Rybitwa rzeczna

Rybitwa rzeczna
Sterna hirundo[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Szata godowa
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

siewkowe

Podrząd

mewowce

Rodzina

mewowate

Podrodzina

rybitwy

Rodzaj

Sterna

Gatunek

rybitwa rzeczna

Podgatunki

zobacz opis w tabelce

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

     obszary lęgowe

     występuje przez cały rok

     przeloty

     zimowiska

     zalatuje, sezonowość niepewna

Rybitwa rzeczna[3], rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny mewowatych (Laridae).

Zasięg występowania

Rybitwa rzeczna zamieszkuje większość Eurazji i Ameryki Północnej oraz północną i północno-zachodnią Afrykę. Wędrowna, przeloty w IV – V i VII – IX. Zimuje na wybrzeżach Afryki, Ameryki Środkowej i Ameryki Południowej (aż po Falklandy), południowej i południowo-wschodniej Azji oraz Australazji[2].

W Polsce nieliczny ptak lęgowy na niżu. Lokalnie, na nieuregulowanych odcinkach dużych rzek, może być liczna. Jest najliczniejszym gatunkiem lęgowym rybitwy w Polsce[4].

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny
Smukła sylwetka, z wąskimi, ostro zakończonymi skrzydłami i dość długim, głęboko rozwidlonym ogonem. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie godowej wierzch głowy i kark czarne, grzbiet i skrzydła popielate, końce lotek drugorzędowych ciemniejsze. Reszta ciała biała. Dziób sztyletowaty, czerwony z czarnym końcem. Między dziobem a czapeczką wyraźna biała linia. Nogi dość krótkie, czerwone. W upierzeniu spoczynkowym (od lipca–sierpnia) czoło białe, wierzch głowy jasny z cętkami, nad okiem ciemna plama; nogi czerwone, dziób czarny. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie spoczynkowej, jednak ich grzbiet pokrywa brązowawy rysunek, a okolice kości ramiennych są ciemne.
Rybitwa rzeczna jest bardzo podobna do rybitwy popielatej – ma jednak dłuższe nogi i dziób, szersze skrzydła oraz nieco większą głowę i bardziej płaskie czoło. Dziób rybitwy popielatej jest jednobarwny (czerwony bez czarnego końca), a zewnętrzne sterówki – nieco dłuższe niż u rybitwy rzecznej. Ponadto brzuch i pierś rybitwy rzecznej mają jaśniejszy odcień.
Rozmiary
długość ciała ok. 32–38 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 72–98 cm
Masa ciała
ok. 100–140 g
Głos
W locie: ostre, twarde „kik”. Głos ostrzegawczy: przeciągłe, zgrzytliwe „krriee”. Na lęgowiskach: głośne, dźwięczne, przeciągłe „krrii”, szybkie „kirri-kirri-kirri” lub „kje-kje-kje”.

Głos

Posłuchaj głosu rybitwy rzecznej
Problem z odtwarzaniem pliku? Zobacz Pomoc.
Długość życia
Obrączkowane ptaki dożywały ponad 25 lat. Śmiertelność osobników dorosłych jest niska (kilka–kilkanaście procent), natomiast bardzo wysoka wśród piskląt.

Środowisko

Wybrzeża mórz, zalewy i delty rzek oraz piaszczyste brzegi dużych rzek i jezior. Zasiedla również stawy rybne, zbiorniki retencyjne, żwirownie itp. Spotykana od poziomu morza do 4000 m n.p.m.[5]

Pożywienie

Ryby, niekiedy również skorupiaki i owady. Żeruje, nurkując z powietrza.

Lęgi

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, w kwietniu–czerwcu.

Gniazdo
Na płaskich, nieporośniętych (lub bardzo słabo porośniętych) roślinnością terenach: piaszczystych łachach, żwirowych lub muszlowych brzegach rzek, jezior i mórz. Składa jaja w niewielkim dołku w piasku, wysłanym jedynie pojedynczymi kamyczkami lub muszelkami. Gniazduje samotnie lub w kilkutysięcznych koloniach. Zasiedla także przygotowane przez człowieka platformy lęgowe.
Jaja
Składa 2–3 jaja.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres 22–28 dni przez obydwoje rodziców.
Pisklęta
Pisklęta przebywają w pobliżu gniazda tylko przez pierwszych kilka dni, następnie biegają i pływają w okolicy, utrzymując z rodzicami kontakt głosowy. Uzyskują zdolność do lotu w wieku około 4 tygodni. Dojrzałość płciową osiągają zwykle w wieku 4 lat (niekiedy wcześniej).
  • W locie ze złowioną rybą

    W locie ze złowioną rybą

  • Gniazdo z jajami (Great Gull Island, USA)

    Gniazdo z jajami (Great Gull Island, USA)

  • Rybitwy rzeczne na gnieździe

    Rybitwy rzeczne na gnieździe

  • Karmienie młodych

    Karmienie młodych

Status, zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje rybitwę rzeczną za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 1,6–3,6 miliona osobników. Ogólny trend liczebności populacji nie jest znany[2].

W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej[6]. Liczebność populacji lęgowej na terenie kraju w latach 2013–2018 szacowano na 6000–8000 par[4]. Na Czerwonej liście ptaków Polski rybitwa rzeczna sklasyfikowana została jako gatunek najmniejszej troski (LC)[7]. Podczas lęgów zagrożeniem dla tych ptaków może być nadmierne niepokojenie przez ludzi lub drapieżniki – jaja rybitw zbyt długo pozostają wówczas bez opieki, co naraża je na przegrzanie w nasłonecznionym piasku. Lęgi mogą zostać zniszczone również w wyniku powodzi i okresowych wahań poziomu wody w stawach lub zbiornikach retencyjnych.

Podgatunki

Wyróżniane podgatunki[5][8]
S. h. hirundo Linnaeus, 1758Podgatunek nominatywny. Europa, Bliski Wschód i strefa klimatów umiarkowanych Azji, aż po Jenisej, Ameryka Północna i północna część Ameryki Południowej, Afryka Północna i Zachodnia, wyspy północnego Atlantyku. Zimuje na południe od Zwrotnika Raka.
S. h. minussensis Sushkin, 1925Azja Środkowa przez Zabajkale po północną Mongolię i południowy Tybet. Zimuje głównie na północnych wybrzeżach Oceanu Indyjskiego.
S. h. tibetana H. Saunders, 1876Od zachodniej Mongolii po Kaszmir, Tybet i Syczuan, preferuje tereny położone na dużej wysokości. Zimuje zasadniczo na wschodnich wybrzeżach Oceanu Indyjskiego.
Jest nieco ciemniejsza, o krótszym dziobie.
S. h. longipennis Nordmann, 1835Daleki Wschód od Kamczatki po Mandżurię. Zimuje w Azji Południowo-Wschodniej i Australazji; bardzo rzadko w Nowej Zelandii[9].
Ma czarny dziób i czerwonobrązowe nogi.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Sterna hirundo, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c Sterna hirundo, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-02].
  4. ↑ a b Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019. 
  5. ↑ a b Gochfeld, M., Burger, J., Christie, D.A. & Garcia, E.F.J.: Common Tern (Sterna hirundo). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  7. ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
  8. ↑ F. Gill, D. Donsker (red.): Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-21]. (ang.).
  9. ↑ Tennyson, A.J.D.: Common tern. [w:] New Zealand Birds Online [on-line]. 2013. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).

Bibliografia

  • Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 421. ISBN 83-919626-1-X.
  • Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 214. ISBN 83-7311-826-8.
  • Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 284. ISBN 83-7319-927-6.
  • Klaus Richarz, Anna Puchta: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 224. ISBN 83-7495-018-8. ISBN 978-83-7495-018-3.
  • Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Warszawa: Multico, 2005, s. 294–295. ISBN 83-7073-360-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Sterna-hirundo-002.ogg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Mdf (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Common Tern -- Rondeau Provincial Park, Ontario, Canada -- 2007 May
Common tern with fish.jpg
Autor: Badjoby, Licencja: CC BY-SA 3.0
Common Tern flying at Fire Island, New York, USA with a fish in it mouth for its young.
Common Tern Nest with Three Eggs (1) (3592958713).jpg
Autor: Michelle Kinsey Bruns, Licencja: CC BY 2.0
The first thing you hear when you step foot onto the island from those already there isn't "Hello," or "Welcome," or "How was the trip?" It's "Watch the nests!" because the nests are *everywhere*. Anywhere there's no more vegetation than sparse grass, there are nests. On rocks, on dirt, on concrete. Every single step you take on the island must be done with head down, watching your feet. You're here to support this nesting colony, not stomp it to pieces.
SternaHirundoIUCNver2018 2.png
Autor: SanoAK: Alexander Kürthy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Distribution map of common tern (Sterna hirundo) according to IUCN version 2018.2 ,
Legend: Extant, breeding (#00FF00), Extant, resident (#008000), Extant, passage (#00FFFF), Extant, non-breeding (#007FFF), Extant & Vagrant (seasonality uncertain) (#FF00FF)