Rykolanka

Rykolanka

Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	19,5 km
Powierzchnia zlewni	162,2 km²
Źródło
Miejsce	w okolicy wsi Łęczeszyce
Wysokość	171 m n.p.m.
Współrzędne	51°40′17″N 20°50′36″E/51,671389 20,843333
Ujście
Recypient	rzeka Pilica
Miejsce	w okolicy osady Przybyszew
Wysokość	119 m n.p.m.
Współrzędne	51°39′27″N 20°50′53″E/51,657500 20,848056
Położenie na mapie gminy Promna źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Położenie na mapie województwa mazowieckiego źródło ujście
Położenie na mapie powiatu białobrzeskiego źródło ujście

Rykolanka^[1][2] (potocznie Rykalanka, dawniej Czarna lub Czarna Woda, gb. − Dylówka) − rzeka w województwie mazowieckim, lewobrzeżny dopływ Pilicy. Odwadnia południowo-wschodni skraj Wysoczyzny Rawskiej. Uchodzi do Pilicy na obszarze Doliny Białobrzeskiej. Powierzchnia dorzecza 162,2 km², 65,9% zlewni leży na terenie 4 gmin powiatu grójeckiego pozostała część na terenie gminy Promna w powiecie białobrzeskim.

Przebieg

Jako ciek okresowy bierze początek we wsi Łęczeszyce, jako ciek stały we wsi Kozietuły. W 10,25 km biegu przyjmuje bezimienny prawobrzeżny ciek z Wodzicznej w 4,9 km dopływem z Bądkowa Środkowego potocznie zwanym również Nikłą i w 1,7 km Borówkę. W połowie XIX w. stanowiła lewobrzeżny dopływ Nizi, czyli dolnego odcinka Mogielanki i wspólnie uchodziły do Pilicy. Zjawisko łączenia i rozłączania zlewni tych dwóch rzek zachodziło prawdopodobnie cyklicznie wraz ze zmianami przebiegu koryta Pilicy. Zlewnia znacznym stopniu przekształcona o stosunkowo niskim stopniu zalesienia wynoszącym zaledwie 3,8%. W górnym biegu nosi nazwę Dylówki. W połowie XIX w. nosiła nazwę Czarna, według ostatniego przedwojennego wójta gminy Rykały p. Stanisława Opaska zwana także Czarną Wodą. Błędnie nazywana Rykolanką, także w najnowszych opracowaniach kartograficznych, nazwa ta powstała najprawdopodobniej ze zniekształcenia nazwy pierwotnej. Płynie przez Łęczeszyce, Dylew, Sielec, Rykały, Sanki, Wysoką i Przybyszew. Wzdłuż rzeki zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe w Wysokiej, Rykałach, Sielcu, Modrzewinie, Kozietułach w Łęczeszycach zabytkowy zespół klasztorny.

Dolina rzeczki stanowi korytarz ekologiczny którym na obszar intensywnej gospodarki sadowniczej (jest to tzw. „grójeckie zagłębie sadownicze”) migrują cenne gatunki roślin i zwierząt znajdujących swoje główne ostoje w dolinie Pilicy (obszar węzła ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym – Puszcza Pilicka). Stan czystości jej wód nie mieści się w przyjętych normach (non), co stanowi zagrożenie dla życia biologicznego w tej rzeczce.

Flora

W dolinie na znacznych powierzchniach występują zbiorowiska roślinne charakterystyczne dla łąk zalewowych, ponadto łęgi, a w miejscach podmokłych olsy. Z roślin chronionych w dolinie stwierdzono występowanie pełnika europejskiego i storczyków.

Fauna

W dolinie według obserwacji przeprowadzonych w latach 80. gniazdowało 74 gatunki ptaków w tym 11 gatunków ptaków związanych ze środowiskiem wodno-błotnym. Wzdłuż rzeczki stwierdzono min. stanowiska derkacza, strumieniówki, bekasa kszyka, dzięcioła zielonego i pojedyncze stanowiska kruka. Wśród ptaków drapieżnych pojedyncze stanowiska myszołowa, pustułki i błotniaków stawowego i łąkowego. W parkach podworskich stosunkowo licznie występuje dziki królik, którego kolonie zlokalizowane są m.in. w Sielcu, Rykałach i Małej Wsi. Ze zwierząt kopytnych stosunkowo licznie występują sarny, a z sąsiednich kompleksów leśnych docierają dziki. Gatunkiem przechodnim jest łoś. Herpetofaunę reprezentują min. rzekotka drzewna, żaba trawna i moczarowa, traszka zwyczajna, ropucha szara i zielona, zaskroniec, trzy gatunki jaszczurek: padalec, żyworodna i zwinka. Do 1973 w wodach rzeczki występował rak szlachetny.

Ochrona

Stosunkowo niewielki przyujściowy odcinek doliny na południe od drogi Przybyszew – Osuchów znajduje się w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Pilicy i Drzewiczki oraz w obrębie obszaru specjalnej ochrony ptaków (OSO) Dolina Pilicy (PLB140003), a także specjalnego obszaru ochrony siedlisk (SOO) Dolina Dolnej Pilicy (PLH 140016) chronionych w ramach sieci Natura 2000.

Propozycje ochrony

Odcinek pozostający obecnie w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Pilicy i Drzewiczki” proponowany do ochrony w formie Parku Krajobrazowego Dolnej Pilicy. Dolny i środkowy odcinek obejmujący najcenniejszy odcinek doliny z systemem przyległych łęgów i olsów oraz przyujściowy odcinek Borówki proponowany jest do ochrony formie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Rykalanki.

Dopływy

• Borówka

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Stefan Jaroszewski: Pałace i dwory w okolicach Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10910-6.
• Mogielanka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 577 .

Linki zewnętrzne

• Bekas znad Rykalanki Klub Przyrodników Regionu Radomskiego