Rypin

Rypin

miasto i gmina
Nowy Rynek w Rypinie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
Data założenia	1065
Prawa miejskie	1345 rok
Burmistrz	Paweł Grzybowski
Powierzchnia	10,96 km²
Wysokość	ok. 90 m n.p.m.
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności • gęstość	15 999[1] 1459,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 54
Kod pocztowy	87-500
Tablice rejestracyjne	CRY
Położenie na mapie powiatu rypińskiego Rypin
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rypin
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Rypin
53°04′01″N 19°24′25″E/53,066944 19,406944
TERC (TERYT)	0412011
SIMC	0986136
Urząd miejski ul. Warszawska 40 87-500 Rypin
Strona internetowa
BIP

Rypin (niem. Rippin) – miasto w Polsce położone we wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, siedziba władz powiatu i gminy.

Rypin był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2].

Położone na szlaku wiodącym z Kujaw na Warmię i z Pomorza na Mazowsze. Leży w północno-wschodniej części historycznej ziemi dobrzyńskiej nad rzeką Rypienicą – dopływem Drwęcy.

Położenie

Geograficznie obszar otaczający Rypin należy do Pojezierza Rypińskiego. Ze względu na duże skupiska jezior znajdujących się na terenie gmin powiatu rypińskiego.

Według danych z roku 2018^[3] Rypin ma obszar 10,96 km², w tym:

• użytki rolne: 65%
• użytki leśne: 4%

Miasto stanowi 1,87% powierzchni powiatu.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego.

Historia

Widok Rypina przed 1908

Rypienica – rzeka przepływająca przez Rypin. Uchodzi do rzeki Drwęcy

Kościół Świętej Trójcy

Rypin jest jedną z najstarszych polskich miejscowości. Pierwsze informacje o nim pochodzą z tzw. Przywileju Bolesława Śmiałego dla klasztoru Benedyktynów w Mogilnie z dnia 11 kwietnia 1065 roku. Już w XI w. gród stał się stolicą odrębnej jednostki terytorialnej, zwanej kasztelanią, a od XIV w. – powiatu. W ciągu tysiąclecia swych dziejów Rypin czterokrotnie pozbawiany był swej pozycji miasta stołecznego północnej części ziemi dobrzyńskiej. Dochodziło do tego z różnych przyczyn w latach 1236–1300 (rozbicie dzielnicowe), 1797-1866 (Rozbiory Polski), 1916-1918 (I wojna światowa), 1975–1998 (po gierkowskiej reformie administracyjnej). Podczas okupacji niemieckiej w latach 1942–1945 niem. Rippin.

Pierwotny gród rypiński zlokalizowany był na terenie obecnej wsi Starorypin i wielokrotnie padał ofiarą najazdów plemion bałtyckich (Prusów i Litwinów), a od końca XIII w. – Krzyżaków. Ośrodek w Starorypinie w początkach XIV wieku posiadał murowany kościół bożogrobców NMP i Św. Piotra i Pawła. Prawdopodobnie między 1323 a 1326 rokiem otrzymał także prawa miejskie. Do całkowitej ruiny doprowadził miasto najazd krzyżacki z 1329 r. Odbudowa miasta nastąpiła już na nowym, łatwiejszym do obrony, miejscu. Centrum nowego Rypina stało się wzgórze nad Rypienicą, w pobliżu jeziora (obecnie ulice: Rynek, Jana Pawła II, Gdańska, Kilińskiego, Powstania Styczniowego). Przywilej lokacyjny dla Rypina odnowił 24 czerwca 1345 r. Władysław Garbaty, książę dobrzyński. W XIV wieku Rypin był otoczony murami obronnymi z dwiema bramami: sierpecką na południu i drugą – przed mostem na Rypienicy. W mieście znajdował się kościół św. Trójcy i nieopodal zamek. W okresie XIV XV w. Rypin trzykrotnie trafiał w ręce krzyżackie. Dopiero po II pokoju toruńskim (1466) miasto – wraz z całą ziemią dobrzyńską – wróciło do Rzeczypospolitej. Gdy ponownie znalazł się w granicach Polski, stał się miejscem w którym zbierał się sąd ziemski, jeden z trzech w ziemi dobrzyńskiej^[4]. Rypin pod koniec XVI w. liczył około 900 mieszkańców i posiadał 3 kościoły: parafialny św. Trójcy, św. Ducha, oraz św. Wojciecha, znajdujący się w miejscu obecnej kaplicy św. Barbary. W odległości ok. 2,5 km od miasta, w Starorypinie, znajdował się także murowany kościół Wniebowzięcia NMP oraz św. Piotra i Pawła. Spokojny rozwój trwał do XVII w., gdy najazdy szwedzkie zrujnowały Rypin, tak jak wiele innych miast. Nie oszczędziła go także wojna północna z lat 1700–1721. Ponownie miasto odżyło po tych wydarzeniach ok. połowy XVIII w. Niewątpliwy wpływ na to miało osiedlanie się Żydów, którzy rozwijali miejscową gospodarkę.

Po II rozbiorze Polski, w 1793 r., Rypin znalazł się w granicach państwa pruskiego, by w 1807 r. trafić do utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego, a po kongresie wiedeńskim – do Królestwa Polskiego.

Kościół ewangelicko-augsburski

W XIX w. w Rypinie i okolicach miało miejsce wiele zdarzeń, znanych w skali historii Polski: wyjście wojsk polskich generała Macieja Rybińskiego po upadku powstania listopadowego, początki tzw. partyzantki Zaliwskiego w 1833 r. czy też wydarzenia powstania styczniowego i ostatnich tygodni życia jednego z jego przywódców – gen. Zygmunta Padlewskiego. W czasie I wojny światowej, od 1915 r. Rypin znajdował się pod władzą niemiecką. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. doprowadziło do wyzwolenia spod niemieckiej okupacji. W Rypinie odrodziły się polskie władze lokalne, a od stycznia 1919 r. gród nad Rypienicą ponownie stał się stolicą powiatu, będącego częścią województwa warszawskiego.

Okres II Rzeczypospolitej był czasem rozkwitu miasta. Rozbudowano infrastrukturę: szpital św. Marcina (później dra Franciszka Dłutka), Szkoła Podstawowa im. J. Piłsudskiego (później SP nr 1), gimnazjum (później Zespół Szkół nr 1 im. ks. Czesława Lissowskiego), stadion miejski (później boisko Gimnazjum im. Józefa Wybickiego). Rozwijała się gospodarka, powstały: Spółdzielnia Mleczarska ROTR, Bank Spółdzielczy, Spółdzielczy Młyn Rolniczy. Swoje struktury miały w Rypinie liczne organizacje ogólnopolskie i stowarzyszenia lokalne. Działo się to wszystko w warunkach wielonarodowości i wielokulturowości miasta, co obrazują świątynie w nim istniejące: kościół katolicki św. Trójcy, kościół ewangelicko-augsburski, synagoga, cerkiew prawosławna. W 1928 r. Rypin wizytował prezydent RP Ignacy Mościcki.

Podziękowanie od Marszałka Józefa Piłsudskiego za życzenia urodzinowe od dzieci z Rypina złożone w formie pisemnej na ręce Karoliny Kłobuszewskiej

W wyniku reformy administracyjnej z 1938 r., Rypin znalazł się w województwie pomorskim.

II wojna światowa, a szczególnie jej początek i koniec, to okres bardzo dramatyczny dla miasta i jego mieszkańców. Już we wrześniu 1939 na Rypin spadły bomby, ale najgorsze wydarzyło się później, gdy setki mieszkańców miasta i powiatu poddano akcji eksterminacyjnej. W październiku 1939 w Rypinie, formacje SS, policji niemieckiej i Selbstschutzu rozstrzelały kolejno grupy Polaków i Żydów – na ul. Warszawskiej 1000 osób, na cmentarzu żydowskim 48 osób (w tym 1 kobietę), w lasku Rusinowo 22 osoby, oraz na boisku sportowym 22 osoby^[5]. Rypiński „Dom Kaźni” stał się miejscem męczeńskiej śmierci nauczycieli, księży, urzędników, ziemian, Żydów, a lasek w Rusinowie k. Rypina (ok. 150 rozstrzelanych Polaków i Żydów^[5]) i las w Raku k. Skrwilna (ok. 1450 zamordowanych Polaków^[5], w tym uczniowie gimnazjum w Grudziądzu) – ich zbiorową mogiłą. W powiecie rypińskim egzekucje, wykonywane przez żandarmerię niemiecką, Gestapo i oddziały Jagdkommando, miały miejsce ponadto w miejscowości Księte (8 Polaków, zamordowanych w styczniu 1942), Linne (2 Polaków rozstrzelanych w styczniu 1944), Okalewko (8 Polaków rozstrzelanych 29 sierpnia 1944), oraz Czumsk Duży (22 Polaków zamordowanych w sierpniu 1944)^[5]. Część mieszkańców pochodzenia żydowskiego deportowano do getta w Legionowie^[6].

Dawny szpital, później Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej

Mimo tych represji, od wiosny 1940 działał w Rypinie i okolicach ruch oporu Polskiego Państwa Podziemnego i jego formacji zbrojnych: Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej. W mieście stacjonował 4 Zapasowy Batalion Luftwaffe (niem. Feldersatz-Bataillon der Luftwaffe 4), a w pobliżu miasta znajdował się poligon Luftwaffe (niem. Luftwaffen-Übungsplatz Rippin).

W styczniu 1945 Niemcy opuścili Rypin i w mieście powstały struktury przyszłej władzy komunistycznej. Wielu mieszkańców, związanych z ruchem oporu, zostało wywiezionych na wschód lub osadzonych w specjalnych obozach. W okolicach Rypina do 1947–1948 roku działały resztki oddziałów poakowskich.

W 1950 roku odsłonięto Pomnik Wdzięczności na pl. Wolności dla żołnierzy radzieckich z II Frontu Białoruskiego zdobywających Rypin w 1945 roku^[7].

KDSH w Rypinie – market spożywczo-przemysłowy (budynek z czasów PRL) wraz z chińskim centrum handlowym Nihao

Okres PRL to dla Rypina czas, gdy miasto do 1975 roku było stolicą powiatu i wtedy lokowano w nim inwestycje, np. Fabrykę Akcesoriów Meblowych, Zespół Szkół Ekonomicznych, rozbudowano Szpital Powiatowy. Po likwidacji powiatów Rypin stracił na znaczeniu i w systemie centralnego planowania zmniejszył się napływ środków inwestycyjnych.

W 1982 r. powołano przez biskupa płockiego, drugiej parafii rzymskokatolickiej. W 1990 r. poświęcono nowy kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego (parafia św. Stanisława Kostki).

11 listopada 2018 roku, podczas obchodów święta Odzyskania Niepodległości w Rypinie udział wziął Prezydent Rzeczypospolitej Andrzej Duda, który uroczyście otworzył nowy skwer na ulicy Powstania Styczniowego.

Burmistrzowie Rypina

Od 1990 roku:

• Adam Łapkiewicz 1990-1998

• Stefan Borowski 1998-2002
• Krzysztof Adam Maciejewski 2002-2006
• Marek Błaszkiewicz 2006-2010
• Paweł Grzybowski 2010-

Symbole i święto miasta

Herbem miasta jest czarny pół lew spięty grzbietem z czerwonym pół orłem między oblankowanymi czerwonymi basztami z ciosu kamiennego z cienkimi otworami strzelniczymi, całość umieszczona centralnie w polu tarczy herbowej koloru złotego.

Barwami miasta są kolory ułożone na fladze w cztery pasy poziome, równej szerokości według kolejności od góry do dołu: niebieski, biały, czerwony, niebieski.

Miasto posiada hymn „Pieśń o Rypinie”

Rada miasta posiada sztandar.

Patronem miasta jest Święty Jan Chrzciciel, który został ogłoszony przez Kongregacje do spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów podczas pontyfikatu Benedykta XVI w 2010 roku.

Pomnik patrona miasta Świętego Jana Chrzciciela

Świętem miasta jest dzień 24 czerwca. Jest to dzień lokacji miasta przez Księcia Dobrzyńskiego Władysława w 1345 roku.

Zasłużeni dla Miasta Rypin

1. Elżbieta i Andrzej Bednarscy 1995

2. dr Ambroży Bogucki 1995

3. Mieczysław Ciepliński 1995

4. Bożena i Julian Giedychowie 1995

5. Tadeusz Kwiatkowski – Cugow 1995

6. prof. Mirosław Krajewski 1995

7. Henryk Witkowski 1995

8. Beniamin Stencel 1995

9. Barbara Jenziorska 1996

10. Józef Kowalski 1996

11. ks. Antoni Podleś 1996

12. Halina Świdzińska 1996

13. Margerita Tomaszewska 1996

14. Kazimiera Żebrowska 1996

15. Roman Piotrowski 1997

16. Stanisław Dybanowski 1997

17. Jan Klimowski 1997

18. Józef Kułakowski 1997

19. Regina i Romuald Wierzchowscy 1997

20. Tadeusz Trojak 1997

21. Witold Ferdyn 1998

22. Albin Główczewski 1998

23. Barbara Wiśniewska 1998

24. Zygmunta Bojnowska 1999

25. Stefan Dąbrowski 1999

26. Maria Ciuchta 2000

27. Cezary Papiernik 2000

28. dr Paweł Ptaszyński 2000

29. Wacław Witkowski 2000

30. dr Józef Pełczyński 2000

31. Krystyna Witkowska 2004

32. Bożena Zaleśkiewicz 2004

33. Irena Zabudź – Kosmalska 2005

34. Wiesław Józef Pypkowski 2005

35. Włodzimierz Górecki 2007

36. Zygmunt Nychnerewicz 2007

37. Kazimierz Szulc 2007

38. Zenobia Rogowska 2008

39. Tadeusz Gutkowski 2008

40. Jan Golus 2012

41. Elżbieta Budzanowska 2015

42. Irena Witkowska 2015

43. Helena Feldheim 2015

44. Jan Zaborny 2016

45. Jan Szymański 2017

46. Aleksander Główczewski 2018

47. Andrzej Krzemiński 2019

48. Czesław Biały 2019

49. Jan Więczkowski 2020

50. dr Urszula Joanna Moszyńska 2020

51. Barbara Buchalska 2022

Honorowi Obywatele Miasta Rypin

1. prof. dr hab. Mieczysław Gogacz 1995

2. ks. Czesław Chojecki 1995

3. Ryszard Pawłowski 1995

4. płk Antoni Witkowski 1995

5. prof. dr hab. Włodzimierz Fijałkowski 1999

6. Papież Jan Paweł II 1999

7. Jerzy Pietrkiewicz 2000

8. Maria Gretkowska Scarlini 2002

9. Zbigniew Sosnowski 2005

10. Lech Makowiecki 2005

11. Zbigniew Suszyński 2005

12. Tadeusz Kwiatkowski – Cugow 2005

13. ks. Jerzy Leszek Tyc 2009

14. gen. Bogusław Pacek 2012

15. Zdzisław Słabkowicz 2012

16. gen. Andrzej Fałkowski 2014

17. ks. prałat Tadeusz Zaborny 2016

Demografia

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Rypin liczył 16 130 mieszkańców^[1]. Z końcem 1998 r. gminę miejską zamieszkiwało 16 971 osób, gęstość zaludnienia wynosiła 1697 osób na km² powierzchni. Obecnie obserwuje się systematyczny spadek ludności miejskiej, a od 1978 do 1998 r. przybyło w mieście 5447 osób.

Dane z 2018 roku^[8]:

• Piramida wieku mieszkańców Rypina w 2014 roku^[9].

Gospodarka

Galeria handlowa (dawny młyn)

W mieście działają branże: odzieżowa, spożywcza, budowlana, metalowa i inne. Silnie rozwinięty jest handel zarówno hurtowy, jak i detaliczny. W tych gałęziach znajduje pracę większość mieszkańców. W mieście funkcjonują: firma Rejs Rypin, CEDROB, Kaufman, DAMIX, EMIX, Kujawsko-Dobrzyńska Spółdzielnia Handlowa w Rypinie, Piekarnia – Cukiernia Pati i inne.

Transport

Drogowy

Przez Rypin przebiegają drogi wojewódzkie:

• droga wojewódzka nr 534 (Grudziądz – Golub-Dobrzyń – Rypin)
• droga wojewódzka nr 557 (Rypin – Lipno)
• droga wojewódzka nr 560 (Brodnica – Rypin – Sierpc – Bielsk)
• droga wojewódzka nr 563 (Rypin – Żuromin – Mława)

Komunikacja autobusowa

Komunikacja autobusowa zapewnia połączenia z Bydgoszczą, Toruniem, Warszawą, Włocławkiem, Olsztynem, Brodnicą, Lipnem, Płockiem, Mławą i in.

Główni przewoźnicy autobusowi to Kujawsko-Pomorski Transport Samochodowy oraz Arriva.

Kolejowy

Przez Rypin przebiega linia kolejowa nr 33 (Kutno-Brodnica), na której znajduje się stacja kolejowa. W Rypinie od 2000 do 2021 roku nie zatrzymywały się pociągi pasażerskie. 12 grudnia 2021 roku w Rypinie zatrzymał się pierwszy od 21 lat planowy pociąg pasażerski, TLK Flisak, spółki PKP Intercity, relacji Gdynia Główna–Katowice^[10].

Edukacja

Zespoły Szkolno-Przedszkolne

• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 (Szkoła Podstawowa nr 1 im. mjr. Henryka Sucharskiego, Przedszkole Miejskie nr 2, Liceum Sztuk Plastycznych)
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2 (Szkoła Podstawowa nr 3  im. Jana Pawła II, Przedszkole Miejskie nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi, Przedszkole Miejskie nr 3 im. Niezapominajki)

Szkoły ponadpodstawowe

• Zespół Szkół nr 1 w Rypinie im. ks. Czesława Lissowskiego
  • Liceum Ogólnokształcące,
  • Policealne Studium Zawodowe Technik Informatyk,
  • Liceum dla Pracujących.

Zespół Szkół nr 2 im. Unii Europejskiej

• Zespół Szkół nr 2 im. Unii Europejskiej
  • Technikum (kierunki kształcenia: technik ekonomista, technik informatyk, technik logistyk, technik żywienia i usług gastronomicznych, technik usług fryzjerskich, technik mechatronik)
  • Liceum Profilowane: profil ekonomiczno-administracyjny, profil socjalny, profil zarządzanie informacją,
  • Liceum Ogólnokształcące: oddział mundurowy,
  • Szkoła Policealna,
  • Technikum Uzupełniające,
  • Szkoła branżowa I i II stopnia.

Zespół Szkół nr 3 im. Bogdana Chełmickiego

• Zespół Szkół nr 3 im. Bogdana Chełmickiego
  • Technikum: technik turystyki wiejskiej, technik informatyk, technik żywienia i gospodarstwa domowego, technik agrobiznesu, technik organizacji reklamy,
  • Liceum Profilowane: profil usługowo-gospodarczy, profil rolniczo-spożywczy,
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa: zawód rolnik, zawód mechanik o specjalizacji operator pojazdów i maszyn rolniczych.
• Zespół Szkół nr 5 im. ks. Jana Twardowskiego
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa,
  • Szkoła Muzyczna I Stopnia.
  • Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół nr 5 im. ks. Jana Twardowskiego

Turystyka, rekreacja i sport

Ta sekcja od 2022-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Rypińskie Centrum Sportu

Stadion MOSiR w Rypinie

W listopadzie 2011 r. otwarto Rypińskie Centrum Sportu z halą sportową, basenem ze zjeżdżalnią o długości ok. 107 m, kręgielnią i spa.

W mieści znajduje się stadion sportowy im. Stanisławy Walasiewicz, dwa boiska Orlik 2012, skatepark, korty tenisowe, mini golf, siłownie na świeżym powietrzu.

W roku 1922 powstał klub sportowy R.K.S. Lech Rypin, który w sezonie 2008 roku wywalczył awans do II ligi (grupa zachodnia). Po 10 latach spadł do III ligi, awansował ponownie w 1998 roku. W sezonie 2011/12 wywalczył awans do II ligi. W połowie sezonu 2012/13 wycofał się z rozgrywek, co spowodowało degradację do IV ligi.

W 2022 r. Rypiński Klub Sportowy Lech obchodził 100-lecie istnienia klubu, z okazji tej został zorganizowany mecz jubileuszowy z Lechią Gdańsk.

W 2022 r. do użytku został oddany nowy budynek szatniowo-sanitarny na terenie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Rypinie, który podniósł standardy dla sportowców. Zakres prac obejmował budowę budynku wolnostojącego, niepodpiwniczonego o dwóch kondygnacjach nadziemnych, wyposażony w szatnie z łazienkami oraz część biurową. Na terenie obiektu znajduje się również salka konferencyjna.

W dniu 16 grudnia 2022 roku w Rypińskim Domu Kultury odbyła się uroczysta gala z okazji 100-lecia istnienia klubu. Podczas gali odbyły się uroczyste odznaczenia KPZPR i PZPN dla byłych i obecnych prezesów, członków zarządów, trenerów i zawodników. Udział w gali wziął Michał Kolasiński – wnuk Romana Kolasińskiego inicjatora założenia „LECHA” w 1922 roku, darczyńcy ziemi pod budowę stadionu, pierwszego Członka Zarządu Klubu. Z okazji jubileuszu został wydany pamiątkowy biuletyn 100 lat Rypińskiego Klubu Sportowego „Lech” napisany przez Magdalenę Balińską.

Gala z okazji 100-lecia Rypińskiego Klubu Sportowego Lech

Zabytki i atrakcje turystyczne

Kaplica św. Barbary

• Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa parafii św. Stanisława Kostki. Wewnątrz kościoła znajdują się witraże, każdy o powierzchni 212 m² przedstawiające: Ostatnią Wieczerzę, Stworzenie Świata i Sąd Ostateczny. Są to jedne z największych sakralnych witraży w Europie. W prawej nawie umieszczony jest mniejszy witraż, ukazujący symbolicznie Ducha Świętego.
• Kościół Świętej Trójcy wzniesiony został w II ćwierci XIV w. prawdopodobnie przez Krzyżaków. Zbudowany jest w stylu gotyku niemieckiego. Szczyty i kruchta zachodnia to styl neogotycki. Świątynia jest murowana, w cegłach widoczne są liczne wgłębienia (ślady po prymitywnych narzędziach służących do rozpalania ognia w czasie uroczystości obchodów wigilii paschalnej w Wielką Sobotę). Od zachodu znajduje się neogotycka kruchta. Wnętrze nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym pochodzącym z 1821 r. Kościół był odnawiany po raz ostatni w 2015 r. Wokół kościoła ogrodzenie z bramą z 1839 r. i neogotycka dzwonnica z 1925 r.
• Kościół ewangelicko-augsburski. Wybudowany w 1888 r. w tzw. Grodzie Templariuszy. Neogotycki, wykonany według projektu Stappelmanna. Wnętrze kościoła zdobi bogata polichromia, rzeźbiona ambona i trzyczęściowy ołtarz. Wyposażony jest w stylowe ławki i empory. Wieżę zdobi zegar sprowadzony z Pragi w 1911 r.
• Kaplica św. Barbary zbudowana przed 1694 r. Drewniana konstrukcja zrębowa na podmurówce kamiennej. Dach wielopołaciowy kryty gontem, na nim wieżyczka zwieńczona daszkiem namiotowym. Ostatnimi czasy odkryto i odrestaurowano polichromie.
• W Rypinie można zobaczyć kamieniczki z przełomu XIX i XX w., średniowieczną siatkę ulic i charakterystyczny prostokątny rynek.

Parowóz kolei wąskotorowej Kp4

• Fragment muru obronnego usytuowany w sąsiedztwie kościoła świętej Trójcy. Zachowany fragment posiada 29 metrów długości, 5 metrów wysokości i 1,1 m grubości. Zbudowany jest z cegły na fundamencie kamiennym i pochodzi z tego samego okresu co kościół św. Trójcy.
• Gmach „Zgody” zbudowany w latach 1913–1917 w stylu przypominającym neobarok, na stalowych palach wbitych w ziemię.
• Magistrat o skromnych cechach neoklasycystycznych zbudowany w 1917 roku. Początkowo służył (do 1925 r.) jako miejska elektrownia.
• Młyn zbożowy z 1900 roku, przebudowany na galerię handlową.
• Dawny szpital, później Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie. W latach okupacji siedziba Gestapo. Zbudowany w 4 ćw. XIX w.
• Neoklasycystyczny gmach starostwa zbudowany w 1930 roku, później Urząd Miasta.
• Najstarszy drewniany budynek w mieście przy ulicy Kościuszki 31, z połowy XIX wieku.
• Na łąkach nieopodal rypińskiej fary do niedawna czytelne jeszcze były fragmenty średniowiecznych fos.
• cmentarz parafialny przy ul. Lipnowskiej z nagrobkami od 2. poł. XIX w., z kwaterą prawosławną, na której zachowanych jest ok. 30 nagrobków z XIX i pocz. XX w.^[11]

Niezachowane obiekty sakralne i obronne

Byłe obiekty sakralne i obronne

Rozebrana Cerkiew Brygady Straży Pogranicznej pw. Wprowadzenia Najświętszej Bogurodzicy do Świątyni w Rypinie

Kościół św. Piotra i Pawła (Bożogrobców) w Starorypinie z XIV w. Pocztówka z 1908 r.

Baszta w Rypinie z XIV w. (Baszta Rypin), rozebrana w 1868 r. Pocztówka z 1908 r.

• Brama sierpecka zbudowana w 1 poł. XIV wieku, przez krzyżaków, rozebrana na rozkaz niemieckich władz okupacyjnych, przez miejscowych Żydów w grudniu 1939 r.
• Drewniany kościół św. Ducha z 1823 r. na miejscu starszych kościołów bożogrobców (najstarszy 1349), rozebrany w 1940 r.
• Synagoga Żydowska w Rypinie
• Cerkiew Prawosławna w Rypinie z 1900 r. w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowała jako kościół szkolny, rozebrana w 1937 r.
• Zamek, zbudowany przed 1348 rokiem
• Ratusz miejski, rozebrany w 1867 roku^[12]
• W pobliskim Starorypinie kościół św. Piotra i Pawła
• Baszta średniowieczna rozebrana w 1868 r.^[13]

Kultura i sztuka

• Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej, przy którym działa także bractwo rycerskie^[14].
• Pracownia witraży Elżbiety i Bartosza Bednarskich
• Młodzieżowy zespół muzyczny – „Tama” przy urzędzie gminy Rypin.
• Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna działająca od 1904 roku^[15].
• Klub literacki działający od 2000 roku przy bibliotece, skupiający poetów rypińskich. W grudniu 2000 MBP wydała utwory klubu literackiego zebrane w antologii zatytułowanej „Album poetycki”. W 2003 r. wydano tom wierszy „Album II. Wiersze, aforyzmy, proza”^[16].
• Ogólnopolski Przegląd Teatrów Amatorskich „Rypińska Wiosna Teatralna”.
• Ogólnopolskiego Dziecięcego Festiwalu Country.

Od 2007 r. miasto jest siedzibą Dobrzyńskiego Towarzystwa Naukowego, które zrzesza ponad 100 członków z kraju i z zagranicy. DTN wydaje periodyk naukowy pt. „Rocznik Dobrzyński”. Do roku 2018 ukazało się 12 tomów tego wydawnictwa o objętości ponad 3,5 tys. stron. Prezesem Towarzystwa jest prof. Mirosław Krajewski^[17].

Rypiński Dom Kultury

Na terenie miasta funkcjonuje Rypiński Dom Kultury wraz z Kinem Bałtyk, który jest organizatorem wielu wydarzeń kulturalnych i sportowych. Na terenie RDK funkcjonują różne grupy artystyczne: Muzyczna Strefa, Grupa Estradowa, chór nauczycielski „Belcanto”, Miejska Orkiestra Dęta, Modelarnia Hobby, Klub Seniora „Wrzosy”, Chór Seniora „Srebrny Włos”, Klub Seniora „Srebrny Włos”.

W latach 2017–2018 Rypiński Dom Kultury przeszedł gruntowną modernizację. Projekt składał się z przebudowy część pomieszczeń budynku w tym sali widowiskowo-kinowej i holu o łącznej powierzchni użytkowej około 570 m². Zmieniony został kąt nachylenia widowni, zwiększyła się też liczba miejsc siedzących z 211 do 269. Sala została wyposażona w nowoczesne systemy oświetlenia scenicznego i nagłośnienia. Kino wzbogaciło się o nowy, wysokiej klasy fortepian marki Hoffman, który służy w organizacji koncertów oraz zajęć muzycznych.

Imprezy

• Festiwal Balonowy – pierwsza edycja festiwalu balonowego odbyła się w 2016 roku. W czasie festiwalu do Rypina przyjeżdżają załogi balonowe z całej Polski i z zagranicy. Impreza cieszy się wielką popularnością wśród mieszkańców Rypina, jak i całego regionu a przede wszystkim wśród pasjonatów tego wyjątkowego sportu.

• Ogólnopolskie Targi Rolnicze Agra Rypin – organizowane od 1990 roku w drugi weekend września. Podczas targów organizowane są liczne konkursy, wydarzenia sportowe, wystawy sprzętu rolniczego, stoiska z roślinami, występy lokalnych i przyjezdnych artystów. Punktem kulminacyjnym Targów Rolniczych Agra są wybory MISS Agra, które cieszą się wielką popularnością wśród mieszkańców i gości.

• Rypiński Bieg po Zdrowie Doliną Rypienicy (dystans 10 km)
• Dni Rypina – obchodzone corocznie, rozpoczynające się w dniu 24 czerwca w dzień wspomnienia Świętego Jana Chrzciciela Patrona Miasta Rypin. Tego dnia w Rypińskim Domu Kultury odbywa się uroczysta Sesja Rady Miasta Rypin, po której następuje również uroczyste zawierzenie miasta jego patronowi na ulicy Rynek, gdzie znajduje się jego pomnik oraz składane są kwiaty pod pomnikiem Księcia Dobrzyńskiego Władysława, założyciela miasta Rypin.
• Gęsina – do imprez cyklicznych należy również piknik rodzinny „Na świętego Marcina najlepsza gęsina z Rypina” organizowana z okazji święta odzyskania niepodległości 11 listopada. Podczas wydarzenia mieszkańcy mogą skosztować wyrobów z gęsiny, przygotowanych przez koła gospodyń wiejskich.
• Bieg Wilczym Tropem – impreza sportowa organizowana ku czci żołnierzy polskiego państwa podziemnego. W Rypinie odbywa się od 2016 roku.
• Ekologiczna Majówka – piknik rodzinny organizowany cyklicznie na terenie miasta (z dwuletnią przerwą spowodowaną pandemią), podczas którego promowane są ekologiczne postawy wśród mieszkańców. Piknik jest również dobrą okazją do wspólnej zabawy i spędzania czasu w gronie rodziny i przyjaciół.

• Imprezy
• 

  Bieg Wilczym Tropem

• 

  Wybory Miss Agra

• 

  Festiwal Balonowy

• 

  Gęsina

Religia

Kościół Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:

Kościół Ewangelicko-Augsburski

• Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rypinie

Kościół Rzymskokatolicki

• Parafia Świętej Trójcy w Rypinie, Kościół Świętej Trójcy w Rypinie
• Parafia św. Stanisława Kostki w Rypinie

Kościół Zielonoświątkowy

• Zbór „Arka”

Świadkowie Jehowy

• Zbór Świadków Jehowy^[18], polskojęzyczny oraz grupa polskiego języka migowego^[19].

Ekologia

Miasto posiada system wodociągowo-kanalizacyjny i odwodnieniowy, mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków. Korzysta z własnego wysypiska śmieci. W 2003 r. oddano do użytku Regionalny Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Puszczy Miejskiej, wybudowany przez Związek Gmin Rypińskich. W 2004 r. Rypin otrzymał tytuł Gmina Przyjazna Środowisku.

Miasto systematycznie prowadzi nasadzenia drzew i krzewów w celu poprawy flory i fauny aglomeracji miejskiej. Ponadto wymieniane jest oświetlenie miejskie na ledowe, które ma się przyczynić do oszczędności energii elektrycznej.

Park miejski przy ulicy Elizy Orzeszkowej z lotu ptaka

Uroczyste otwarcie Parku Miejskiego przy ulicy Elizy Orzeszkowej

W 2022 r. odbyło się uroczyste otwarcie parku miejskiego przy ulicy Elizy Orzeszkowej. Rewitalizacja parku obejmowała otwarcie niedostępnej dotychczas południowo-wschodniej części parku. W ramach zadania w przestrzeni parku pojawiły się liczne nasadzenia drzew i krzewów, powstał pomost wraz z altaną wypoczynkową i małą architekturą, a także ścieżki rowerowe i piesze. Oprócz tego na terenie parku miejskiego ustawiono tablice promocyjno-edukacyjne, które mają za zadanie przybliżyć spacerowiczom ciekawostki ze świata roślin i zwierząt. Park przy ulicy Elizy Orzeszkowej jest uznany za „Zielone Płuca Rypina”

Przysłowia

W XVII i XVIII wieku funkcjonowało przysłowie: „Szlachcic spod Rypina”, które oznaczało kogoś nieokrzesanego, prowincjusza^[20].

Osoby związane z Rypinem

• Józef Budzanowski – burmistrz
• Czesław Lissowski – ksiądz, zamordowany w KL Dachau w 1942 r.
• Stanisław Gogolewski – ksiądz, proboszcz parafii pw. Świętej Trójcy w Rypinie w latach 1910–1939^[21]
• Zbigniew Suszyński – aktor filmowy, telewizyjny, dubbingowy i teatralny
• Władysław Żochowski – działacz gospodarczy
• Jan Rudowski – poseł na Sejm III kadencji i senator IV kadencji w II RP
• Mirosław Krajewski – historyk, poseł na Sejm RP IV i V kadencji
• Rafał Cieszyński – polski aktor filmowy i teatralny, prezenter telewizyjny oraz instruktor kulturystyki
• Joanna Lazer – piosenkarka i autorka tekstów, modelka. Wokalistka zespołów Aisha i Delfin, Energy i Red Lips.

• Andrzej Bednarski – artysta, plastyk, witrażysta
• Elżbieta Bednarska – artystka, plastyk, witrażystka
• Bartosz Bednarski – artysta, plastyk, witrażysta
• Marta Smolińska – polska historyczka i krytyczka sztuki, kuratorka wystaw, wykładowczyni akademicka, profesor zwyczajna
• Bożena Giedych – artystka
• Bogusław Pacek – polski wojskowy i naukowiec, profesor nauk społecznych, doktor habilitowany nauk wojskowych, generał dywizji Wojska Polskiego w stanie spoczynku.
• Roman Piotrowski – historyk, regionalista
• Ivor Mairants – muzyk, kompozytor, pedagog
• Jerzy Arendt – polski chirurg, proktolog, naukowiec, nauczyciel akademicki, profesor nauk medycznych
• Andrzej Fałkowski – żołnierz, generał broni SZ RP w stanie spoczynku, dyplomata, doktor nauk ekonomicznych, specjalista w dziedzinie finansów publicznych i ekonomiki wojskowej oraz zasobów obronnych, logistyk i planista strategiczny, znawca NATO, EU i polityki bezpieczeństwa międzynarodowego
• Józef Kolasiński – Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata, w młodości zawodnik LECHA Rypin, współtworzył go wraz z ojcem Romanem
• Zbigniew Sosnowski – Wicemarszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji (2008–2011), poseł na Sejm IV, V, VII i VIII kadencji (2001–2006, 2011–2019)
• Marcin Romanowski – podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości
• Franciszek Feliks Dłutek- Lekarz medycyny
• Czesław Chojecki – ksiądz
• Antoni Podleś – ksiądz, pierwszy proboszcz parafii pod wezwaniem Świętego Stanisława Kostki w Rypinie
• Gustaw Sommer – nauczyciel
• Chaja Goldstein – holenderska tancerka i piosenkarka pochodzenia polsko-żydowskiego

Miasta i gminy partnerskie

Administracja samorządowa w Rypinie

Urząd Miasta w Rypine

Urząd Gminy w Rypinie

Starostwo Powiatowe w Rypinie

Starostwo Powiatowe w Rypinie

• Bauska^[22]
• Łęczyca^[23]
• Uggiate-Trevano^[24]
• Pakroje

Zobacz też

• Zamek w Rypinie
• Cmentarz żydowski w Rypinie
• Rypin (krater marsjański)

Przypisy

Bibliografia

• Mirosław Krajewski, Dobrzyński słownik biograficzny, Ludzie europejskiego regionu, Włocławek 2002.
• Mirosław Krajewski, Rypin. A imię ich godnym będzie, Rypin 1991.
• Mirosław Krajewski, Rypin w okresie zaborów (1793-1918), [w:] Rypin. Szkice z dziejów miasta, pod red. M. Krajewskiego, Rypin 1994, s. 139–218.
• Mirosław Krajewski, Rypinie, grodzie cichy. Albumowa monografia miasta, Rypin 2012, s. 374.
• Mirosław Krajewski, Z krwi waszej posiew wolności. Ludzie i miejsca powstania styczniowego na ziemi dobrzyńskiej, Rypin 2013.

Linki zewnętrzne

• Urząd Miejski
• rypin.com – portal miasta Rypin
• Rypin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 108 .