Ryczywół (województwo mazowieckie)

Ryczywół
	wieś
	(c) I, Hiuppo, CC BY 2.5; Kościół w Ryczywole
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	kozienicki
Gmina	Kozienice
Liczba ludności (2011)	685
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-900
Tablice rejestracyjne	WKZ
SIMC	0627756
	Położenie na mapie gminy Kozienice Ryczywół
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ryczywół
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ryczywół
	Położenie na mapie powiatu kozienickiego Ryczywół
	51°41′24″N 21°25′17″E/51,690000 21,421389

Ryczywół – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Kozienice^[4]^[5]. Leży nad Radomką dopływem Wisły. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1370 rokiem, zdegradowany w 1869 roku^[6]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[7], w drugiej połowie XVI wieku położonym w powiecie radomskim województwa sandomierskiego^[8]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie radomskim, a przed 1975 w województwie kieleckim.

Ryczywół jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Katarzyny^[9].

Nazwa

Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od słów „ryczy” i „wół” i związana jest bydłem przeganianym tędy z Rusi Halickiej na Śląsk. Inna wersja to pochodzenie od greckiego „riks wele”, czyli królewski kamień, przy którym miała się gromadzić okoliczna ludność na wiece.

Położenie

(c) I, Hiuppo, CC BY 2.5

Rzeka Radomka w Ryczywole

Cmentarz żydowski w Ryczywole

Miejscowość położona w Puszczy Stromeckiej u ujścia rzeki Radomki do Wisły na dawnych szlaku handlowym z Rusi Halickiej na Śląsk, obecnie przy drodze Warszawa-Kozienice-Sandomierz (DK79).

Historycznie Ryczywół położony jest na północnych krańcach Małopolski a dokładniej w ziemi sandomierskiej w pobliżu granicy z Mazowszem.

Historia

XIII w. początki Ryczywołu, wymieniana przez Długosza parafia Św. Katarzyny
1369 miasto jako królewszczyzna, starostą jest mieszczanin Jan Pylik, wymieniany jest dwór królewski w Ryczywole
1393 dzierżawę obejmuje rycerz Andrzej Ciołek z Ostrołęki nad Pilicą (Królowa Jadwiga zapisuje mu i jego spadkobiercom dwór z miastem, przyległe wsie i dochody z komory celnej za 500 grzywien praskich), istnieje tu gród obronny
1407 siedziba starostwa niegrodowego
1409 Ryczywół otrzymuje prawa miejskie magdeburskie i własny samorząd oraz inne przywileje z rąk króla Władysława Jagiełły
1413 zalecenie króla Władysława Jagiełły o ujednoliceniu myta za przeprawę mostową dla mieszczan, w mieście istnieje komora celna i most na Radomce (najprawdopodobniej od końca XIII wieku)
XV-XVI w. – kolejno właścicielami miasta zostają Piotr Dunin, Jan Dunin z Prawkowic, w mieście powstaje port i zakłady szkutnicze
1494 miasto własnością zięcia Piotra Dunina, Pakosza Zwolskiego
1513 kolejni właściciele to Hieronim i Abraham Leżeńscy z Leżenic, potem Drzewieccy
1655 zniszczenie miasta przez Szwedów, także przez ponowne wylewy Wisły i Radomki
1664 w mieście nadal istnieje dwór starościński
wrzesień 1673 król Michał Korybut Wiśniowiecki wydaje tu uniwersał ochronny od ciężarów wojskowych dla miejscowego mieszczaństwa
1681 król Jan III Sobieski potwierdza ów uniwersał, uprzednio w 1677 potwierdzając prawa Żydów (liczne przywileje handlowe i gospodarcze)
1761 król August III Sas wydaje przywilej na powstanie gminy żydowskiej w Ryczywole
1798 wzmiankowany dwór starościński, wzmiankowany jeszcze na planie z 1830, miasto podupada na skutek złego gospodarowania starostów i wylewów rzek
XVIII w. zbiera się tutaj Sejm Żydów Polskich (Waad Arba Aracot)
1813 relokacja miasta i budowa w nowym miejscu według planów Tomasza Wiarenka (2,5 km od poprzedniego miejsca)
po 1831 siedziba carskiego majoratu i przekazane za zasługi płk. Selwanowi
1869 odebranie praw miejskich
15 września 1939 31 Pułk Piechoty Strzelców Kaniowskich ppłk. Wincentego Wnuka z Armii „Łódź” krwawo przebija się z okrążenia do Wisły
1944 całkowite zniszczenie Ryczywołu w czasie walk na przyczółku warecko-magnuszewskim
1968-1979 budowa elektrowni w pobliskich Kozienicach i rozwój wsi.

Zabytki

kościół pw. św. Katarzyny z lat 1876-84, odbudowany po zniszczeniach wojennych w latach 1945–1949, nr rej.: 439/A z 16.11.1990
dzwonnica kościelna

Związani z Ryczywołem

Maciej z Ryczywołu, 1517 opat sieciechowski, budowniczy klasztoru w Sieciechowie
Adam Drzewicki (zm. 1534) starosta m.in. ryczywolski
Anzelm Gostomski (1508-1588) starosta m.in. ryczywolski
Samuel Szmelke Horowic (1726-1778), wychowawca i nauczyciel cadyków Lewi Izaak z Berdyczowa i Isroela ben Szabbetaj Habsteina 'Magida' z Kozienic

Przypisy

↑ Wieś Ryczywół w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-11-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-03-23].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1113 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66-67.
↑ Feliks Kiryk, Urbanizacja Małopolski : województwo sandomierskie : XIII-XVI wiek, Kielce 1994, s. 20.
↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
↑ Opis parafii na stronie diecezji

Zobacz też

cmentarz żydowski w Ryczywole
Ryczywół

Linki zewnętrzne

Ryczywół, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 81 .
Ryczywół, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 564 .
Sołectwa i komitety osiedlowe. Gmina Kozienice.

[pwl-1] Wieś Ryczywół w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-11-15] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-03-23].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1113 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66-67.

[7] Feliks Kiryk, Urbanizacja Małopolski : województwo sandomierskie : XIII-XVI wiek, Kielce 1994, s. 20.

[8] Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

[par-9] Opis parafii na stronie diecezji

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Wsie	Aleksandrówka Brzeźnica Chinów Cudów Dąbrówki Holendry Kozienickie Holendry Kuźmińskie Holendry Piotrkowskie Janików Janów Kępa Bielańska Kępa Wólczyńska Kępeczki Kociołki Kuźmy Łaszówka Łuczynów Majdany Michałówka Nowa Wieś Nowiny Opatkowice Piotrkowice Przewóz Psary Ruda Ryczywół Samwodzie Selwanówka Stanisławice Staszów Śmietanki Świerże Górne Wilczkowice Górne Wójtostwo Wola Chodkowska Wólka Tyrzyńska Wólka Tyrzyńska B Wymysłów
Osada leśna	Cztery Kopce
Integralne części wsi	Babia Góra Budy Gajówka Łuczynów Janików-Folwark Józefów Julianówka Kajzerówka Katarzynów Kozienice-Kolonia Majdany Rusin Niwa Nowy Chinów Nowy Łuczynów Paryż Pastwisko Piachy Piecycha Stanowisko Stary Chinów Stary Łuczynów

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Głowaczów (do 1870) Gniewoszów (do 1870) Granica (do 1870) Janowiec (do 1870) Magnuszew (do 1870) Kozienice Pionki (od 1954) Ryczywół (do 1870) Sieciechów (do 1870) Zwoleń (do 1870, 1915–19 i 1925–54 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bobrowniki nad Radomką (do 1954) Brzeźnica (do 1954) Brzóza (do 1954) Garbatka-Letnisko (od 1973) Głowaczów (od 1949) Gniewoszów (od 1973) Gniewoszów(-Granica) (1870–?) Góra Puławska (do 1954) Grabów nad Pilicą Grabów nad Wisłą (do 1954) Jedlnia (do 1954) Kozienice Lipa (do 1870) Magnuszew (do 1870 i od 1973) Mariampol (1870–1949) Oblasy (do 1954) Pionki (1931–54) Pionki (od 1973) Policzna (do 1954) Rozniszew (do 1954) Sarnów (do 1954) Sieciechów Suskowola (do 1954) Świerże Górne (do 1954) Tczów (Średni) (do 1954) Trzebień (1870–1954) Zwoleń (1870–1915 i 1919–1925)
Gromady (1954–72)	Babin (1954 →) Bartodzieje (1954 →) Bobrowniki (1954–59) Boże (1954–58 →) Bronowice (1954 →) Brzezinki (1954 →) Brzeźnica (1954–72) Brzóza (1954–72) Chechły (1954 →) Czarnolas (1954 →) Dobieszyn (1954–57 →) Garbatka-Letnisko (1954–72) Głowaczów (1954–72) Gniewoszów (1954–72) Góra Puławska (1954 →) Grabów n/Pilicą (1954–72) Grabów n/Wisłą (1954 →) Grabów Nowy (1954–59) Grudek Stary (1954 →) Holendry Piotrkowskie (1954–61) Janowiec (1954 →) Januszno (1954–68) Jedlnia (1956–58) Kieszek (1954–56) Kozienice (1961–72) Łagów (1954 →) Ławeczko (1954 →) Łękawica Stara (1954–61) Magnuszów (1954–72) Mariampol (1954–59) Mąkosy (1954–61) Miejska Dąbrowa (1954–72) Mniszów (1954–61) Paciorkowa Wola (1954 →) Pionki (1954) Pionki (1969–72) Policzna (1954 →) Ponikwa (1954–68) Poświętne (1954–72) Przewóz (1954–61) Przyłęk (1954 →) Rozniszew (1954–72) Rudki (1954 →) Ryczywół (1954–61) Sarnów (1954 →) Sieciechów (1954–72) Stanisławice (1954–61) Stara Wieś (1954–61) Strykowice (1954 →) Studzianki (Studzianki Pancerne) (1961–72) Sucha (1954 →) Suskowola (1954–68) Sycyna (1954 →) Świerże Górne (1954–72) Tczów (1954 →) Trzcianki (1954 →) Trzebień (1954–59) Ursynów (1954–68) Wilczkowice (1954–61) Wola Klasztorna (1954–61) Wólka Tyrzyńska (1954–68) Wysokie Koło (1954–59) Zajezierze (1954–72) Zarzecze (1954 →) Zawada (1954 →)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne