Rynek w Kielcach

plac Rynek

Centrum
nr rej. A.358 z 14.08.1976[1]
Rynek w Kielcach
Państwo	Polska
Miejscowość	Kielce
Położenie na mapie Kielc plac Rynek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de plac Rynek
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego plac Rynek
50°52′17,9″N 20°37′54,0″E/50,871640 20,631660

Kamienica Tomkiewiczów (Rynek przed rekonstrukcją)

Kamienica Sołtyków (Rynek przed rekonstrukcją)

Dawny rynek

Rynek — zwany też „kielecką starówką” znajduje się w ścisłym centrum Kielc, a jego istnienie datuje się od drugiej połowy XII wieku. W połowie XIV wieku, kiedy nastąpiła lokacja Kielc na prawie magdeburskim, ówczesny plac otrzymał nazwę Rynek. W ciągu wieków od powstania rynek służył za miejskie centrum handlowe i miejsce lokalnych targów, które odbywały się tutaj aż do roku 1935.

W czasach PRL Rynek nosił miano Placu Partyzantów.

Przez Rynek przechodzi czerwony szlak miejski prowadzący przez zabytkowe i ciekawe turystycznie miejsca Kielc.

Zabudowa Rynku

Znajdująca się tutaj malownicza zabudowa pochodzi głównie z XIX i XX stulecia. Całą zachodnią pierzeję Rynku stanowi ratusz – Urząd Miasta Kielce. Jest to budynek o trzech kondygnacjach i czterospadowym dachu, posiadający arkadowe podcienie skrywające wejście do środka.

Tuż obok ratusza, na rogu z ulicą Małą w południowej pierzei stoi kamienica z 1767 roku, której budowniczym był Maciej Gilba – kucharz biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka. Jest to jednopiętrowy budynek z podpiwniczeniem oraz podcieniami mieszczący obecnie kawiarnię. Na fasadzie budynku umieszczony jest orzeł będący herbem Sołtyków. Na lewo od Sołtyków znajduje się jedna z najbardziej okazałych kieleckich kamienic powstała w XIX wieku charakteryzująca się neobarokowym wystrojem frontowej elewacji i stiukowymi dekoracjami we wnętrzach. Obecnie mieści się w niej siedziba „Gazety Wyborczej”.

Po stronie wschodniej na rogu ul. św. Leonarda stała kamienica zwana Wójtostwem, o której wzmianki pojawiły się już w XVI wieku. W czerwcu 1794 roku przebywał tu przez dwa dni Tadeusz Kościuszko, co upamiętnia znajdująca się obecnie tablica wmurowana w ścianę. 24 maja 1800 roku budynek uległ spaleniu podczas wielkiego pożaru miasta, który pochłonął 276 domów. Budynek odbudowano, a w 1858 roku został on sprzedany Janowi Höningmanowi, który urządził na parterze sklep kolonialny, natomiast z pozostałej części zrobił „Hotel Saski”. Obecnie piętro budynku jest zamieszkane, natomiast na parterze znajdują się lokale usługowe.

W północno-wschodniej części Rynku, na skwerku pomiędzy obecną ul. Warszawską i Bodzentyńską, stoi figura Świętej Tekli z 1765 roku. W północnej pierzei na rogu Rynku i ulicy Warszawskiej mieści się pochodząca z XVIII wieku kamienica Kosterskich. Jest to czworokątny budynek z elewacjami od ulicy Orlej, Warszawskiej i Rynku. Północna fasada posiada klasycyzujący wystrój z boniowaniem. W XIX wieku w budynku znajdował się sklep oraz prawosławna cerkiew. Obecnie parter jest zajmowany od 1954 roku przez najstarsze w Kielcach Delikatesy. Na lewo znajduje się kamienica Tomkiewiczów mieszcząca Muzeum Narodowe w Kielcach oraz dyrekcję Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. Jest to piętrowy, podpiwniczony budynek z II połowy XVIII wieku ze sklepionymi podcieniami od frontu.

Środek Rynku do roku 2008 zajmowała, wybudowana jako zbiornik przeciwpożarowy, fontanna (w której po uzyskaniu kluczy do miasta w trakcie Juwenaliów kąpali się kieleccy żacy). Wokół Rynku, przed przebudową, znajdowało się jedyne w Kielcach rondo z pierwszeństwem dla osób wjeżdżających.

24 czerwca 2011 roku nastąpiło uroczyste otwarcie kieleckiego Rynku po około dwuletniej przebudowie, mającej na celu przywrócenie dawnego charakteru tego miejsca – likwidację fontanny i ruchu kołowego oraz pokrycie płyty kostką. Na zrewitalizowanej płycie stanął pręgierz oraz zamontowano pompę, a także stojaki na rowery, przygotowano miejsca dla odpoczynku.

Stary ratusz

Podczas prac archeologicznych, pod rozebraną fontanną, odkryto ruiny starego kamiennego ratusza. Jego budowa prawdopodobnie rozpoczęła się przed 1523 rokiem z inicjatywy biskupa Jana Konarskiego. Sam budynek posiadał dwie kondygnacje oraz wieżę z hełmowym dachem. Parter mieścił sień, strażnicę, oraz pomieszczenie, które w późniejszym okresie wynajmowane było przez jednego z kieleckich mieszczan i mieściło skład sukna. Wieża mieściła więzienie. Piętro posiadało trzy pomieszczenia, w których mieściły się: izba radziecka – miejsce pracy rajców, izba wójtowska przeznaczona dla wójta oraz archiwum. Przy drzwiach oraz w sieni znajdowały się wzorce wag oraz miary: żelazny łokieć. Wzorce te strzeżone były przez urzędnika zwanego ważnikiem, który zajmował się sprawdzaniem i cechowaniem miar, pobierając za swe usługi opłatę. Koło ratusza znajdował się pręgierz, przy którym wykonywano karę chłosty.

Z biegiem czasu ratusz był w coraz gorszym stanie i nic w tej kwestii nie zmieniły nakazy jego remontu umieszczone w ordynacjach z 1749 i 1759 roku. Do budynku ratusza dostawiano drewniane kramy, które często były wykorzystywane w celu załatwiania potrzeb fizjologicznych. Los ratusza został przesądzony 24 maja 1800 kiedy to miasto ogarnął wielki pożar. Ruiny starego ratusza stały jeszcze przez długi czas, a 34 lata później wybudowano obok nowy ratusz, który do dziś pełni swoją funkcję.

Ruiny ratusza zostały ponownie odsłonięte w 1943 roku, kiedy Niemcy rozpoczęli budowę zbiornika przeciwpożarowego, jednakże znalazły się one pod jego murami. Po wojnie zbiornik został przekształcony w fontannę i w takiej formie przetrwał do 2008 roku. Po przebudowie Rynku zaznaczono na jego powierzchni obręb murów starego ratusza.

Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków nieruchomych zostały wpisane obiekty^[1]:

• Rynek z wlotami ulic: Piotrkowska, Kozia, Warszawska, Bodzentyńska, Mała, Leśna (nr rej.: A.358 z 14.08.1976),
• dom, Rynek 3 z 1821 r., przebudowany w XX w., kamienica Tomkiewiczów, (nr rej.: A.359 z 23.06.1967),
• dom, Rynek 5 z XVIII w., przebudowany w XIX w., kamienica Kosterskich, (nr rej.: A.360 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 10 z I połowy XIX w. (nr rej.: A.361 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 11 z I połowy XIX w. (nr rej.: A.362 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 12 z XVIII w. (nr rej.: A.363 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 14 z przełomu XVIII/XIX w. (nr rej.: A.364 z 6.09.1971, 761 z 5.05.1972),
• dom, Rynek 15 z I ćw. XIX w. (nr rej.: A-6 z 23.08.2004),
• dom, Rynek 16 z I połowy XIX w. (nr rej.: A.365 z 9.04.1972)
• dom, Rynek 18 / ul. Mała 1 z XVIII w., przebudowany w 1960 r., kamienica Sołtyków, (nr rej.: A.366 z 9.04.1972)

Przypisy

Bibliografia

• MarcinM. Sztandera MarcinM., Centrum Kielc odsłania tajemnicę ratusza, Wyborcza.pl, 11 kwietnia 2009 [dostęp 2009-09-09] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-12] .

Linki zewnętrzne

• Kamera internetowa na Rynek, Urząd Miasta Kielce [dostęp 2022-05-16] .
• Archiwalne widoki Rynku w bibliotece Polona