Rynek we Lwowie

Rynek

Ratusz
Państwo	Ukraina
Miejscowość	Lwów
Położenie na mapie Lwowa Rynek
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rynek
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Rynek
49°50′30,8″N 24°01′54,6″E/49,841883 24,031831

Plan placu

Kamienice, Ratusz, plan Rynku

Kamienica Szolc-Wolfowiczów

Czarna Kamienica z rzeźbą Adonisa

Front Ratusza z rzeźbą Neptuna

Plan Rynku

Fontanny

Rzeźba Neptuna

Rzeźba Adonisa

Rzeźba Amfitryty

Rzeźba Diany

Pierzeje Rynku

Pierzeja południowa, po lewej Pałac Lubomirskich i Korniakta

Pierzeja północna

Pierzeja północna i rzeźba Amfitryty

Pierzeja północna z wieży Ratusza

Północno-zachodnia narożnik Rynku

Pierzeja wschodnia z wieży Ratusza

Rynek^[1] (ukr. Площа Ринок) – centralny plac Lwowa, miasta lokowanego w 1356 r. przez Kazimierza III Wielkiego na prawie magdeburskim. Plac ma kształt prostokątny i wymiary 142 x 129 m. Z każdego narożnika Rynku wychodzą po dwie ulice. Jest więc on podobny do Rynku warszawskiego i wrocławskiego, a różny od Rynków poznańskiego i krakowskiego. Centralną część placu zajmował blok śródrynkowy, którego południową ścianę stanowił Ratusz. Po zawaleniu się wieży ratuszowej w 1825 r. cały blok rozebrano i postawiono nowy Ratusz. Dookoła Rynku wznoszą się 44 kamienice prezentujące wszystkie style od renesansu po modernizm. W czterech narożnikach rynku znajdują się studnie-fontanny z początku XIX wieku dłuta prawdopodobnie Hartmana Witwera lub Schimsera. Przedstawiają postacie mitologiczne: Neptuna, Dianę, Amfitrytę, Adonisa. Przed Ratuszem stał pręgierz, przy którym wykonywano wyroki. Figura stojąca na jego szczycie znajduje się obecnie w Kamienicy Królewskiej. W 1998 roku Rynek wraz z całą starówką został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Historia

Plac wytyczono wkrótce po lokacji miasta. Początkowo zabudowa była gotycka. Wielki pożar miasta 3 czerwca 1527 roku praktycznie doszczętnie zniszczył całą zabudowę. Rynek, jak i całe miasto, odbudowano w nowym już – renesansowym – stylu. Jednym z nielicznych zachowanych elementów gotyckich jest sklepienie w kamienicy nr 24 odkryte na początku XX wieku i portal w kamienicy nr 25. Na Rynku odbywały się najważniejsze uroczystości. Władysław II Jagiełło odebrał hołd lenny w 1387 od hospodara wołoskiego Aleksandra, a Władysław III Warneńczyk w 1436 od Eliasza. Tutaj pod pręgierzem ścięto hospodarów mołdawskich: w 1564 roku Stefana Tomżę, w 1577 Jana Podkowę i w 1582 Jankułę. W 1848 roku na Rynku formowano Gwardię Narodową. 11 listopada 1920 Józef Piłsudski przyjął defiladę z okazji nadania miastu krzyża srebrnego Orderu Virtuti Militari. W 2006 roku wykonano kompleksowy remont płyty placu oraz rzeźb-fontann.

Kamienice

Pierzeja południowa

• Nr 11 Kamienica Goslarów zbudowana w latach 1899–1900 na miejscu wcześniejszej
• Nr 12 Kamienica Justglacowska Attyka z maszkaronami przedstawiającymi twarze Sarmatów
• Nr 13 Kamienica Alembekowska XVI-wieczna, w 1911 przebudowana w stylu neobarokowym
• Nr 14 Kamienica Wenecka Renesansowa przebudowana przez Pawła Rzymianina dla konsula weneckiego Antonio Massariego. Na elewacji kamienny lew św. Marka – godło Wenecji i data 1600
• Nr 15 Kamienica Mistrzymonowska XVI-wieczna, przebudowana w XIX w.
• Nr 16 Kamienica Mieszkowskiego Rokokowa, wewnątrz zachował się gotycki portal.
• Nr 17 Kamienica Francweningowska – Weninga, rokokowa, z lat 60. XVIII w., mieści się w niej Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej
• Nr 18 Kamienica Gutteterowska Rokokowa, zbudowana w 1533 r. przez Gutetera. Dawniej najpiękniejsza w mieście. Projektantem był architekt włoski Guicciardini, a po jego śmierci Tomasz Ferrovore. Mieści się w niej "Apteka "Pod Złotym Jeleniem"
• Nr 19 Kamienica Pełczyńska Rokokowa
• Nr 20 Kamienica Bilska przebudowana w 1779 według projektu Piotra Polejowskiego i Franciszka Kulczyckiego
• Nr 21 Kamienica Ubaldinich XVI-wieczna, należała do emigranta florenckiego, wroga Medyceuszy, Ripa Ubaldiniego
• Nr 22 Kamienica Jelonkowska XIX-wieczna na miejscu wcześniejszej należącej do Pawła Jelonka, burmistrza Lwowa

Pierzeja północna

• Nr 33 Kamienica Kiliańszczyńska Rokokowa
• Nr 34 Kamienica Awensztokowska
• Nr 35 Kamienica Majdaszewiczowska XIX-wieczna
• Nr 36 Kamienica Gielazynowska Mieszkał w niej ks. Józef Poniatowski, gdy był oficerem austriackim.
• Nr 37 Kamienica Groswajerowska należała do Marcina Groswajera, burmistrza Lwowa z czasów powstania Chmielnickiego. W XIX w. przebudowana w stylu empire.
• Nr 38 Kamienica Wilczkowska
• Nr 39 Kamienica Tołłoczkowska dawna mennica
• Nr 40 Kamienica Boimów pod koniec XVIII w. przebudowana w stylu rokokowym.
• Nr 41 Kamienica Karwowska Rokokowa
• Nr 42 Kamienica Kwartnikowska XVIII-wieczna, przebudowana w XIX w.
• Nr 43 Kamienica Rottendorfowska dawna miodosytnia
• Nr 44 Kamienica Boczkowiczowska XVIII-wieczna, przebudowana w XIX w.
• Nr 45 Kamienica Kudliszowska powstała pod koniec XVIII w. na miejscu dwóch wcześniejszych kamienic, dawna Kawiarnia M. Atlasa

Pierzeja wschodnia

• Nr 2 Kamienica Bandinellich, renesansowa, zbudowana w 1593. Od początku XVI w. była własnością Roberta Bandinelliego, który założył pierwszą pocztę we Lwowie. Przebudowano ją w latach 1737–39. Przez dłuższy czas była pustostanem i prawie ruiną, ostatnio gruntownie odremontowana.
• Nr 3 Kamienica Wilczków, rokokowa, swój wygląd zawdzięcza przebudowie z lat 1771–72. Nazwę zawdzięcza pierwszym właścicielom - patrycjuszowskiemu rodowi Wilczków.
• Nr 4 Czarna Kamienica
• Nr 5 Kamienica Łukasiewiczów XVI-wieczna, zbudowana przez Piotra Krasowskiego.
• Nr 6 Kamienica Królewska „Mały Wawel”
• Nr 7 Dom Szembekowski W niszy figura Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z przełomu XVI i XVII wieku.
• Nr 8 Kamienica Bernatowiczowska Empirowa fasada z początku XIX w. projektu Baumana.
• Nr 9 dawny Pałac Arcybiskupi Był własnością arcybiskupów lwowskich od XIV w. Gościli w nim m.in. Władysław II Jagiełło z Jadwigą, Zygmuntem i Świdrygiełłą. W 1634 gruntownie przebudowana przez arcybiskupa Stanisława Grochowskiego. Na I piętrze tej kamienicy 10 listopada 1673 r. zmarł król Michał Korybut Wiśniowiecki. Dawniej pałac posiadał 65 pokoi i dwie sale. Rolę pałacu arcybiskupiego pełnił do 1842 r., kiedy to wybudowano nowy. Kamienicę wtedy zamieniono na seminarium duchowne. W 1845 r. dobudowano III piętro i cały gmach przebudowano na kamienicę czynszową. Z tego czasu pochodzi też elewacja.
• Nr 10 pałac Lubomirskich, rokokowy, powstał z dwóch wcześniejszych kamienic przyrynkowych i kilku innych budynków. W 1760 Stanisław Lubomirski wzniósł okazały pałac według projektu Jana de Witte. W latach 1771–1821 był siedzibą gubernatorów austriackich.

Pierzeja zachodnia

• Nr 23 Kamienica Szolc-Wolfowiczów Renesansowa, zbudowana w 1570 dla rodziny patrycjuszowskiej pochodzącej ze Śląska. Kamienica posiada bogatą dekorację rzeźbiarską. Na narożniku II piętra znajduje się rzeźba Chrzest Chrystusa.
• Nr 24 Kamienica Gieblowska Renesansowa, częściowo przebudowana w 1920 r., dodano m.in. modernistyczny szczyt w miejscu renesansowej attyki. W 1707 przebywał w niej Piotr Wielki.
• Nr 25 Kamienica Jakobszolcowska Rokokowa, dawna księgarnia Milikowskich
• Nr 26 Kamienica Janszolcowska
• Nr 27 Kamienica Farbachowska
• Nr 28 Kamienica Heppnerowska Renesansowa, zbudowana w 1510, należała do Pawła Heppnera, burmistrza Lwowa (przez pewien czas, m.in. w 1886 tutaj mieszkał komisarz pocztowy Roman Hubrich^[2]).
• Nr 29 Pałac Korytkowskiego Empirowa, wzniesiona przez Felicjana Korytkowskiego miejscu Kamienicy Zimorowicza rozebranej w 1790 r. W podwórzu Pasaż Andreolliego.
• Nr 30 Kamienica Regulusowska należała do Jakuba Reguły, w 1772 przebudowana w stylu rokokowym.
• Nr 31 Kamienica Baczewskich Modernistyczna, zbudowana 1923 r. według projektu Bronisława Wiktora.
• Nr 32 Kamienica Zipperów Połączenie modernizmu z polskim renesansem, zbudowana w 1923 r. na miejscu wcześniejszej według projektu Michała Łużyckiego.

• Rozwój przestrzenny miasta i lwowskiego rynku w okresie galicyjskim 1787-1869
• 

  Rynek we Lwowie, fragment pierwszego wojskowego planu topograficznego Galicji z okresu „józefińskiego” tzw. mapa von Miega (1769–1787), widoczne mury miejskie okalające stare miasto^[3]

• 

  Rynek we Lwowie po przebudowie śródmieścia, fragment drugiego wojskowego wydania planu topograficznego Galicji 1869 r.

Przypisy

Bibliografia

• Aleksander Strojny, Lwów Miasto Wschodu i Zachodu, Kraków 2003, ISBN 83-916762-1-8
• Dr. Mieczysław Orłowicz, Przewodnik po Lwowie, Lwów-Warszawa 1925 ISBN 83-86588-51-9
• GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Lwów, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008, ISBN 978-83-89188-70-0, OCLC 297704281 .
• Plac Rynek Virtual 3D tour. 3dmaps.com.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-28)].