Ryksa Bolesławówna

Ryksa (ur. w 1116, zm. po 25 grudnia 1155) – księżniczka polska, królowa szwedzka, księżna nowogrodzka z dynastii Piastów.

Córka księcia Polski Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu. Żona kolejno: króla Szwecji Magnusa Silnego, księcia nowogrodzkiego Włodzimierza Wsiewołodowicza i króla Szwecji Swerkera I Starszego. Matka króla Danii Kanuta V i księżnej duńskiej Zofii, żony króla Danii Waldemara I Wielkiego.

Matka Ryksy

Ryksa, najstarsza córka Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu, urodziła się w 1116. Identyfikacja jej matki do dziś pozostaje nierozstrzygnięta. Średniowieczne przekazy źródłowe milczą na ten temat, wspominają jedynie o ojcostwie Krzywoustego. Badający tę sprawę Kazimierz Jasiński skłonił się do uznania Salomei z Bergu za matkę Ryksy i na tej podstawie ustalił datę roczną narodzin najstarszej córki Krzywoustego. Ponieważ Salomea poślubiła Bolesława III Krzywoustego na początku 1115, a pod koniec tego samego roku wydała na świat Leszka, zaś w 1129 lub 1130 Ryksa została wydana za mąż i ok. 1130 urodziła pierwsze dziecko, stąd najstarsza córka Krzywoustego musiała urodzić się w 1116.

Mężowie i potomstwo

W 1129 lub 1130 Ryksa poślubiła Magnusa Silnego, syna króla Danii Nielsa Starego. Z tego związku na świat przyszli król Danii Kanut V i Niels. Magnus Silny, który w 1129 został koronowany na króla Szwecji, zmarł 4 czerwca 1134.

Między 1136 a 1138 Ryksa wyszła za mąż za księcia nowogrodzkiego Włodzimierza z dynastii Rurykowiczów (z linii Monomachowiczów). Małżeństwo to umocniło istniejący już związek pomiędzy dziećmi Salomei i Wsiewołoda (Bolesław Kędzierzawy w 1137 pojął za żonę córkę Wsiewołoda, a siostrę Włodzimierza, Wierzchosławę). Z księciem ruskim Ryksa miała córkę Zofię, która w 1154 poślubiła króla Danii Waldemara I Wielkiego i obdarzyła go licznym potomstwem, m.in. królami Danii: Kanutem VI i Waldemarem II, a także królową szwedzką Ryksą (żona króla Szwecji Eryka X i matka Eryka XI) i królową francuską Ingeborgą (żona króla Francji Filipa II Augusta). Włodzimierz zmarł między 1140 a 1145.

Trzecim mężem Ryksy przed 1150 został król Szwecji Swerker I Starszy. Z tego małżeństwa na świat przyszedł syn Bolesław. W literaturze pojawiają się opinie, że synami Swerkera z tego związku byli także Kol i Sune Sik. Mąż Ryksy został zamordowany 25 grudnia 1156.

Po zamordowaniu Swerkera I Starszego władzę w Szwecji przejął Eryk IX Święty, po śmierci którego tron szwedzki przypadł synowi Swerkera I Starszego z pierwszego małżeństwa z Ulfhildą, Karolowi VII. Gdy ten w 1167 został zamordowany, rozpoczęły się trwające do 1173 krwawe walki o panowanie w Szwecji. Brali w nich udział Bolesław i Kol (ta informacja jest jedyną o nich wzmianką źródłową), którzy prawdopodobnie zginęli pokonani przez Kanuta Erikssona.

Genealogia

Opracowanie na podstawie: K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004; Bavaria, nobility (ang.), fmg.ac, [dostęp 2011-09-14]; Swabia, nobility (ang.), fmg.ac, [dostęp 2011-09-14].

Bibliografia

• Marzec A., Waśko A.: Ryksa, K. Ożóg, S. Szczur (red.). Piastowie. Leksykon biograficzny. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999, s. 87. ISBN 83-08-02829-2.