Rydwan z kosami

Szarża perskich rydwanów z kosami w czasie bitwy pod Gaugamelą w roku 331 p.n.e.
Model rydwanu z kosami autorstwa Leonarda da Vinci w Narodowym Muzeum Nauki i Technologii w Mediolanie
(c) Loco Steve, CC BY 3.0
Pomnik królowej Icenów Boudiki z córkami w rydwanie z kosami znajdujący się w Londynie

Rydwan z kosami – zmodyfikowany rydwan konny który na kołach zamontowane miał kosy obracające się wraz z nimi. Rzymski historyk Tytus Liwiusz tak opisał jego budowę[1]:

Wozy te były, w głównych zarysach, tak uzbrojone, że koło dyszla miały sterczące z przedniej poprzeczki zaprzęgowej dziesięciołokciowe [około 4,5 metra] ostrza niby rogi, żeby mogły przebijać wszystko, cokolwiek by stało na drodze. Z końców zaś tej poprzeczki wystawały po dwie zakrzywione kosy: jedna poziomo na wysokości poprzeczki, druga pod nią skierowana ku ziemi; tamta dla ucinania wszystkiego, co by podeszło pod nią z boku, ta dla dosięgania leżących i czołgających się po ziemi. Również u osi kół przymocowane były z obu stron po dwie kosy w tak samo różnym ułożeniu.

Grecki generał Ksenofont, uczestnik bitwy pod Kunaksą (401 p.n.e.), wspominał że podczas starcia Persowie dowodzeni przez satrapę Cyrusa Młodszego użyli rydwanów z kosami, jednak historyk Alexander Nefiodkin podaje to w wątpliwość, bowiem rydwany z kosami nie były „obecne” w czasie późniejszej perskiej inwazji na Grecję (480–479 p.n.e.), pod przywództwem króla Persów Kserksesa. Nefiodkin argumentuje że Persowie wprowadzili rydwany z kosami w okresie po wojnach grecko-perskich, między 467 a 458 rokiem p.n.e., jako alternatywne rozwiązanie, biorąc pod uwagę wcześniejsze doświadczenia w walkach z ciężką piechotą grecką[2].

Zastosowanie bojowe

Rydwan z kosami, zwykle ciągnięty przez dwa lub cztery konie, składał się najczęściej z woźnicy i dwóch żołnierzy. Wykorzystywano go do przedarcia się przez linie piechoty wroga za pomocą szarży powodując przecięcie szeregów przeciwnika i utworzenie luk w jego liniach, które można było wykorzystać do rozbicia formacji. W tamtym okresie, gdy kawaleria nie była jeszcze tak silna, rydwany z kosami uważano za najskuteczniejszą ofensywną broń do ataku na piechotę, pomimo tego że potrzebowały dużego i płaskiego terenu pola bitwy oraz dużo miejsca do manewrowania[2]. Dodatkowo konie ciągnące rydwan obciążony kosami i żołnierzami z ekwipunkiem, nie galopowały zbyt szybko stając się łatwiejszym celem dla przeciwnika który zasypywał je pociskami. Wierzchowce padały martwe w uprzężach, pociągając za sobą rydwany które koziołkowały, wyrzucając załogi w powietrze, a te konie które doznawały ran zbaczały z kursu, wpadały na sąsiednie rydwany i wywracały je. Zdarzało się także że konie wpadały w panikę i pędziły z powrotem w stronę swoich linii, tratując żołnierzy[1].

Rydwan z kosami szybko okazał się bronią o ograniczonych zaletach taktycznych bo dobrze wyszkolona armia rozchodziła się, gdy rydwan się zbliżał, tworząc przestrzenie, przez które przejeżdżał, a następnie szybko zamykała się w zwartej formacji za sobą, pozwalając rydwanowi przejechać przez szyk bez powodowania wielu ofiar. Następnie otaczano żołnierzy w rydwanach eliminując ich z walki (przykład: persko-macedońska bitwa pod Gaugamelą w 331 p.n.e., w której wzięło udział 200 rydwanów). Dlatego od III wieku p.n.e. rydwan z kosami został wyparty przez kawalerię która była bardziej zwrotna i elastyczna[2].

Według niektórych źródeł historycznych rydwany z kosami były używane, w rzadkich przypadkach, nawet przez Greków i Rzymian[2].

Zobacz też

  • currus

Przypisy

  1. ↑ a b Myke Cole: Legion kontra falanga: epicka walka piechoty starożytnego świata. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2020, s. 238-240. ISBN 978-83-8062-522-8.
  2. ↑ a b c d Battle of Gaugamela. The Scythed chariots. Ars Bellica. [dostęp 2020-11-09]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie