Rycheza Lotaryńska
| królowa Polski | |
 Królowa Rycheza, rys. Jan Matejko | |
| Królowa Polski | |
| Okres | od 25 grudnia 1025 |
|---|---|
| Jako żona | |
| Koronacja | |
| Poprzedniczka | Oda Miśnieńska (?) |
| Następczyni | Maria Dobroniega |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | Ezzonidzi |
| Data urodzenia | ok. 993 |
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku | Kolegiata Mariacka na Schodach w Kolonii |
| Ojciec | Erenfried Ezo, palatyn lotaryński |
| Matka | |
| Mąż | |
| Dzieci | Kazimierz I Odnowiciel, |
Rycheza lotaryńska, niem. Richeza a. Richenza, także Ryksa, niem. Rixa, zw. Błogosławioną[3]. (ur. ok. 993, zm. 21 marca 1063 w Brauweiler) – królowa Polski jako żona Mieszka II Lamberta.
Pierwsze lata życia i małżeństwo z Mieszkiem II
Była córką palatyna Lotaryngii Erenfrieda Ezzona i Matyldy, córki Ottona II, siostry Ottona III. Lata młodości spędziła najprawdopodobniej w klasztorze w Quedlinburgu (lub w Gandersheimie). Na mocy jednego z postanowień zjazdu w Merseburgu w 1013 roku została poślubiona przez Mieszka II Lamberta, co stanowić miało przypieczętowanie zawartego wówczas pokoju. Urodziła ona Mieszkowi syna Kazimierza zwanego Odnowicielem, który został później władcą Polski oraz dwie córki – Gertrudę i drugą, której imię nie jest znane.
Królowa Polski
W 1025 roku wraz z mężem została koronowana na królową Polski. Pod koniec 1031 roku, w związku z zaistniałą sytuacją polityczną (objęcie władzy przez Bezpryma i ucieczka Mieszka II do Czech na skutek przegranej wojny polsko-niemieckiej), zdecydowała się na wyjazd z Polski (z podobnych przyczyn kraj w 1037 opuścił jej syn Kazimierz). Udała się do Niemiec, zabierając insygnia królewskie i cały majątek (insygnia znalazły się na nowo w kraju wraz z powrotem Kazimierza Odnowiciela). Możliwe, że powróciła na krótko do Polski po śmierci Mieszka II w 1034 roku. Do końca życia używała tytułu królowej.
Wraz z synem Kazimierzem Odnowicielem dążyła do wzmocnienia władzy monarszej oraz do odbudowania osłabionego aparatu państwowego po powstaniu ludowym i buncie Miecława[4].
Życie zakonne
W 1047 wstąpiła do klasztoru benedyktyńskiego w Brauweiler koło Kolonii, który był fundacją jej rodziców. Przebywała w nim do śmierci 21 marca 1063. Śmierć Rychezy odbiła się w Niemczech szerokim echem. Jej zgon utrwaliło co najmniej 5 nekrologów. Nekrolog brunwilerski zawiera następujące słowa (w tłumaczeniu polskim): "Zmarła najsławniejsza Rycheza królowa Polski, córka fundatorów, której pamięć obchodzi się uroczyście". Prawdopodobnie zdecydowała, że chce być pochowana w Brauweiler. Została jednak pochowana w Kolonii, w niezachowanej współcześnie kolegiacie Mariackiej na Schodach, której była dobrodziejką.
Pochówek
Po rozebraniu kościoła Panny Marii ad Gradus w 1817, jej szczątki zostały przeniesione do katedry kolońskiej. W katedrze przenoszono je w różne miejsca, lecz ostatecznie spoczęły w kaplicy chórowej, poświęconej św. Janowi Chrzcicielowi[5]. W dniu 8 września 1959 r. dokonano otwarcia grobowca królowej. Ekspertyza medyczna wykazała, że Rycheza była osobą o wątłej posturze („die selige Rycheza war von kleiner zierlicher Gestalt”), okazało się również, że złamała kiedyś obojczyk, co, jak przypuszcza autor protokołu otwarcia grobowca, mogło być spowodowane upadkiem z konia.
Kult
W Niemczech jest uważana za osobę świątobliwą. Została uznana przez lud za błogosławioną i jest czczona jako błogosławiona Rycheza. Jej wspomnienie liturgiczne w kościele katolickim obchodzone jest 21 maja.
Rodzina
Małżeństwo i potomstwo
Rycheza z małżeństwa z Mieszkiem II (ur. 990, zm. 10 lub 11 maja 1034) miała troje dzieci:
- Kazimierz I Odnowiciel (ur. 25 lipca 1016, zm. 28 listopada 1058) – książę Polski (1038–1058),
- N. N., córka (ur. ?, zm. po 1052) – żona Beli I, króla Węgier (1060–1063), znana jako Rycheza lub Adelajda[6],
- Gertruda (ur. ok. 1025, zm. 4 stycznia 1108) – żona Izjasława I, wielkiego księcia kijowskiego (od 1054).
Możliwe, że córką Rychezy była również Agata[7][8], żona angielskiego księcia Edwarda Wygnańca, której pochodzenie jest kwestią dyskusyjną.
Genealogia
| Hermann Pusillus ur. ? zm. najwcześniej 996 | Heylwig ur. ? zm. ? | Otton II ur. 955 zm. 7 XII 983 | Teofano ur. 956 zm. 15 VI 991 | ||||||||||
| Ezzon ur. 955 zm. 21 V 1034 | Matylda ur. 979 zm. 4 XI 1025 | ||||||||||||
Mieszko II Lambert ur. 990 zm. 10 lub 11 V 1034 OO 1013 | Rycheza Lotaryńska (ur. ok. 993, zm. 21 III 1063) | ||||||||
| Gertruda ur. ok. 1025 zm. 4 I 1108 | N.N., córka ur. ? zm. po 1052 | Kazimierz I Odnowiciel ur. 25 VII 1016 zm. 28 XI 1058 | |||||||
Rycheza w kulturze
Rycheza Lotaryńska jest bohaterką powieści Jadwigi Żylińskiej Złota włócznia.
Przypisy
- ↑ J. Lechman: Relikwie królowej Rychezy, [w:] „Studia Lednickie”, Poznań 2002, R. 7, s. 352.
- ↑ A. Przeździecki; E. Rastawiecki: Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej Polsce, seria 2, Warszawa 1855-1858.
- ↑ Nie została oficjalnie beatyfikowana przez Kościół katolicki.
- ↑ Marek Urbański: Poczet królowych i żon władców Polskich, Warszawa 2006, s. 31–32
- ↑ Jasiński 1992 ↓, s. 116–117.
- ↑ K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław – Warszawa (1992).
- ↑ John P. Ravilious, "The Ancestry of Agatha, Mother of St. Margaret of Scotland", ''The Scottish Genealogist'', t. 56 (2009), s. 70-84.
- ↑ Michael Anne Guido and John P. Ravilious, "From Theophanu to St. Margaret of Scotland: A study of Agatha's ancestry", Foundations, t. 4 (2012), s. 81-121.
Bibliografia
- K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Warszawa, Wrocław 1992, ISBN 83-85218-32-7.
- Michał Tomaszek, Klasztor i jego dobroczyńcy. Średniowieczna narracja o opactwie Brauweiler i rodzie królowej Rychezy, Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2007, ISBN 978-83-60448-34-2, OCLC 189732948.
Linki zewnętrzne
- Rycheza - pierwsza królowa Polski (audycja Programu 2 Polskiego Radia z dnia 27 lipca 2010 r. - rozmowa Hanny Marii Gizy z dr. Jerzym Pysiakiem)
Media użyte na tej stronie
Rekonstrukcja herbu z rewersu pieczęci majestatycznej króla Polski – Przemysła II z 1295
Autor: Tadam, Licencja: CC BY-SA 4.0
relikwiarz Rychezy Lotaryńskiej w kaplicy św. Jana w katedrze kolońskiej
Czaszka Rychezy Lotaryńskiej
Rycheza Lotaryńska, Ryksa, królowa Polski