Ryńsk
| Artykuł | 53°13′48″N 18°49′22″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 53°14'N, 18°50'E, 53°16'N, 18°46'E |
| - błąd | 2282 m |
| Odległość | 839 m |
| wieś | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) | 746[1] |
| Strefa numeracyjna | 56 |
| Kod pocztowy | 87-213[2] |
| Tablice rejestracyjne | CWA |
| SIMC | 0850135 |
Położenie na mapie gminy Ryńsk _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Ryńsk") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 | |
Położenie na mapie powiatu wąbrzeskiego  | |
 53°13′48″N 18°49′22″E/53,230000 18,822778 | |
Ryńsk – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie wąbrzeskim, w gminie Ryńsk.
Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Ryńsk. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 746 mieszkańców[1]. Jest drugą co do wielkości miejscowością gminy Ryńsk.
Historia
Po podziale Królestwa Polskiego przez Bolesława Krzywoustego ziemie na których leży Ryńsk weszły w skład Księstwa Mazowieckiego. W 1228 roku piastowski książę Konrad Mazowiecki nadał w lenno Ziemię Chełmińską Zakonowi Krzyżackiemu. Po raz pierwszy miejscowość była wzmiankowana w 1341 roku gdy dokonano nadań na rzecz sołtysa Jana. W 1414 roku wieś jest wymieniona przez Krzyżaków w Księdze Strat wojennych, ponieważ wieś spłonęła podczas walk z Królestwem Polskim.
W dokumencie z roku 1408 wzmiankowany jest Jan z Ryńska (Hans von Renis, nazywany także Hanus von Polkaw), który wraz z bratem, Mikołajem z Ryńska, chorążym chełmińskim, należał do założycieli Związku Jaszczurczego.[3]
W roku 1526 król Polski Zygmunt I Stary przekazał wieś Jerzemu i Konradowi Plemięckim. W 1766 roku wieś należała do Marianny Wilksyckiej, a od roku 1800 do Jakuba Wilksyckiego. W latach 1807–1815 Ryńsk wchodził w skład Księstwa Warszawskiego. W 1872 roku właścicielem wsi stał się hr. Artur Sumiński.
Urodził się tu Aleksander Lewandowski – żołnierz Wojska Polskiego, cichociemny.
Zabytki
- kościół pw. Świętego Wawrzyńca, z 1. połowy XIV w., w stylu gotyckim i renesansowym, parafialny. Korpus kościoła przebudowany został w 1608 roku z fundacji Fabiana Plemięckiego. Dobudowano wtedy wieżę i kruchtę od strony północnej. W 1648 r. kosztem Jana Działyńskiego kościół odnowiono. W świątyni zachował się wystrój z XVIII w.:
- renesansowa ambona
- ławy z wczesnorenesansową dekoracją snycerską
- barokowy prawy ołtarz boczny wykonany z czarnego marmuru w 1645 r., pierwotnie ołtarz żałobny Jana Zawadzkiego, wojewody parnawskiego, przeniesiony z kościoła pofranciszkańskiego w Chełmnie
- wczesnobarokowy ołtarz główny z połowy XVII w. z późniejszymi XVIII-wiecznymi rzeźbami św. Stanisława i św. Wojciecha oraz obrazem Męczeństwo św. Wawrzyńca z przełomu XVI i XVII w.
- kamienna barokowa chrzcielnica z połowy XVII w.
- barokowa rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego
- granitowa średniowieczna kropielnica
- XIX-wieczne organy
- renesansowa monstrancja wieżyczkowa
- kielich z XVII w.
- relikwiarz z 1749 r.
- gotycki dzwon z XV w.
- Dwór – w XVII wieku należał do rodziny Działyńskich. Rozbudowano go na przełomie XVIII i XIX wieku. Po 1945 roku został przebudowany na szkołę. Obok pałacu znajdują się dwie klasycystyczne oficyny wybudowane około 1800 roku. Wokół rozciąga się park z tablicą pamiątkową poświęconą Mikołajowi z Ryńska oraz kilkoma drzewami-pomnikami przyrody.
- grodzisko z IX–XV w. (około 1,5 km od wsi)
- Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wzniesiony został na początku XX w. w stylu neogotyckim. Zachował się w nim pierwotny wystrój wnętrza.
- polskie betonowe schrony bojowe z 1939 roku, od strony Torunia
- młyn z końca XIX w.
- czworaki z lat 70. XIX wieku
Kościół pw. św. Wawrzyńca
Kościół pw. Najświętszgo Serca Pana Jezusa
Pałac
Młyn
Głaz z tablicą na cześć Mikołaja z Ryńska
Szkoły
W Ryńsku znajduje się Szkoła Podstawowa im. Mikołaja z Ryńska. Budynek, w którym mieści się Szkoła Podstawowa ma około 200 lat i był dawniej siedzibą rodziny Działyńskich. Na tyłach gmachu można zobaczyć przypuszczalną datę budowy. Obok znajduje się zbudowane w 1999 r. gimnazjum, które od 2005 roku nosi imię Jana Pawła II. W budynku znajduje się hala sportowa. Co roku 13 października obchodzona jest rocznica nadania imienia szkole. Z tej okazji urządzany jest festyn.
Zobacz też
- Mikołaj z Ryńska – rycerz (1360–1411)
- Układ w Ryńsku (1655)
Przypisy
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1129 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Ryńsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 105.
Bibliografia
- Ryszard Boguwolski, Średniowieczny gródek rycerski w Ryńsku, "Kalendarz Grudziądzki", ISSN 1427-700X, 9, 2005
Linki zewnętrzne
- Ryńsk w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- Przewodnik na stronie PTTK. pttk.torun.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa gminy Ryńsk, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.83 N
- S: 52.28 N
- W: 17.16 E
- E: 19.88 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Wąbrzeźno County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 53.40 N
- S: 53.16 N
- W: 18.68 E
- E: 19.17 E
Autor:
Mapa gminy Ryńsk, Polska
Kościół p.w. św. Wawrzyńca we wsi Ryńsk.
Autor: 1bumer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ryńsk, tablica poświęcona Mikołajowi z Ryńska
Kościół p.w. Najświętszgo Serca Pana Jezusa we wsi Ryńsk, woj. kujawsko-pomorskie.
Autor: Jan Chmielewski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ryńsk, ul. Młyńska 3 - gorzelnia, ob. młyn, 1876
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego pod numerem A/1338 z 9.11.2007.