Ryszard Jaśniewicz

Ryszard Jaśniewicz
Ilustracja
Ryszard Jaśniewicz (2009)
Data i miejsce urodzenia

15 października 1939
Nowogródek

Data i miejsce śmierci

4 listopada 2021
Gdańsk

Zawód

aktor, reżyser, dramaturg, poeta, pedagog

Współmałżonek

Gabriela Pewińska-Jaśniewicz

Lata aktywności

1957–2021

Zespół artystyczny
Teatr Wybrzeże, Teatr z Polski 6
Odznaczenia
Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” Zasłużony Działacz Kultury
Bengtsson, 2009
Ja, Lir, 2010



Budowniczy, 2021

Ryszard Jaśniewicz (ur. 15 października 1939 w Nowogródku, zm. 4 listopada 2021 w Gdańsku) – polski aktor, reżyser, dramaturg, poeta i pedagog. Związany m.in. z teatrami dramatycznymi we Wrocławiu, Bydgoszczy, Słupsku i – najdłużej – z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku. W 1999 roku wraz z żoną – Gabrielą Pewińską-Jaśniewicz – stworzył Teatr z Polski 6, na scenie którego wystawił siedemnaście monodramów[1][2][3].

Życiorys

Zadebiutował w wieku 17 lat w Teatrze Lalki i Aktora „Miniatura” w Gdańsku[4] (1957–1959). W latach 1960–1964 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, gdzie ukończył dwa kierunki: lalkarski i aktorski[1].

Grał m.in. w teatrze dramatycznym we Wrocławiu (obecna nazwa: Teatr Polski) w latach 1964–1968, w Lubuskim Teatrze im. Leona Kruczkowskiego w Zielonej Górze (1968–1971), w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (gościnnie, w 1980 roku jako Chłopicki w Warszawiance), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1971–1983), w Teatrze Miejskim w Gdyni (gościnnie, 1993–1995), w Słupskim Teatrze Dramatycznym w Słupsku (1983–1988), gdzie pełnił też funkcję dyrektora artystycznego i gdzie reżyserował, oraz w Théâtre Les Déchargeurs w Paryżu (1989–1990) w Krzesłach Ionesco i Silniejszej Strindberga w jego reżyserii. Był ponadto kierownikiem artystycznym Centrum Edukacji Teatralnej w Gdańsku (1988–1992)[2][3][5].

W latach 1971–1983 występował w gdańskim Teatrze Wybrzeże, gdzie zagrał m.in. Pankracego w Nie-Boskiej komedii, Wiktora w Połowczańskich sadach, Starikowa w Ożenku, postać tytułową w Samuelu Zborowskim, Bengtssona w Sonacie widm, Gnębona Puczymordę w Szewcach czy Edypusa w Vatzlavie. W Teatrze Wybrzeże wyreżyserował też spektakl Mniszki Eduardo Maneta (1983)[1].

W latach 1977–1994 prowadził warsztaty i Teatr Poezji dla osób niewidomych w gdańskim Związku Niewidomych, a w latach 1990–2017 był pedagogiem w Szkole Muzycznej II stopnia w Gdańsku[6][7].

W 1999 roku otworzył własną scenę – Teatr z Polski 6, dla której przygotował i gdzie wystawił siedemnaście monodramów, w tym zaś: Moje serce – wielkie monologi dramatu polskiego, Wielkie pranie, Ostatnia lekcja aktorstwa, Aktor, Król, Maska czy Wariat. Jego ostatnią rolą była postać zagrana we wrześniu 2021 roku w monodramie Budowniczy autorstwa Gabrieli Pewińskiej – żony aktora. Grażyna Antoniewicz napisała w recenzji z tego przedstawienia: „Gra Ryszarda Jaśniewicza w monodramie Budowniczy to sztuka na granicy czarodziejstwa, pełna wirtuozerii”[2][8].

W dramacie Gabrieli Pewińskiej Pajace mówił: „Ja jestem wrogiem umierania. Scena to życie. Żyję, bo gram. Nigdy nie umrę. Śmierć w wiersz się nie wciśnie. Szekspirem ją załatwię! A może i Słowackim, kto wie? Może i Słowackim…”[3]. Sztuka Pajace miała swoją premierę radiową 5 kwietnia 2021 roku w Radiu Gdańsk – wystąpił w niej wraz z Krystyną Łubieńską[1][2][3][9].

Przez 13 lat (2008–2021), w każdą pierwszą niedzielę miesiąca prowadził w oliwskim Domu Zarazy warsztaty poetyckie „Jaśniewicz recytuje, spróbuj i Ty!”[6].

Od 2015 roku uczestniczył w działalności Koła Literackiego Stowarzyszenia Nasz Gdańsk („Kącika literacko-poetyckiego”), w ramach którego prowadził warsztaty poetyckie[10].

Zagrał łącznie ponad 200 ról, a najbardziej spełniał się w wielkich monologach romantycznych. Jego ostatnimi słowami, które wypowiedział na scenie podczas premiery monodramu Budowniczy w oliwskim Domu Zarazy, były: „Jestem Teatrem!”. W 2021 roku ukazał się zbiór Wiersze teatralne – jego poetycki testament. Utwór Teatr kończy się słowami: „Teatr jest moim zmartwychwstaniem. Jestem Teatrem”. Podczas pogrzebu Ryszard Jaśniewicz pożegnał się z żałobnikami zarejestrowanym na trzy tygodnie przed śmiercią nagraniem ulubionego monologu Samuela Zborowskiego z dramatu Juliusza Słowackiego (premiera w Teatrze Wybrzeże w 1977)[2][11][12].

Grał główne role u wybitnych reżyserów, takich jak: Marek Okopiński, Adam Hanuszkiewicz, Stanisław Hebanowski, Jerzy Jarocki, Jerzy Hoffmann[13], Maria Straszewska, Jakub Rotbaum czy Krystyna Meissner. Napisał kilkanaście sztuk teatralnych, projektował też scenografie[2][11].

Pierwszym spektaklem[14], w którym wziąłem udział, był Flisak i Przydróżka. Kazano mi znosić z podestu piękną Syrenkę. Tyle razy ją nosiłem, ze spektaklu na spektakl, że się zakochałem. Nie tylko w tej dziewczynie, ale i w teatrze. Tamta młodzieńcza miłość do sceny wciąż trwa[15][16]

27 marca 2022 w Domu Zarazy w Gdańsku została zainaugurowana działalność sceny teatralnej im. Ryszarda Jaśniewicza[17][18].

Teatr z Polski 6

W roku 1999 zainaugurował w Sopocie własną scenę – Teatr z Polski 6. Od roku 2008 wszystkie monodramy wystawiał na scenie w Domu Zarazy w Gdańsku-Oliwie[2].

Spektakle i monodramy Teatru z Polski 6 w reżyserii i wykonaniu Ryszarda Jaśniewicza:

  • 1999 – monodram Sukinsyn zrealizowany z okazji stulecia urodzin Ernesta Hemingwaya;
  • 2001 – Falstaff – monodram poświęcony postaci ze sztuk Williama Szekspira;
  • 2003–2008 – przerwa w działalności scenicznej związana z chorobą i operacją serca;
  • kwiecień 2008 – monodram Moje serce – wielkie monologi dramatu polskiego[19];
  • wrzesień 2008 – monodram Żegnaj przyjacielu według Sergiusza Jesienina[20];
  • kwiecień 2009 – monodram Bengtsson (tekst własny)[21];
  • wrzesień 2009 – monodram Wielkie pranie, czyli komedia z wojny (tekst Ryszard Jaśniewicz);
  • 2010 – monodram Ja, Lir według Williama Szekspira;
  • 2011 – monodram Fatalista według Denisa Diderota;
  • 2012 – monodram Rewolta (tekst Ryszard Jaśniewicz);
  • 2012 – Antygona – spektakl wystawiony przez uczestników warsztatów „Jaśniewicz recytuje, spróbuj i Ty!”, reż. Ryszard Jaśniewicz[22];
  • 2013 – monodram Przyjęcie (tekst Ryszard Jaśniewicz);
  • 2013 – Teatrzyk Zielona Gęś – spektakl uczestników warsztatów „Jaśniewicz recytuje, spróbuj i Ty!”, reż. Ryszard Jaśniewicz;
  • 2014 – monodram Dyktator (tekst Ryszard Jaśniewicz)[23];
  • 2015 – monodram Ostatnia lekcja aktorstwa (tekst Ryszard Jaśniewicz), z gościnnym udziałem uczestników warsztatów „Jaśniewicz recytuje, spróbuj i Ty!”;
  • 2016 – monodram Jubileusz (tekst Ryszard Jaśniewicz);
  • 2017 – monodram Aktor według tekstu Gabrieli Pewińskiej;
  • 2018 – monodram Król według tekstu Gabrieli Pewińskiej;
  • 2019 – czytanie performatywne – wraz z Krystyną Łubieńską[9] – sztuki Gabrieli Pewińskiej Pajace na scenie Teatru BOTO w Sopocie;
  • 2019 – monodram Maska według tekstu Gabrieli Pewińskiej na jubileusz 55-lecia pracy scenicznej[24][25];
  • 2019 – czytanie performatywne – wraz z Krystyną Łubieńską – sztuki Pajace w Dworku Sierakowskich w Sopocie;
  • 2020 – monodram Wariat według tekstu Gabrieli Pewińskiej[26];
  • 2021 – emisja – wraz z Krystyną Łubieńską – słuchowiska Pajace według sztuki Gabrieli Pewińskiej w Radiu Gdańsk;
  • 2021 – monodram Budowniczy według tekstu Gabrieli Pewińskiej[8].

Moi Mistrzowie… nauczyli mnie, że teatr jest sztuką iluzji, że to co się dzieje na scenie to świat nie do końca dostępny zmysłom. Że teatrem może być jedno słowo. Jedno dobrze wypowiedziane słowo może tworzyć gigantyczne konstrukcje![2]

Filmografia

Na podstawie źródła[27][28]:

  • Czterej pancerni i pies, 1966, odc. 5., „Rudy”, miód i krzyże, serial fabularny (epizod: żołnierz naprawiający radiostacje)
  • Fatalista, 1967, telewizyjny film fabularny
  • Królowa Bona, 1981, odc. 5., serial fabularny (epizod)
  • Ostatnie tygodnie, ostatnie dni, ostatnie godziny, 1981, spektakl telewizyjny
  • Maria Stuart, 1991, spektakl telewizyjny
  • Księga Krzysztofa Kolumba, 1992, spektakl telewizyjny
  • Lokatorzy, 2002, odc. 127., Sprawa testamentu, serial fabularny (epizod: ksiądz)

Publikacje

  • Ryszard Jaśniewicz, Wiersze teatralne, Wydawnictwo „Kojot i kruk”, Gdańsk 2021[29][30]

Gram, bo jestem aktorem
 A ze sceny zejdę dopiero wtedy
 Gdy na Najwyższej Scenie
 Będą potrzebowali
 Don Juana Samuela
 Edypa Odysa Króla
 Wariata

Scena, [w:] Wiersze teatralne [1]

Nagrody i wyróżnienia

Na podstawie źródeł[1][10][31]:

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Zmarł Ryszard Jaśniewicz. teatrwybrzeze.pl. [dostęp 2022-01-15].
  2. ↑ a b c d e f g h Ryszard Jaśniewicz. zasp.pl. [dostęp 2022-01-15].
  3. ↑ a b c d Nie żyje Ryszard Jaśniewicz. gdansk.pl. [dostęp 2022-01-15].
  4. ↑ Gabriela Pewińska-Jaśniewicz, Scena im. Ryszarda Jaśniewicza. Był Teatrem, „Zawsze Pomorze” (12), 2022, s. 23, ISSN 27203700.
  5. ↑ Ryszard Jaśniewicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2022-01-15].
  6. ↑ a b Warsztaty „Jaśniewicz recytuje, spróbuj i Ty!”. e-teatr.pl. [dostęp 2022-01-15].
  7. ↑ Zespół Szkół Muzycznych w Gdańsku-Wrzeszczu. zsm-gdansk.edu.pl. [dostęp 2022-01-15].
  8. ↑ a b Grażyna Antoniewicz: Budowniczy teatru, który runął. Wspaniała, wzruszająca rola Ryszarda Jaśniewicza. Dziennik Bałtycki, 28 września 2021. [dostęp 2022-01-15].
  9. ↑ a b Krystyna Łubieńska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2022-01-15].
  10. ↑ a b Zmarł Ryszard Jasniewicz przyjaciel Naszego Gdanska. nasz.gdansk.pl. [dostęp 2022-01-15].
  11. ↑ a b Grażyna Antoniewicz: Zmarł trójmiejski aktor Ryszard Jaśniewicz. Dziennik Bałtycki, 5 listopada 2021. [dostęp 2022-01-15].
  12. ↑ Ryszard Jaśniewicz, aktor, reżyser, pedagog, poeta, Zawsze Pomorze [dostęp 2022-01-15].
  13. ↑ Jerzy Hoffmann, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2022-01-15].
  14. ↑ W istocie Flisak i Przydróżka nie był pierwszym, lecz jednym z pierwszych spektakli, w których zagrał Jaśniewicz (informacja uzyskana od żony aktora – Gabrieli Pewińskiej-Jaśniewicz).
  15. ↑ Teatr mnie woła! Woła, więc jestem!, „Sceny Polskie”, nr 4/5, s. 64–65.
  16. ↑ Flisak i Przydróżka. Udany eksperyment Miniatury. encyklopediateatru.pl. [dostęp 2022-01-15].
  17. ↑ Inauguracja sceny teatralnej im. Ryszarda Jaśniewicza w Domu Zarazy, staraoliwa.pl [dostęp 2022-03-20] (pol.).
  18. ↑ W międzynarodowy dzień teatru w Domu Zarazy scena teatralna zyska imię Ryszarda Jaśniewicza, gdansk.pl [dostęp 2022-03-27] (pol.).
  19. ↑ Żeby coś z bliska powiedzieć, żeby coś wspólnie wymilczeć. encyklopediateatru.pl. [dostęp 2022-01-15].
  20. ↑ Jesienina kłótnie z aktorem nocą w pustym teatrze. encyklopediateatru.pl. [dostęp 2022-01-15].
  21. ↑ Grażyna Antoniewicz: Zakochany mąż wciąż staje do licytacji, by odzyskać niewierną. Dziennik Bałtycki, 3 maja 2009. [dostęp 2022-01-15].
  22. ↑ Antygona w Domu Zarazy w Oliwie. Mieszkańcy pierwszy raz na scenie, Gdańsk Nasze Miasto [dostęp 2022-01-15].
  23. ↑ Henryk Tronowicz: Premiera „Dyktatora” w Domu Zarazy w Oliwie. Repertuar obowiązkowy!. Dziennik Bałtycki, 24 września 2014. [dostęp 2022-01-15].
  24. ↑ Gra śmierci na nosie, Blog teatralny [dostęp 2022-01-15].
  25. ↑ opr. DR: Gdańsk Oliwa. „Maska” – jubileuszowa premiera Ryszarda Jaśniewicza. Dziennik Bałtycki, 26 września 2019. [dostęp 2022-01-15].
  26. ↑ To szaleństwo albo zrobi ze mnie człowieka, aktora, albo zabije. encyklopediateatru.pl. [dostęp 2022-01-15].
  27. ↑ Ryszard Jaśniewicz w bazie filmpolski.pl [dostęp 2022-01-15].
  28. ↑ Ryszard Jaśniewicz. fdb.pl. [dostęp 2022-01-15].
  29. ↑ Gdańsk. Ukazały się „Wiersze teatralne” aktora Ryszarda Jaśniewicza, e-teatr.pl [dostęp 2022-01-15].
  30. ↑ Kojot i kruk, kojotikruk.pl [dostęp 2022-01-15].
  31. ↑ Zmarł Ryszard Jaśniewicz, wieloletni aktor Teatru Wybrzeże , trojmiasto.pl [dostęp 2022-01-15].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Odznaka honorowa Zasluzony dla Kultury Polskiej.png
Autor: AnneMarrie, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka Odznaki honorowej "Zasłużony dla Kultury Polskiej"
Zasłużony Działacz Kultury.jpg
Autor: Ὄνειροι, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zasłużony Działacz Kultury – odznaka
Ryszard-Jasniewicz-Bengtsson-2009-Katarzyna-Piotrowska.png
Autor: Katarzyna Piotrowska, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ryszard Jaśniewicz (October 15, 1939 – November 4, 2021) – actor, director, playwright, poet, educator. He worked in Polish drama theaters in Wrocław, Bydgoszcz, Słupsk and – most of the time – with the Wybrzeże Theater in Gdańsk. In 1999, together with his wife – Gabriela Pewińska-Jaśniewicz – he founded Teatr z Polski 6 and staged 17 monodramas.
Ryszard-Jasniewicz-Ja,-Lir-(I,-Lear)-2010-Agnieszka-Lendzion.jpg
Autor: Agnieszka Lendzion, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ryszard Jaśniewicz (October 15, 1939 – November 4, 2021) – actor, director, playwright, poet, educator. He worked in Polish drama theaters in Wrocław, Bydgoszcz, Słupsk and – most of the time – with the Wybrzeże Theater in Gdańsk. In 1999, together with his wife – Gabriela Pewińska-Jaśniewicz – he founded Teatr z Polski 6 and staged 17 monodramas.
Ryszard Jaśniewicz, (1939-2021), Katarzyna Piotrowska.png
Autor: Katarzyna Piotrowska, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ryszard Jaśniewicz (October 15, 1939 – November 4, 2021) – actor, director, playwright, poet, educator. He worked in Polish drama theaters in Wrocław, Bydgoszcz, Słupsk and – most of the time – with the Wybrzeże Theater in Gdańsk. In 1999, together with his wife – Gabriela Pewińska-Jaśniewicz – he founded Teatr z Polski 6 and staged 17 monodramas.
Ryszard-Jasniewicz-Budowniczy-(Builder)-2021-Grzegorz-Mehring.jpg
Autor: Grzegorz Mehring, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ryszard Jaśniewicz (October 15, 1939 – November 4, 2021) – actor, director, playwright, poet, educator. He worked in Polish drama theaters in Wrocław, Bydgoszcz, Słupsk and – most of the time – with the Wybrzeże Theater in Gdańsk. In 1999, together with his wife – Gabriela Pewińska-Jaśniewicz – he founded Teatr z Polski 6 and staged 17 monodramas.