylne[5]. Okres kwitnienia: od maja do czerwca. Rośnie w wilgotnych lasach i małych zaroślach, na łąkach, nad potokami w ziołoroślach. W Tatrach jest rośliną pospolitą, dochodzi do wysokości 1827 m n.p.m. Jest gatunkiem charakterystycznym dla klasy (Cl.) Betulo-Adenostyletea[6].

Zastosowanie i uprawa

  • Jest uprawiana jako roślina ozdobna na rabatach. Jest w pełni mrozoodporna, może rosnąć na stanowisku słonecznym lub półcienistym, na przepuszczalnej glebie[7]. Rozmnaża się przez podział rozrośniętych kęp wczesną wiosną, lub przez wysiew nasion jesienią[7].
  • Liści tej rośliny używano dawniej do barwienia wełny na żółto[5].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
  4. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  5. a b Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  6. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  7. a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Bibliografia

  • Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Thalictrum aquilegiifolium 2021 06 20 Kumpula 0514.jpg
Autor: Nucatum amygdalarum, Licencja: CC BY-SA 4.0
Thalictrum aquilegiifolium flowers, Kumpula Botanic Garden, Finnish Museum of Natural History – LUOMUS, University of Helsinki.
Thalictrum aquiliegiifolium RF.jpg
Autor: Robert Flogaus-Faust, Licencja: CC BY 4.0
Columbine meadow-rue (Thalictrum aquilegiifolium) at the path from Altboeckstein to Sportgastein, Austria
Thalictrum aquilegiifolium 2021 06 20 Kumpula 0512.jpg
Autor: Nucatum amygdalarum, Licencja: CC BY-SA 4.0
Thalictrum aquilegiifolium fruits and leaves, Kumpula Botanic Garden, Finnish Museum of Natural History – LUOMUS, University of Helsinki.
Thalictrum aquilegifolium Sturm63 - clean - no legend.jpg
Colombine panachée, Colombine plumeuse, Pigamon à feuilles d’ancolie
Thalictrum aquilegiifolium 2015-06-20 3411.JPG
Autor: Salicyna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rutewka orlikolistna (Thalictrum aquilegiifolium), Ogród Botaniczny UMCS w Lublinie