Rynek w Kłobucku

Rynek im. Jana Pawła II

Śródmieście
nr rej. R/403/53 • 1131/69 • A-46/78[1]
Rynek w maju 2010, w tle kościół świętych Marcina i Małgorzaty
Państwo	Polska
Miejscowość	Kłobuck
Położenie na mapie Kłobucka Rynek im. Jana Pawła II
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rynek im. Jana Pawła II
Położenie na mapie województwa śląskiego Rynek im. Jana Pawła II
Położenie na mapie powiatu kłobuckiego Rynek im. Jana Pawła II
Położenie na mapie gminy Kłobuck Rynek im. Jana Pawła II
50°54′17,0″N 18°56′12,0″E/50,904722 18,936667

Rynek im. Jana Pawła II w Kłobucku – plac w Kłobucku. Jest on głównym elementem urbanistycznym miasta od XIV wieku, kiedy to został wytyczony po północnej stronie kościoła świętych Marcina i Małgorzaty, na niezabudowanym do tego czasu terenie^[2][3].

Charakterystyka

Rynek ma nieregularny, czworokątny kształt, co jest wynikiem wielokrotnych zmian w jego zabudowie. Położony jest w centralnej części miasta. Przy południowej pierzei umiejscowiony jest kościół parafii św. Marcina, oddzielony od rynku wysokim murem. Po przeciwnej stronie znajduje się budynek starostwa powiatowego i urzędu skarbowego. We wschodniej i zachodniej pierzei dominuje niejednolita zabudowa mieszkaniowa i usługowa.

Nawierzchnię rynku stanowią obecnie kamienne płyty i kostka. Płyta rynku jest wyprofilowana w kształt pochyłej rynny, tworzącej audytorium dla ustawianej w najniższym miejscu sceny. Plac zamknięty jest od strony północnej murem ze ścianą wodną i szklanym pawilonem. Postępuje odbudowa pierzei wschodniej^[4].

W południowej części rynku znajduje się studnia oraz pomnik Jana Długosza.

Na rynku zbiegają się ulice: 11 Listopada, Targowa, 3 Maja, Strażacka, Jana Długosza i Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Ulice otaczające rynek mają wspólną numerację przypisaną do adresu Rynek im. Jana Pawła II.

Historia

Zachodnia pierzeja rynku

Niewielki, czworokątny rynek i wychodzące z niego prostopadle ulice powstały obok istniejącej wcześniej osady, zwanej obecnie Staromieściem^[2]. Rynek, od czasu swego powstania, pełnił typową w średniowieczu funkcję handlową^[2][5]. Oprócz cotygodniowych, wtorkowych targów, w Kłobucku organizowano corocznie trzy duże jarmarki o znaczeniu ponadregionalnym^[5]. Odbywały się one w dni patronów kłobuckich kościołów: świętej Małgorzaty (13 lipca), świętego Marcina (11 listopada) i świętego Bartłomieja (24 sierpnia)^[5]. W rynku usytuowano także drewniany ratusz, jednak dokładna data budowy nie jest znana.

Średniowieczna zabudowa rynku, oprócz kościoła, była głównie drewniana, co było powodem częstych i dotkliwych pożarów^[6]. Dwa razy, 15 października 1457 r., w wyniku napadu księcia oświęcimskiego Jana IV, i ponownie 28 marca 1469 r., z powodu zaprószenia ognia przez jednego z kowali, miasto, otoczone jeszcze wtedy wałami, prawie doszczętnie spłonęło^[7]. W pożarze, który wybuchł 18 maja 1689 r., według rejestru sporządzonego przez radę miejską i urząd lantwójtowski, spłonęło 18 domów w rynku i ponad 30 w jego pobliżu. Finansowy upadek miasta w tym czasie, znacznie utrudnił odbudowę^[8].

Na początku XVII w. starosta krzepicki Mikołaj Wolski, wybudował w rynku murowany pałac, połączony nadziemnym przejściem z kościołem św. Marcina i Małgorzaty. Budynek nie przetrwał jednak do czasów obecnych, nie wiadomo dokładnie kiedy został zburzony^[6].

W 1826 r., komisarz województwa kaliskiego wydał zarządzenie, o konieczności rozpoczęcia prac regulacyjnych w miastach, w tym także w Kłobucku. W tym samym roku geometra rządowy Woyda rozpoczął prace nad planem regulacji^[9]. Przeprowadził pomiary, których celem było wytyczenie granic między posiadłościami miejskimi a sąsiednimi szlacheckimi folwarkami. Regulacją objęto również rynek. Sporządzając plan, Woyda zaplanował powiększenie rynku poprzez zburzenie jednego z domów żydowskich, zlikwidowanie ogrodu, oraz zajęcie trzech niezabudowanych placów znajdujących się po wschodniej stronie rynku^[9]. Z placu miały wychodzić cztery proste ulice, a kolidujące z tym zamierzeniem domy przeznaczono do rozbiórki. Pomiarów dokonano w obecności burmistrza, ławników oraz właścicieli poszczególnych nieruchomości i zakończono je 9 stycznia 1827 roku^[9].

Wynikiem regulacji było głównie podniesienie bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Zabroniono stawiania w mieście domów drewnianych, zlikwidowano stodoły należące do mieszczan trudniących się rolnictwem, które usytuowane były obok domów mieszkalnych w śródmieściu^[10]. Ostatnie drewniane domy w rynku spłonęły w 1832, w ostatnim tak wielkim pożarze w Kłobucku^[10].

1 września 1939, w trakcie bitwy pod Mokrą, przesuwające się na południe oddziały niemieckie zajęły miasto bez walki, podpalając bez przyczyny domy w rynku, przy ulicach Wieluńskiej, 3-go Maja i Pięknej^[3].

Degradacja

31 marca 1953 plac, wraz układem architektonicznym centrum miasta, po raz pierwszy wpisano do rejestru zabytków^[1]. Nie pomogło to jednak w utrzymaniu go w zabytkowej formie. Architektura rynku została drastycznie zmieniona w czasach PRL-u. W 1976 r. wywłaszczono prywatnych właścicieli działek we wschodniej i, znajdującej się dużo bliżej kościoła niż obecnie, północnej pierzei rynku, a ich domy zburzono. Przesunięto wschodnią pierzeję na wysokość ulicy 11 listopada i domu handlowego Merkury a północną na wysokość obecnej siedziby urzędu powiatowego^[4]. Starą, kamienną nawierzchnię rynku usunięto a w jej miejsce powstały asfaltowe chodniki i nieprzemyślnie zaprojektowany trawnik, powstał także przystanek autobusowy. Planowano budowę ratusza i pałacu ślubów, jednak plany te nie doczekały się realizacji^[4]. Rynek zatracił swój miejski charakter i z wyjątkiem przystanku autobusowego stał się miejscem odludnym^[11][4].

Rewaloryzacja

Panorama rynku w Kłobucku

Władze miasta postanowiły przywrócić pierwotne funkcje rynku, jako miejsca spotkań mieszkańców^[12]. 6 grudnia 2005 Urząd Miasta, wraz z częstochowskim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich, ogłosił konkurs na projekt architektoniczny rewitalizacji rynku^[13]. W konkursie zgłoszono 12 prac. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło 10 marca 2006. Zwyciężył projekt pracowni architektury toprojekt z Rybnika, która została zaproszona do wykonania projektu budowlanego^[14].

Pomnik Jana Długosza

Problemem w przypadku kłobuckiego rynku był brak źródeł ikonograficznych, według których można byłoby odtworzyć dokładny historyczny wygląd tego miejsca. Istnieją jedynie niedokładne opisy jego architektury. Obecna zabudowa rynku jest nieregularna i tylko częściowo nawiązuje do historycznych założeń. Nawet najnowsze z budynków powstały bez obostrzeń konserwatorskich^[15]. Miejskie plany zagospodarowania przestrzennego przewidują uregulowanie stanu architektonicznego w otoczeniu rynku^[12].

24 września 2008 urząd gminy w Kłobucku ogłosił przetarg na wyłonienie wykonawcy remontu rynku^[16]. Latem 2009 wykonawca rozpoczął prace, na ich zakończenie miał czas do 17 maja 2010 r.^[16], jednak ze względu na ciężką zimę 2009/2010 oraz powódź w maju 2010 r. termin ten został przesunięty. Rynek oficjalnie otwarto 27 czerwca 2010 r. podczas Dni Kłobucka. Pierwszy koncert na nowym rynku zagrał zespół T.Love^[17].

W maju 2012 r., zrewaloryzowany rynek nominowany został przez Towarzystwo Urbanistów Polskich do nagrody w konkursie na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną^[18].

20 września 2015 r., w trakcie corocznych Dni Długoszowskich, na rynku odsłonięty został pomnik Jana Długosza. Autorem naturalnej wielkości rzeźby wykonanej z brązu jest Jerzy Kędziora^[19].

Zobacz też

• Pałac w Kłobucku

Przypisy

Bibliografia

• Feliks Kiryk: Kłobuck – Dzieje miasta i gminy (do roku 1939). Kraków: Secesja, 1998. ISBN 83-87345-55-5.

Linki zewnętrzne

• Zwycięski projekt rewitalizacji rynku. a-ronet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Zwycięski projekt rewitalizacji rynku na stronie autora