Rybna (województwo małopolskie)

Rybna
wieś
Ilustracja
Skrzyżowanie Rybna – Czułów – Sanka przy północnej części miejscowości
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Czernichów

Liczba ludności (2011)

2534[1].

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-061[2]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0316217

Położenie na mapie gminy Czernichów
Mapa konturowa gminy Czernichów, u góry znajduje się punkt z opisem „Rybna”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Rybna”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Rybna”
Ziemia50°03′04″N 19°38′50″E/50,051111 19,647222

Rybnawieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Czernichów, jako jej największa wieś i najdalej wysunięta na północny zachód.

Integralne części wsi Rybna[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0316223Bednarzeczęść wsi
0316230Czamarzeczęść wsi
0316246Kucoroszecczęść wsi
0316269Morgiprzysiółek
0316252Nowy Światczęść wsi
0316275Wrzosyprzysiółek

Wieś opactwa benedyktynów tynieckich w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[5]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krakowskim.

Południowa część Rybnej leży przy drodze wojewódzkiej nr 780 na terenie krainy geograficznej Brama Krakowska, natomiast północna na Garbie Tenczyńskim[6].

W Rybnej funkcjonuje gimnazjum, szkoła podstawowa i ośrodek zdrowia. Komunikacja zbiorowa opiera się na aglomeracyjnej linii MPK Kraków nr 269 oraz mikrobusach „Superbus”.

Historia

Wieś wzmiankowana w 1337 roku. Należała do opactwa benedyktynów w Tyńcu. W 1790 roku była zamieszkiwana przez 738 osób, w tym 10 Żydów. Na przełomie XIX/XX w. wieś zamieszkiwało ok. 1700 osób[7].

„Od 18 października 1815 roku Rybna należała do Wolnego Miasta Kraków półdemokratycznej republiki konstytucyjnej opartej na Kodeksie Napoleona i własnej konstytucji. Wolne Miasto stało się ostoją dla osób z pozostałych zaborów i powstańczym „korytarzem” Początkowo cieszyło się umiarkowaną autonomią wewnętrzną. Do 1830 roku formalnie władzę wykonawczą sprawował w niej 12-osobowy Senat Rządzący, w skład którego wchodzili przedstawiciele Zgromadzenia Reprezentantów, Uniwersytetu Jagiellońskiego i państw opiekuńczych.

Wolne Miasto Kraków powstało z południowo-zachodniego skrawka Księstwa Warszawskiego, na lewym brzegu Wisły. Miało powierzchnię 1234 kilometrów kwadratowych (wedle innych danych – 1164 lub 1150). Graniczyło z Rosją, Prusami i Austrią. Na jego terytorium znajdowały się – poza Krakowem – 224 wsie (ok. 60% z nich było w rękach prywatnych właścicieli) i 3 prywatne miasteczka: Chrzanów, Trzebinia i Nowa Góra. W 1815 roku liczyło ok. 95 tysięcy mieszkańców, w 1843 ok. 146 tysięcy, z czego ok. 85% stanowili katolicy, resztę – prawie wyłącznie żydzi. Wolne Miasto Kraków zostało podzielone na 17 gmin wiejskich, a samo miasto Kraków na 9 gmin miejskich. Gminy wiejskie składały się z kilku do kilkunastu wsi, a niektóre również z miast (Chrzanów, Trzebinia od 1817 r., Nowa Góra).

W myśl art. IX Konstytucji WMK na czele administracji gminy stał wójt, wybierany przez zgromadzenie gminne na okres 2 lat. Wymagania stawiane kandydatom na wójta były następujące: pełnoletniość, nieposzlakowany charakter, umiejętność rachowania oraz czytania i pisania po polsku.

W styczniu 1816 r. dokonano reformy administracyjnej Wolnego Miasta dzieląc je na 9 gmin miejskich (w obrębie miasta Krakowa) i 17 gmin wiejskich (I Kościelniki, II Mogiła, III Modlnica, IV Babice, V Rybna, VI Czernichów, VII Liszki, VII Zwierzyniec, IX Bobrek, X Jaworzno, XI Kościelec, XII Młoszowa, XIII Poręba Żegoty, XIV Lipowiec, XV Krzeszowice, XVI Pisary, XVII Chrzanów). W 1839 roku (na podst. rozporządzenia Senatu WMK z 7.XII.1838 r.) dokonano kolejnej reformy podziału administracyjnego, zastępując dotychczasowe gminy powołanymi w ich miejsce większymi jednostkami, dystryktami, w których wójtów zastąpili komisarze dystryktowi. Utworzono 10 dystryktów: Alwernia, Balice, Chrzanów, Czernichów, Kraków, Jaworzno, Liszki, Krzeszowice, Mogiła i Trzebinia.”

W roku 1901 została założona „Spółka Mleczarska w Rybnej z ograniczoną poręką”. Mleczarnia została oddana do użytku 1 stycznia 1905 roku. 30 czerwca 1943 roku oddział Gwardii Ludowej „Wisła” zniszczył mleczarnię w której zbierano mleko z kontyngentu. Nazajutrz Niemcy przeprowadzili akcję pacyfikacyjną[8]. Mleczarnia funkcjonowała do lat 90. XX w., obecnie budynek jest zrujnowany[9].

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10]:

  • Kościół św. Kazimierza z pierwszej połowy XIX wieku, wybudowany na miejscu wcześniejszego z 1440 r; w latach 1821–1832, a następnie powiększony 10 lat później, utrzymany w stylu józefińskim. W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz pędzla Michała Stachowicza, przedstawiający św. Kazimierza w stroju narodowym polskim.
  • Dwór z przełomu XVII–XIX w. będący własnością rodu Rostworowskich.

Urodzeni w Rybnej

Przypisy

  1. GUS. Bank Danych Lokalnych.
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1118 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  4. GUS. Rejestr TERYT.
  5. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 102.
  6. Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  7. „Osadnictwo i krajobraz”, Wydawnictwo Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, 1997, s. 109, ISBN 83-901471-7-3.
  8. Józef Bolesław Garas, Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945, Wydawnictwo MON, 1971, str. 368.
  9. Za miedzą – Rybna. „Przełom”, nr 31 (1001) 3.8.2011. 
  10. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Kraków County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.34 N
  • S: 49.87 N
  • W: 19.50 E
  • E: 20.37 E
POL gmina Czernichow COA.svg
Herb gminy Czernichów (powiat krakowski)
Rybna.Kamionka.jpg
Autor: Premia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rybna Kanionka
Rybna DK37.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Remiza OSP. Rybna (województwo małopolskie)
Rybna.Smarkowa.jpg
Autor: Premia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rybna.Smarkowa
Rybna Wrzosy.jpg
Autor: Premia, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rybna.Wrzosy
Rybna kościół DK54.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Rybnej